صادرات محصولات دانش‌بنیان نانو به 21 کشور با «اعتبارات 20 میلیون دلاری!»

به گزارش ایران اکونومیست؛  دکتر سعید سرکار در نشستی با برخی از اصحاب رسانه با بیان اینکه احداث بناهای تاریخی و عرضه آثار فاخر ادبی و فرهنگی نشان از اراده حکومت‌ها برای رشد فرهنگ وتمدن در سالهای دور بوده است، افزود: این در حالی است که امروزه ما نتوانستیم اهمیت توسعه علم و فناوری را برای مردم جا بیندازیم، به گونه‌ای که مردم با اهمیت فناوری‌های نوین آشنا شوند و این امر به مطالبه ملی تبدیل شود.

وی با بیان اینکه ما نتوانستیم خواست عمومی را برای توسعه فناوری تحریک کنیم، اظهار کرد: این امر موجب شده تا علم و فناوری در کشور مغفول بماند چون ما به سرمایه‌های ملی کمتر توجه کردیم و در مقابل چندین هزار متر زمین برای استخراج منابع طبیعی حفر کردیم.

سرکار با تاکید بر اینکه کشورهای دیگر بدون زحمت سرمایه‌های انسانی ما را می‌برند، از رسانه‌ها خواست به نمایندگی از ملت، با پرسیدن سوالاتی در زمینه علل این امر، مسؤولان کشور را به چالش بکشند.

دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با تاکید بر اینکه توسعه علم و فناوری از مطالبات مقام معظم رهبری است، خاطرنشان کرد: اخیرا یکی از دانشگاه‌های استرالیا از ما تقاضا کرده تا دانشجویان برتر کشور را برای جذب در این دانشگاه معرفی کنیم. ما در کشور بهایی به این نیروهای انسانی نمی‌دهیم و این تهدیدی‌ برای خیل عظیم فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها است و اگر ما بخشی از منابع و انرژی کشور را برای بهره‌برداری از مغزهای کشور صرف کنیم، به جای اقتصاد مبتنی بر نفت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان حرکت خواهیم کرد.

وی حرکت از سمت اقتصاد نفتی به سمت اقتصاد دانش‌بنیان را در گرو توسعه فعالیت‌های فناورانه دانست و یادآور شد: در زمان تحریم، کالاهای استراتژیک و حتی داروهای پیشرفته به کشور عرضه نمی‌شدند و باید توجه شود اقتصاد ما زمانی مقاومتی می‌شود که وابستگی‌های ما کمتر شود. با ایجاد کارخانه‌های مونتاژ خودرو و یا کالای خانگی اقتصاد ما مقاوتی نمی‌شود و زمانی پایه اصلی اقتصاد پویا می‌شود که به سمت اقتصاد دانش‌بنیان حرکت کنیم.

سرکار با تاکید بر این‌که آینده کشور در گرو صنایع نفت و فولاد نیست، تاکید کرد: دنیا از این صنایع عبور کرده است؛ ولی ما هنوز به دنبال اقتصاد کارگر محور هستیم؛ چون نتوانستیم در کشور ظرفیت‌های لازم اقتصاد دانش‌بنیان را ایجاد کنیم تا از مغزها و تحصیل‌کرده‌های کشور استفاده کنیم و این امر به دلیل عدم توجه مسؤولان به این حوزه است.

رشد نانو از سال 2001

دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با اشاره به پیشرفت کشور در نانوفناوری اظهار کرد: فعالیت ما در حوزه نانو از سال 2001 شروع شد که در این سال تعداد دانشجویان و اساتید آشنا به علم نانو 10 نفر بودند و تعداد مقالات انتشار یافته محققان کشور در مجلات معتبر بین‌المللی در این حوزه تنها  10 مقاله بوده است.

وی با بیان اینکه در سند اول 10 ساله فناوری نانو بر روی توسعه نیروی انسانی متمرکز شدیم، یادآور شد: با برگزاری دوره‌های آموزشی و اقدامات ترویجی موفق شدیم تعداد محققان این حوزه را به حدود 35 هزار نفر افزایش دهیم و در گام بعدی به توسعه علمی کشور در این حوزه اقدام کردیم.

