به گزارش ایران اکونومیست؛ در 25 سال اخیر و از ابتدای دهه ۷۰ تاکنون بیش از 70 سریال ایرانی برای پخش در ایام ماه مبارک رمضان ساخته شده است. سریال‌هایی که حالا عنوان سریال مناسبتی را با خود یدک می‌کشند. کارگردان های زیادی به واسطه ساخت همین سریال‌ها پای‌شان به تلویزیون باز شده است. بسیاری از آنها برای یک بار چنین تجربه‌ای را در کارنامه هنری شان ثبت کردند. سیروس مقدم که کارگردانی پرکار در تلویزیون است در ساخت آثار ماه رمضانی هم رکورد کارگردانی را از آن خودش کرده و با ساخت 5 سریال بیشترین تعداد مجموعه مناسبتی را به اسم خود زده است. در این گزارش پرکارترین کارگردان هایی که برای این ایام سریال ساختند را معرفی و در ادامه کارهایی که برای ماه رمضان ساختند را مرور کردیم.
سیروس مقدم / 5 سریال
سیروس مقدم با ساخت 5 سریال نامش به عنوان پرکارترین کارگردان مناسبتی ساز ماه رمضان مطرح شده است. او اولین سریال مناسبتی‌اش را سال 81 ساخت. «عروج» اولین مجموعه ماه رمضانی بود که مقدم کارگردانی کرد و داستانش درباره فردی بود كه بعد از اختلاس، همسر خود را رها مي‌كند و به خارج از كشور مي‌رود. بعد از چند سال كه به ايران می‌آيد، قاچاقچيان به دنبال او هستند. عبدالرضا اكبری، رامبد شكرآبی، كتايون رياحی و لادن طباطبايی بازیگران این سریال بودند.
مقدم در سال 86 دومین مجموعه مناسبتی‌اش را به نام «اغما» کارگردانی کرد. «اغما» به دلیل داستان نسبتا متفاوت‌اش از جمله سریال‌های پرمخاطب تلویزیون در زمان پخش‌اش شد. این سریال روایتگر زندگی دکتر طه پژوهان فوق تخصص جراحی مغز و اعصاب بود. او به دلیل جراحی‌های موفقی که روی رزمندگان داشته به عنوان پنجه طلا مشهور است. تا اینکه همسرش مولود مبتلا به بیماری حادی می‌شود و او بر سر دوراهی قرار می‌گیرد.... امین تارخ، لعیا زنگنه، ایرج نوذری، ناصر ممدوح، عبدالرضا اکبری، حامد کمیلی، لادن طباطبایی و ... نیز در این مجموعه بازی کرده بودند.
موفقیت نسبی «اغما» باعث شد تا برای سال بعد نیز این کارگردان سریال «روز حسرت» را برای شبکه یک بسازد. «روز حسرت» هم در ادامه دو سریال قبلی که مقدم ساخته بود موضوعی اجتماعی را دنبال می‌کرد. «روز حسرت» قصه یک وکیل با بازی بایگان بود که به همراه همسرش و پسرش و عروسش زندگی آرامی دارد، اما او یک شب خوابی عجیب می‌بیند که زندگی او و خانواده‌اش را دستخوش تغییر و تحول می‌کند.... فرامرز قریبیان، افسانه بایگان، مهراوه شریفی‌نیا، پوریا پورسرخ، رحیم نوروزی و لیندا کیانی بازیگران این مجموعه بودند.
بعد از شش سال دوری از ساخت سریال مناسبتی مقدم دوباره سوژه‌ای تازه را برای ایام ماه مبارک رمضان در نظر گرفت و آن را تبدیل به سریالی به نام «مدینه» کرد. این سریال درباره زنی به نام مدینه بود که پس از فوت همسرش جهان می‌خواهد به همراه پسر خوانده‌اش کارخانه جهان را به بهترین شکل ممکن اداره کند، اما همسر اول جهان مانع جدی اوست. داستان این سریال در کنار بازی‌های خوب این مجموعه استقبال مخاطبان شبکه یک را به همراه داشت. البته در مقابل برخی از منتقدان نیز از فضای تلخی که در سریال‌های اخیر مقدم (حتی غیر مناسبتی‌ها) به وجود آمده بود و انتقاد داشتند که با پخش «مدینه» نیز ادامه پیدا کرد. پریوش نظریه، مهدی سلطانی، مهرداد صدیقیان، بهزاد فراهانی، مجید صالحی، شبنم مقدمی، رضا رویگری و ... نیز از بازیگران این سریال بودند.
روند ساخت سریال‌های اجتماعی و ملودرام سیروس مقدم سال 94 با ساخت «پایتخت 4» شکسته شد. این سریال که ادامه داستان نقی و ارسطو و خانواده‌شان بود ماه رمضان 94 از شبکه یک پخش شد و مورد استقبال هم قرار گرفت. در این سریال هم همچون سه سری گذشته محسن طنابنده، احمد مهرانفر، ریما رامین فر، علیرضا خمسه بازی کرده بودند و بازیگران جدیدی از جمله محمدرضا علیمردانی، نسرین نصرتی، هومن حاجی عبدالهی و ... نیز به این مجموعه اضافه شده بودند.
