ارتقای قابلیت زیست پذیری مهم ترین اولویت بازآفرینی شهری دولت دوازدهم

در دولت یازدهم برای نخستین بار در کشور در سال 1393 سند ملی بازآفرینی شهری به تصویب رسید و متعاقب آن با تشکیل ستاد بازآفرینی شهری در کشور و 31 استان تاکنون بیش از 930 جلسه استانی و 32 جلسه ملی در وزارت راه و شهرسازی برای ایجاد هماهنگی و هم افزایی با سایر دستگاه های اجرایی برگزار شده است تا با اولویت بندی، پروژه های احیای بافت های فرسوده شهری با سرعت بیشتری در دولت دوازدهم دنبال شود.
تاکنون 2700 محله در بافت های فرسوده شهری شناسایی شده است.
این ستاد با 22 دستگاه اجرایی در سطح ملی در 32 جلسه 335 مصوبه را ابلاغ کرده و در سطح استانی نیز این ستاد تاکنون 158 جلسه و در سطح شهرستانها 934 جلسه برگزار کرده تا روند نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری در 465 شهر بیش از پیش تقویت شود.
در این ستاد نمایندگان تمام دستگاه های اجرایی حضور دارند و مهم ترین وظیفه آن ایجاد بستری مناسب برای همکاری بین دستگاه ها مختلف اجرایی است تا با اولویت بندی، طرح نوسازی و بهسازی محلات فرسوده شهری با تعامل بیشتری بین دستگاه های اجرایی عملیاتی شود.
ارتقای توانمندی های اقتصادی، اجتماعی و نهادی، ظرفیت سازی برای حمایت از ساکنین، نهادسازی با استفاده از مشارکت های مردمی، ابزارسازی برای تقویت جریان بازآفرینی شهری، نهادینه سازی برای پایداری برنامه های بازآفرینی، جریان سازی به منظور ترویج اطلاع رسانی از مهم ترین ارکان اصلی برنامه های بازآفرینی شهری است.
هم اکنون 11 میلیون نفر در 110 شهر و در 60 هزار هکتار زمین در حاشیه شهرها سکونت دارند و 8 میلیون نفر دیگر در بافت های فرسوده میانی شهری و بافت های تاریخی از بد مسکنی رنج می برند و کیفیت زندگی این شهروندان در نازل ترین شرایط شهری قرار دارد.
احیا، بهسازی و نوسازی شهری مستلزم اتخاذ سیاست های چند وجهی در حوزه عمران، خدمات و مسکن شهری و ارائه خدمات اجتماعی و اقتصادی به ساکنان این نواحی است و انجام این وظیفه مهم و اساسی به تنهایی توسط یک دستگاه دولتی عملی نیست.
عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی معتقد است: اندیشه بازآفرینی شهری راه حلی برای رفع بحران شهرهای غیرقابل زندگی است و راه حلی ترکیبی برای ارتقای کیفیت زندگی و هویت بخشی با احترام به مردم از مهم ترین سیاست های ما در بازآفرینی شهری در ایران به شمار می رود.
وی اظهار داشت: بازآفرینی شهری در چارچوب یک دستورکار قادر به بازتعریف هویتی فرآیندی و ساختاری شهر ایرانی برای خروج از چالش های معاصر توسعه به ویژه کاهش قابلیت زیست پذیری و تنزل کیفیت زندگی شهروندان است.