سرکار، شاخص توسعه علمی را تولید مقالات کمی و کیفی نام برد و اضافه کرد: ما از رتبه 57 جهانی با تولید 10 مقاله در سال به رتبه ششم جهانی به تولید روزی 23 مقاله رسیدیم و امسال نیز با پشت سر گذاشتن آلمان حائز رتبه 5 جهانی شدیم و روزانه بالغ بر 25 مقاله در مجلات بین‌المللی منتشر می‌شود.

وی با بیان اینکه توسعه علمی ما بر اساس آمارهای شفاف پایگاه‌های علمی چون ISI است، ادامه داد:‌ امروزه نگاه منفی در زمینه انتشار مقاله در کشور ایجاد شده است، ولی تولید مقاله یکی از شاخص‌های توسعه کشورها محسوب می‌شود؛ چرا که بدون بنیه علمی مناسب نمی‌توان به توسعه علمی رسید.

سرکار در عین حال با تاکید بر اینکه کشور به تبدیل علم به ثروت نپرداخته است، ادامه داد: این یک ایراد است و ما باید با تولید علم خوب آن را تبدیل به فناوری و فناوری را به محصول تبدیل کرده و محصول را به تولید انبوه برسانیم تا به بازار عرضه شده و ثروت آفرینی شود. این درحالی است که فضاسازی لازم برای تولید محصول در کشور نشده است.

دبیر ستاد توسعه فناوری نانو، خلق نوآوری را در گرو توسعه بازار دانست و گفت:‌ بر این اساس تمرکز سند اول فناوری بر تولید علم و ایجاد زیرساخت‌ها بوده و در سند دوم نیز بر رسوخ فناوری در صنعت متمرکز شده است.

وی اجرای سند دوم این ستاد را تا سال 1404 دانست و اضافه کرد:‌ تا این سال ما علاوه بر رسوخ فناوری در صنایع موجود در خصوص ارتقای کیفیت محصولات، افزایش رقابت‌پذیری شرکت‌های دانش‌بنیان‌، تجاری‌سازی و بازاریابی محصولات دانش‌بنیان اقدام خواهیم کرد و در این اقدام باید مسیر خود را به سمت بازارهای بین‌المللی هموار کنیم.

سرکار با اشاره به ایجاد سه هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور گفت:‌ به اعتقاد من همه این شرکت‌ها در کوچه بن‌بست هستند، چون بازار 80 میلیون نفری برای کالاهای دانش‌بنیان داخلی بازار بزرگی نیست و اگر برنامه‌ای در این زمینه نداشته باشیم، ظر ف مدت کوتاهی بازار داخلی اشباع می‌شود و از این رو یکی از اولویت‌های ما در زمینه ایجاد تعاملات، ایجاد بازارهای جدید برای محصولات دانش‌بنیان مبتنی بر نانو است.

به گفته وی، حدود 160 شرکت دانش‌بنیان فعال در حوزه نانو فناوری موفق به تولید 360 محصول مورد تایید ستاد شده‌اند و برخی از این محصولات به 21 کشور صادر شده است.

پذیرش جهانی از محصولات نانوی ایرانی

دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با تاکید بر اینکه امروز ایران در همه حوزه‌های نانو از سوی جهان به رسمیت شناخته می‌شود، اظهار کرد: در هر جلسه‌ای که با حضور 10 کشور برتر جهان در حوزه نانو برگزار می‌شود، ایران نیز یکی از اعضای این جلسه خواهد بود؛ ضمن اینکه ایران به عنوان عضوی از کلوپ جهانی نانو مورد پذیرش قرار گرفته است؛ چرا که هیچ یکی از محصولات تولید شده در حوزه نانو وارداتی نیست و این امر به دلیل اعمال تحریم‌ها علیه کشور بوده است.

