"بیوتکنولوژی" فراگیرترین فناوری سال ۲۰۱۶

به گزارش ایران اکونومیست؛   مؤسسه بین‌المللی برنامه‌های خدماتی از بیوتکنولوژی کشاورزی (آیسا) گزارش جهانی سالانه خود را درباره تجاری‌سازی محصولات زراعی بیوتکنولوژی (گزارش ۵۲) منتشر کرد. این گزارش که بیست و یکمین گزارش از مجموعه‌ گزارش‌های جهانی درباره بهره‌مندی و توزیع محصولات تراریخته در سال ۲۰۱۶ است، همچنین داده‌های تجمعی از سال ۱۹۹۶ (اولین سال تجاری‌سازی محصولات تراریخته)، وضعیت کشورها، رویه‌های صدور مجوز trends in approval و چشم‌انداز آینده این فناوری در جهان و کشورهایی که محصولات تراریخته را تولید می‌کنند، ارائه می‌دهد.

گزارش «آیسا» به دلیل اعتبار و دقت آن یکی از پر ارجاع‌ترین منابع در حوزه زیست‌فناوری کشاورزی است. «آیسا» از زمان تولید تجاری محصولات تراریخته در سال ۱۹۹۶ تنها منبع شاخص در این حوزه تلقی می‌شود.

آمار کشت و مصرف محصولات تراریخته در انتهای سال ۲۰۱۶

۲۱ سال بعد از تجاری سازی محصولات تراریخته (سال ۱۹۹۶) تعداد ۲۶ کشور جهان ۱۸۵.۱ میلیون هکتار از اراضی خود را به زیر کشت محصولات تراریخته بردند که نسبت به سال ۲۰۱۵، ۵.۴ میلیون هکتار، معادل ۳ درصد، افزایش داشت و این در حالی است که سطح زیر کشت این محصولات در انتهای سال ۲۰۱۵ به میزان ۱۷۹.۷ میلیون هکتار بوده است. سال ۲۰۱۶ بیستمین سال افزایش سطح زیر کشت محصولات تراریخته در جهان بود. به ویژه در طی ۱۲ سال سطح زیر کشت محصولات تراریخته در جهان رشد دو رقمی داشته است.

در سال ۲۰۱۶ تنوع محصولات تراریخته از ۴ محصول عمده ذرت، سویا، پنبه و کلزا فراتر رفت و محصولات تراریخته متنوع‌تری برای مصرف‌کنندگان در سراسر جهان فراهم شد. چغندر قند، پاپایا، کدو، بادمجان و سیب زمینی محصولات تراریخته جدیدی هستند که در سال ۲۰۱۶ به تولید تجاری رسیدند و در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گرفت ضمن آنکه در سال ۲۰۱۷ نیز «سیب» تراریخته به تولید تجاری خواهد رسید.

علاوه بر آن محصولات تراریخته جدید با هدف سودمندی برای کشاورزان و مصرف‌کنندگان تولید می‌شوند. «برنج طلایی»  غنی از بتا کاروتن در فیلیپین و بنگلادش در حال آزمایش است، «موز» تراریخته مقاوم به ویروس bunchy top در اوگاندا، «موز» تراریخته مقاوم به پژمردگی فوزاریومی و «گندم» تراریخته مقاوم به بیماری و مقاوم به خشکی که کیفیت روغن و ترکیب دانه آن بهبود یافته است و در استرالیا در حال گذراندن آزمایشات مزرعه‌ای هستند، «گندم» زیست توده در انگلستان، دو رقم «سیب‌زمینی» مقاوم به بیماری باد زدگی از جمله محصولات اصلی تراریخته تولید شده است.

سطح زیر کشت محصولات تراریخته در جهان ۱۱۰ برابر شده است و از ۱.۷ میلیون هکتار در سال ۱۹۹۶ به ۱۸۵.۱ میلیون هکتار در سال ۲۰۱۶ رسید. این افزایش منحصر به فرد سطح زیر کشت، فناوری تراریخته را تبدیل به سریع‌ترین فناوری پذیرفته شده در سال‌های اخیر کرده است. در طی ۲۱ سال (از سال ۱۹۹۶ تا سال ۲۰۱۶) ۲.۱ میلیارد هکتار زیر کشت تجاری محصولات تراریخته رفته است. به گونه‌ای که ۱۸۵.۱  میلیون هکتار در ۲۶ کشور زیر کشت محصولات تراریخته قرار گرفته است که از بین آنها ۱۹ کشور درحال توسعه و ۷ کشور، صنعتی بودند.

چهار محصول اصلی تراریخته شامل «سویا»، «ذرت»، «پنبه» و «کلزا»  محصولاتی بودند که بیشترین پذیرش را در ۲۶ کشور کشت‌کننده محصولات تراریخته داشتند. سویا با ۹۱.۴ میلیون هکتار، معادل ۵۰ درصد از کل سطح زیر کشت محصولات تراریخته، بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داد.  

تولید تراریخته در کشورهای آسیایی

محصولات تراریخته‌ای که در ۸ کشور در آسیا و اقیانوسیه تولید شدند شامل الیاف پنبه، ذرت و کلزا به عنوان خوراک دام و ذرت و بادمجان به عنوان غذای انسان می‌شود.