وزیر راه وشهرسازی یادآورشد: در این مسیر همه بافت‌های فرسوده شناسایی شده و 2700 محله بد مسکن درایران وجود دارد که در برنامه‌های 10 ساله می توان مشکلات آن را برطرف کرد، البته باید بپذیریم مشکل محله های بافت فرسوده با یکدیگر متفاوت است و برای هر کدام باید برنامه ای را در پیش گرفت، لذا دنبال تقویت محله محوری در ایران هستم.
آخوندی با اشاره به اینکه تمرکز من روی بافت حاشیه ای و بافت فرسوده است، گفت: نمی‌توانیم مساله مسکن بافت های فرسوده را در بیابان ها حل کنیم بلکه باید به دنبال حل این مساله در درون بافت فرسوده باشیم و خوشحالم که رئیس جمهوری اسلامی ایران اعلام کردند که دنبال رفع مساله مسکن بافت فرسوده هستیم.
بدون شک پیشبرد این مساله مهم در سطح ملی مستلزم تعهد مشترک و هماهنگ مجموعه دستگاه های دولتی و شهرداری ها در حوزه های ذیربط در سطوح ملی، استانی و محلی با همراهی و مشارکت مردم و فعالان غیردولتی و خصوصی و سازمان های مردم نهاد، عملی است.
دسترسی به سکونتگاه های مناسب در شهر بدون دسترسی به زیرساختها و خدمات شهری مناسب و امنیت اجتماعی و شغلی امکانپذیر نیست و چنانچه ساکنان شهرها همکاری نکنند اقدامات دستگاه های اجرایی در این زمینه بی نتیجه خواهد ماند.
از این رو در سند ملی بازآفرینی شهری مشارکت اجتماعی و مالی مردم و بخش خصوصی به عنوان مساله مهم مورد توجه قرار گرفته است تا احیا، بهسازی و نوسازی شهری و ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی و توانمندسازی ساکنان در محدوه های هدف با سرعت بیشتری دنبال شود.
هم اکنون 140 هزار هکتار بافت های ناکارآمد شهری در 465 شهر مشتمل بر بیش از 55 هزار هکتار بافت های ناکارآمد میانی، در یک هزار محله در 175 شهر با وسعت بیش از 24 هزار هکتار بافت های تاریخی و بالغ بر 600 محله در 110 شهر با وسعت بیش از 61 هزار هکتار پهنه سکونتگاه غیر رسمی وجود دارد و سال گذشته نیز برای یک هزار و 100 محله برنامه عملیاتی برای 272 محله در 83 شهر آماده شده است و دولت دوازدهم در نظر دارد با تخصیص اعتبارات مورد نیاز نسبت به احیای این بافت ها اقدامات لازم به عمل آید که بخشی از این اعتبارات با مشارکت های مردمی با استفاده از تسهیلات بانکی خواهد بود.

کاهش سود تسهیلات نوسازی و بهسازی مسکن در بافت های ناکارآمد شهری به 8 درصد از مهم ترین سیاست های دولت برای تسهیل گری بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری است و هم اکنون 680 طرح توسعه و بهسازی در 320 محله مسکونی بافت فرسوده و 180 شهر کشور در حال اجراست.
کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی حساب صندوق پس انداز مسکن یکم و کاهش سود تسهیلات ساخت مسکن از محل سپرده گذاری در صندوق مسکن یکم برای انبوه سازان در بافت های ناکارآمد شهری به 8 درصد در بافت های فرسوده تاکنون یکی از مهم ترین اقدامات دولت در این بخش بوده است.