سرکار یکی از ملزومات توسعه فناوری نانو را ابرازهای پیشرفته دانست و گفت:‌ به دلیل اعمال تحریم علیه کشور خرید این تجهیزات برای ما میسر نبود و ما دو راه بیشتر نداشتیم؛ یا باید تحریم‌ها را می‌پذیرفتیم و یا خودمان اقدام به ساخت این تجهیزات می‌کردیم.

وی تجهیزات آزمایشگاهی را گلوگاه فعالیت‌های نانو توصیف کرد و ادامه داد:‌ به منظور رفع این گلوگاه در گام اول اقدام به بررسی تجهیزات آزمایشگاهی حوزه نانو کردیم که به دنبال آن شبکه آزمایشگاهی نانو راه‌اندازی شد که الگویی برای توسعه تجهیزات آزمایشگاهی در کشور شد. در گام بعدی با مکانیزم‌های تعریف شده اقدام به ساخت تجهیزات آزمایشگاهی در کشور کردیم.

سرکار با بیان اینکه ما با این اقدام رقیب شرکت‌های خارجی شدیم که به ما تجهیزات نمی‌فروختند، اضافه کرد: محققان کشور موفق به طراحی و ساخت 150 تجهیز آزمایشگاهی شدند و این تجهیزات در اغلب دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور نصب و راه‌اندازی شده است و از سوی دیگر پول و سرمایه برای کشورهایی چون هند، اندونزی و ترکیه معنای دیگری دارد؛ از این رو فرصتی برای محققان کشور محسوب می‌شود تا بتوانند محصولات خود را در این کشورها عرضه کنند.

این فعال حوزه نانو فناوری با تاکید بر اینکه ما علاوه بر طراحی و ساخت تجهیزات آزمایشگاهی به حوزه طراحی و ساخت تجهیزات صنعتی نیز وارد شدیم، اضافه کرد:‌ این امر موجب شد که علاوه بر رفع گلوگاه‌های تحقیقاتی، بخشی از صادرات کشور نیز از این محصولات باشد.

سرکار تولید ارزان‌تر و با کیفیت‌تر را از مزایای تجهیزات آزمایشگاهی و صنعتی ساخت داخل نام برد و گفت: با این اقدامات این باور در کشور ایجاد شده که هر جا که اراده باشد، می‌توانیم حرکت کنیم؛ ضمن آنکه در ارائه آمارهای مربوط به اشتغال مشاهده می‌شود که سهم اشتغال کارگر چند نفر بوده و سهم اشتغال دانش‌بنیان به چه میزانی است.

وی با تاکید بر اینکه ما در کشور بیشتر کارخانه داریم تا صنعت، توضیح داد:‌ کارخانه یعنی سوله‌ای که در آن با تعدادی ماشین‌آلات صنعتی وارداتی اقدام به تولید می‌شود و بعد از 10 سال کیفیت محصولات تولیدی نسبت به سال اول کاهش یافته است؛ چرا که ماشین‌آلات فرسوده می‌شوند.

دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با بیان اینکه کارخانه پویایی ندارد، ولی صنعت یک موجود زنده است، تاکید کرد:‌ خوراک صنعت تکنولوژی و نوآوری است، ولی اگر این فناوری را به کارخانه‌ها وارد کنیم، قادر به هضم آن نیستند. به عنوان مثال ایران قطب تولید فرش ماشینی است، ولی ماشین‌آلات آن از خارج وارد می‌شود و این رویکرد به این معنا است که فرش به فروش می‌رسد تا ماشین‌آلات جدید با قیمت‌های گزاف به کشور وارد شود.

به گفته وی، خوراک صنعت فناوری است و اگر فناوری نخورد، می‌میرد.

دویدن بر روی تردمیل پرسرعت

سرکار با بیان اینکه دانشگاه و صنعت به یکدیگر وابسته هستند، گفت: شرکت‌های فعال در کشورهای پیشرفته همانند افرادی هستند که بر روی تردمیل پرسرعت در حال دویدن هستند و اگر این شرکت‌ها نتوانند بر روی تردمیل، سرعت لازم را داشته باشند رقابت‌پذیری خود را از دست خواهند داد و این همان اتفاقی است که برای شرکت‌هایی نظیر «نوکیا» رخ داده است.