پذیرش این محصولات در سال ۲۰۱۶ متفاوت بود. کشت پنبه تراریخته در هند و چین به شدت تحت تاثیر کاهش قیمت جهانی این محصول قرار گرفت. اما پاکستان و میانمار توانستند سطح زیر کشت پنبه خود را حفظ کنند. سطح زیر کشت ذرت تراریخته در فیلیپین و ویتنام با افزایش تقاضا برای خوراک دام و طیور و شرایط مساعد آب و هوایی افزایش یافت.  

در چین، ویتنام، پاکستان و فیلیپین همچنان ظرفیت زیادی برای کشت ذرت تراریخته وجود دارد. همچنین برای پنبه تراریخته ظرفیت زیادی در ویتنام، بنگلادش و فیلیپین وجود دارد. صنایع غذایی در چین برای مطالعه و تولید سیب‌زمینی، به عنوان چهارمین غذای اصلی، مجددا ابراز تمایل کرده‌اند.  

ارزش جهانی بازار بذر تراریخته

ارزش جهانی بازار بذر تراریخته در سال ۲۰۱۶  به میزان ۱۵.۸ میلیارد دلار برآورد شده است که نسبت به سال گذشته ۳ درصد افزایش داشت. در سال ۲۰۱۵ این مقدار ۱۵.۳ میلیارد دلار بوده است.  

اثر محصولات تراریخته بر امنیت غذایی و تغییرات اقلیمی

محصولات تراریخته از راه‌های زیر بر امنیت غذایی، توسعه پایدار و تغییرات اقلیمی موثر بوده‌اند:

* افزایش تولید محصول به مقدار ۵۷۴ میلیون تن به ارزش ۱۶۷.۸ میلیارد دلار آمریکا در طی سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۵ و ۷۵ میلیون تن به ارزش ۱۵.۴ میلیارد دلار آمریکا تنها در سال ۲۰۱۵

* حفظ تنوع زیستی از طریق حفظ ۱۷۴ میلیون هکتار زمین در طی سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۵ و ۱۹.۴ میلیون هکتار تنها در سال ۲۰۱۵

* ذخیره ۶۲۰ میلیون کیلوگرم ماده موثره آفت کش‌ها در طی سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۵ و ۳۷.۴ میلیون کیلوگرم فقط در سال ۲۰۱۵

* کاهش استفاده از سموم آفت کش به مقدار ۸.۱ در صد در طی سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۵ و ۶.۱ درصد تنها در سال ۲۰۱۶

* کاهش خارج قسمت اثرات زیست محیطی (EIQ) تا ۱۹ درصد در طی سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۵ و ۱۸.۴ درصد فقط در سال ۲۰۱۵

* کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن در سال ۲۰۱۵ تا ۲۶.۷ میلیارد کیلوگرم، معادل خروج ۱۱.۹ میلیون ماشین از جاده‌ها به مدت یک سال

* کمک به کاهش فقر از طریق کمک به ۱۸ میلیون خرده کشاورز و خانواده‌های آنها که در مجموع معادل ۶۵ میلیون نفر بوده است.  

آینده محصولات تراریخته؛ تحولات فناوری

با ورود به سومین دهه از تجاری سازی محصولات تراریخته نوآوری‌های تحول بر انگیزی در حال رخ دادن است که پیش‌بینی می‌شود منجر به انقلابی در توسعه صفات و محصولات تراریخته جدید شود.  

اولین نسل محصولات تراریخته بر صفات موثر بر نهاده‌ها مانند مقاومت به آفات، ویروس و تحمل به علف‌کش‌ها متمرکز بود که به تولید ۵۷۴ میلیون تن محصول برای کشاورزان و تولیدکنندگان غذا طی سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۵ منجر شد که ارزشی معادل ۱۶۷.۸ میلیارد دلار داشت. این منافع همچنین دسترسی بهتر به غذا و تغذیه سالم را برای ۷.۴ میلیارد نفر جمعیت جهان را فراهم ساخت.

نسل دوم محصولات تراریخته شامل ترکیب این صفات در یک محصول و تحمل به کم‌آبی می‌شود. و نسل سوم محصولات تراریخته نیز همزمان با آغاز توجه به بهبود تغذیه مصرف‌کنندگان بوده است.  صفات مورد نظر در این نسل شامل چندین محصول بهبود دهنده سلامت مصرف‌کننده مانند سویای دارای اسیدهای چرب امگا-۳ می‌شود.

همچنین پیش بینی می‌شود ابزارهای نوآوری در بیولوژی مولکولی به طور مستمر توسعه می‌یابد تا کشف ژن‌های جدیدی که می‌توانند به فراوانی و دسترسی به غذا و بهبود ترکیبات غذایی کمک کنند، تسهیل شود. محصولات تراریخته که هم‌اکنون در مرحله آزمایش مزرعه قرار دارند و در سال‌های آینده رهاسازی خواهند شد و این امر نشان‌دهنده جهت‌گیری نوآوری‌ها به سمت صفات مؤثر بر نهاده‌ها و محصول برای کشاورزان و مصرف‌کنندگان خواهد بود.