پرداخت سالیانه 300 هزار فقره تسهیلات برای ساخت مسکن در بافت های فرسوده شهری با سود 12 درصد، پرداخت 60 هزار فقره تسهیلات ودیعه مسکن با نرخ 10 درصد و تسهیلات مقاوم سازی و ودیعه مسکن به نرخ قرض الحسنه تا سقف 200 میلیون ریالی با سود تسهیلات 4 درصدی بخشی دیگر از اقدامات وزارت راه و شهرسازی در حوزه احیای بافت های فرسوده شهری است.
قرار بود برای نوسازی بافت های فرسوده شهری از 3 سال پیش سالیانه 300 هزار فقره تسهیلات پرداخت شود، اما تاکنون پرداخت 114 هزار تسهیلات مورد موافقت قرار گرفته و قرار است به 64 هزار واحد مسکونی در بافت های فرسوده تسهیلات بانکی پرداخت شود که تاکنون 35 هزار فقره آن به مرحله قسط بندی رسیده است.
مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با بیان این که 19 میلیون نفر از جمعیت شهری ایران بد مسکن هستند، گفت: برای احیای بافت های فرسوده شهری در حال حاضر 680 پروژه در دست اقدام قرار گرفته است.
محمد سعید ایزدی با اشاره به اعتبار تخصیص داده شده برای بافت فرسوده کشور اظهارداشت: امسال یک هزار و 500 میلیارد تومان اعتبار برای احیای بافت‌های فرسوده شهری هزینه می شود.
معاون وزیر راه وشهرسازی با اشاره به پروژه‌های در دست اجرای شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران گفت: 680 طرح توسعه و بهسازی در 320 محله مسکونی بافت فرسوده و 180 شهر کشور در حال اجراست و سالیانه 270محله مسکونی‌ هدف باز آفرینی محلات سه‌ گانه در کشور بازسازی می‌شود.
مدیرعامل شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران یادآور شد: در مجموع از این تعداد محله، یک هزار و 100 سکونتگاه غیر رسمی از تعداد یک هزار بافت فرسوده و تعداد 600 بافت تاریخی در کشور بازآفرینی می‌شود.
وی با بیان اینکه 140 هزار هکتار بافت فرسوده در کشور وجود دارد، خاطرنشان کرد: بهبود این بافت ها نیازمند 80 هزار میلیارد تومان اعتبار است تا با همکاری 22 دستگاه اجرایی با وزارت راه و شهرسازی و مشارکت‌های مردم با بهسازی محلات هدف، در بلند مدت کیفیت زندگی ساکنان این محلات شهری ارتقا یابد.
معاون وزیر راه وشهرسازی و مدیر عامل شرکت عمران و بهسازی شهری با اشاره به تامین ابزارهای مالی برای اجرای سیاست های مرتبط با احیای بافت فرسوده گفت: زمانی که مجموعه عمران و بهسازی شهری را تحویل گرفتیم، ردیف اعتبارات برای احیای بافت های فرسوده 37 میلیارد تومان بود، اما امروز با در اختیار گرفتن 9 ردیف اعتباری از محل بودجه عمرانی این رقم به 640 میلیارد تومان رسیده و تاکنون 150 میلیارد تومان آن نیز تخصیص یافته است.