وی ادامه داد:‌ وقتی ما در کشور صنعت نداریم، توسعه فناوری با استقبال مواجه نمی‌شود؛ چرا که در داخل کشور نیازی به کاربردی کردن فناوری‌های کسب شده نیست و این در حالی است که کشورهایی چون کره جنوبی و چین خریدار فناوری‌های تولید شده ایرانی هستند. این رویکرد موجب شده است تا با برگزاری جلساتی قرادادهای انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری مشترک میان ایران و چین منعقد شود.

سرکار با تاکید بر اینکه کره جنوبی از ایران دعوت کرده است تا همانند چین، جلسات انتقال فناوری در این کشور برگزار شود، افزود:‌ در هفته آینده سومین دوره جلسات انتقال فناوری با کشور چین برگزار خواهد شد. پرداخت تمام هزینه‌های این جلسات بر عهده کشور چین است که امر ظرفیت توسعه فناوری ایران را نشان می‌دهد.

وی به حضور اعضای اتحادیه اروپا در ایران اشاره کرد و ادامه داد:‌ با جلساتی که با آنها داشتیم، لیستی از همکاری‌ها با ایران از سوی این اعضا عرضه شد  که این امر نشان می‌دهد اگر قد ما بلندتر شد، دیگران ما را به راحتی می‌بینند و این متفاوت از زمانی است که ما بخواهیم بر روی پنجه بایستیم تا دیگران ما را ببیند. به عبارت دیگر ما هر جا اقتدار داشته باشیم، دنیا ما را خواهد دید.

سرکار تاکید کرد:‌ اعتقاد من بر این است که اگر می‌خواهیم اقتدار داشته باشیم، باید به اقتدار فناوری برسیم؛ چرا که اقتدار فناوری، اقتدار اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، نظامی و فرهنگی را به دنبال دارد.

وی با بیان اینکه اقتدار فناوری حرف اول را در دنیا می‌زند، تاکید کرد: ما باید این موضوع را در کشور برجسته کنیم  که در این زمینه رسانه‌ها می‌توانند نقش موثری داشته باشند.

صخره‌نوردی به جای بالا رفتن از کوه

دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با تاکید بر اینکه امروزه در حوزه نانو از کوه‌پیمایی به صخره‌نوردی رسیده‌ایم، گفت: ما با پشت سرگذاشتن کره جنوبی، آلمان و ژاپن به رتبه‌های بالای جهانی در این حوزه دست پیدا کردیم. ما تاکنون از دامنه کوه بالا می‌رفتیم ولی از این پس حرکت در این مسیر به مثابه صخره‌نوردی خواهد بود و صخره‌نوردی امکانات خاص خود را می‌خواهد که یکی از مهمترین آنها منابع مالی است.

سرکار، میزان سرمایه‌گذاری آمریکا برای توسعه نانو فناوری را 1.8 میلیارد دلار، اروپا 1.6 میلیارد یور، چین 1.2 میلیارد دلار، کره جنوبی 700 میلیون دلار ذکر کرد و گفت:‌ این در حالی است که ایران سالانه تنها 20 میلیون دلار در این حوزه صرف می‌کند و اعتقاد داریم که باید متناسب با خروجی‌ها اعتبارات اختصاص یابد.

وی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری در زمینه افزایش سالانه اعتبارات ستاد توسعه نانو، گفت: این دستوری بود که شنیده شد، ولی اجرایی نشد.

سرکار به برخی از موفقیت‌های محققان کشور در صادرات محصولات دانش‌بنیان در حوزه نانو اشاره کرد و افزود: از جمله آنها می‌توان به دستگاه تولید نانو الیاف اشاره کرد که علاوه بر آنکه خط تولید آن در کره جنوبی راه‌اندازی شده است، کشور چین نیز 10 دستگاه از آن را خریداری کرده است.

وی در پایان تاکید کرد: اینها دستاوردهای ما در حوزه نانو فناوری است که باید معرفی و جلوی چشم مسؤولان کشور قرار داده شود.