ایزدی تاکید کرد: معتقدم هنوز هم این رقم برای اجرای چنین پروژه ای در سطح ملی ناچیز است، البته تاکنون از این بودجه تنها 25 درصد آن از طریق اسناد خزانه اسلامی تخصیص داده شده است.
معاون وزیر راه و شهرسازی یادآورشد: برای احیای بافت های فرسوده شهری برای نوسازی این بافت ها برای نخستین بار در کشور تسهیلات بانکی تا سقف 50 میلیون تومان افزایش یافت و در حوزه تعریف ابزارهای نهادی هم توانستیم دو نهاد توسعه گر و تسهیل گر راه اندازی کنیم.
به گفته ایزدی، نهاد توسعه گر به منظور تشویق بخش خصوصی و حمایت از انبوه سازان برای فعالیت در حوزه نوسازی بافت فرسوده ایجاد شد و نهاد تسهیل گر نیز با هدف حضور در بافت های فرسوده و افزایش تعامل با مردم ساکن در این بافت و ترغیب آنها برای همکاری در اجرای برنامه ها راه اندازی شد.
ارائه سیاست های تشویقی به سرمایه گذاران، انبوه سازان و شهرداری های توسط دولت در نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری بسیار تاثیرگذار خواهد بود و کاهش عوارض شهری در صدور پروانه های ساختمانی روند احیای بافت های فرسوده شهری را با مشارکت مردم و انبوه سازان سرعت خواهد داد.
«هوشنگ عشایری» عضو هیات مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با اشاره به ضرورت نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری بیان کرد: از سال های 1392 و 1393 تمام تلاش ما این بود که سندی در این بخش آماده شود و با تصویب سند بازآفرینی شهری و تشکیل ستادهای بازآفرینی، به تدریج نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری در کشور آغاز شد.
وی افزود: در حالی که تعداد پروژه های احیای بافت های فرسوده در سال های 1393 و 1394 حدود 65 پروژه بود، در سال های 1395 و 1396 تعداد پروژه های ما در این بخش در 168 شهر و 352 محله به 680 پروژه افزایش پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه در سال 1393 اعتبارهای ما برای انجام تعدادی از پروژه های احیای بافت های فرسوده شهری 37 میلیارد تومان بود، گفت: هم اکنون برای انجام 680 پروژه 640 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده و تاکنون بیش از 150 میلیارد تومان آن تخصیص یافته است.
عشایری با اشاره به بخشی از پروژه های احیای بافت های فرسوده شهری گفت: هم اکنون در 680 پروژه فعال بیش از 350 پیمانکار فعالند و 140 پروژه بدون اتکا به منابع بودجه و 61 پروژه ساخت مدرسه و مراکز آموزشی در 642 هزار متر مربع در بافت های فرسوده در دست اجراست.
عضو هیات مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری ایران ساخت 39 مرکز درمانی و بهداشتی در 263 هزار متر مربع ، ساخت 36 سالن ورزشی در 42 هزار متر مربع ، ساخت 32 سرای محله در 157 هزار متر مربع و 19 کتابخانه عمومی در 113 هزار متر مربع را بخشی از بناهای مورد نیاز در این بافت ها اعلام کرد.
این مقام مسئول افزود: عملیات اجرایی ساخت 48 مجتمع بزرگ آموزشی و درمانی در 288 هزار متر مربع ، ساخت 28 پارک در 137 هزار مترمربع، بهسازی معابر مختلف در بافت های فرسوده شهری در 227 هزار متر مربع، 34 پروژه انتقال آب فاضلاب و 21 پروژه توسعه شبکه برق در محلات بافت های فرسوده شهری در دست اجرا است.

عشایری بیان کرد: علاوه بر این در حوزه بازآفرینی شهری و ارتقای کیفیت زندگی در این بافت ها در 140 پروژه ساخت 2400 واحد مسکونی با مشارکت سرمایه گذاران بخش خصوصی آغاز شده و 120 خانه ارزشمند تاریخی نیز با تملک و مرمت در اختیار نهادهای بهره بردار قرار گرفته است.
تخصیص اعتبارات دولتی و پرداخت به موقع آن از طریق ردیف های بودجه نیز می تواند برنامه احیای بافت های فرسوده شهری را بیش از پیش تقویت کند و در این راستا تامین امکانات و خدمات روبنایی، مسکن مناسب و شبکه تاسیسات شهری و محله ای و فضای شهری سه کالبد برنامه بازآفرینی شهری باید مورد توجه جدی دست اندرکاران قرار گیرد.

همچنین در راستای احیای بافت های فرسوده شهری، نهادهای توسعه گر(انبوه سازان) و دفاتر خدمات نوسازی محلات به عنوان نهاد تسهیل گر دو نهاد مهمی هستند که می توانند در نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده شهری بسیار تاثیرگذار شوند و تاکنون صلاحیت 62 انبوه ساز در کشور برای انجام این پروژه ها تایید شده است.

افزایش پرداخت تسهیلات بانکی و الزام پرداخت آن توسط بانک های خصوصی و دولتی در ارتقای زندگی شهروندان در محدوده ها و محله های ناکارآمد شهری نیز تاثیرگذار خواهد بود تا سیاست ها و برنامه های بازآفرینی شهری در دولت دوازدهم با جدیت دنبال شود.