محمدحسین لطیفی / 4 سریال
یکی از سریال‌های پرمخاطب تلویزیون در ماه مبارک رمضان که سال 85 در زمان پخش‌اش از شبکه یک مورد استقبال قرار گرفت را محمدحسین لطیفی کارگردانی کرده است. «صاحبدلان» ماجرای زندگی دو برادر به نام های خلیل و جلیل را روایت می‌کرد که در انتخاب مسیر زندگی خود راه‌هایی کاملاً جدا از هم در پیش گرفته اند، اما اتفاقاتی آنها را رو در رو هم قرار می‌دهد. حضور دو بازیگر جوان، باران کوثری و پوریا پورسرخ در این سریال که اولی کمتر در تلویزیون دیده می‌شد یکی از نکاتی بود که باعث جلب توجه بیشتر مخاطبان به این سریال شد. البته ناگفته نماند قصه پرکشش «صاحبدلان» دیگر عامل مورد استقبال واقع شدنش بود.
لطیفی سه سال بعد از سریال «صاحبدلان»، «نردبام آسمان» را ساخت که قصه‌اش بر خلاف سریال قبلی این کارگردان که ماه رمضانی بود سنخیتی با این ماه مبارک نداشت و فضایی تاریخی داشت. «نردبام آسمان» با اینکه زندگی غیاث‌الدین جمشید کاشانی، اخترشناس و ریاضی‌دان ایرانی را از زادروزش تا کشته‌شدنش را بازگویی می‌کرد اما در مناسبت ماه رمضان به روی آنتن رفت، آن هم به این علت که احتمالا مدیران سازمان و شبکه یک تناسب بیشتری بین فضای تاریخی این سریال و ماه مبارک رمضان دیده بودند. وحید جلیلوند، ویشکا آسایش، شبنم قلیخانی، برزو ارجمند و ... از جمله بازیگران این سریال تاریخی تلویزیون بودند.
تجربه در سال‌هایی که سریال‌های مناسبتی ماه رمضان از شبکه‌های مختلف تلویزیون پخش شدند نشان داد که مخاطبان از مجموعه‌های طنز استقبال می‌کنند. گواه این ادعا پرمخاطب شدن سریال‌های طنزی بود که رضا عطاران برای شبکه ساخت، البته که بعد از چند سال این روند هم جواب نداد و به تکرار افتادن سوژه مجموعه‌های طنز هم نتوانست تلویزیون را از بی مخاطبی نجات دهد. 4 سال بعد از ساخت «نردبام آسمان» محمدحسین لطیفی بعد از دو سریال جدی که ساخته بود تصمیم گرفت یک سریال مناسبتی کمدی هم در کارنامه‌اش ثبت کند که البته سه سال بعد در سال 95 نیز این تجربه را با «پادری» تکرار کرد. داستان «دودکش» در یک قالیشویی می‌گذشت و هنرنمایی هومن برق نورد، بهنام تشکر و امیرحسین رستمی در این مجموعه و شیرین کاری‌هایشان باعث شد تا تکیه کلام‌های آنها تا مدتها در کوچه و خیابان شنیده شود.
«پادری» که سریال ماه رمضان سال 95 شبکه یک بود و ادامه «دودکش» به حساب می‌آمد با وجود همان ترکیب بازیگران اما نتوانست موفقیت سری اول را کسب کند و موقعیت‌ها و فضای تکراری که از سری اول به این مجموعه نیز کشیده شده دیگر برای مخاطب و جذب او پای صفحه تلویزیون تازگی نداشت.
علیرضا افخمی/ 4 سریال
کلید ساخت سریال‌های ماورایی با سریال «او یک فرشته بود» به کارگردانی علیرضا افخمی زده شد، سریالی که فضای متفاوتی را به تلویزیون آورده بود و مخاطبان مجموعه‌های مناسبتی ماه رمضان که تا پیش از این هیچ گاه با قصه شیطان و فرشته در سریال‌ها مواجه نشده بودند را وارد فضایی جدید کرد.
افخمی « او یک فرشته بود» را سال 84 برای شبکه 2 ساخت و یک سال بعد سراغ ساخت سریالی در ژانری کاملا متفاوت با کاری که سال قبل ساخته بود رفت و «زیرزمین» را ساخت. سریالی که با وجود داستان تقریبا جدی و تا حدودی اجتماعی اش در فضایی طنز جلو می رفت. حضور ابولفضل پورعرب در این سریال یکی از برگ برنده های آن در آن زمان بود به خصوص اینکه داستان «زیرزمین» چندان نتوانست مخاطبان را پای تلویزیون میخکوب کند.
سال 88 افخمی «پنجمین خورشید» را کارگردانی کرد که با وجود حضور بازیگرانی چون حمید گودرزی، که آن روزها هنوز طرفدارانی داشت، شبنم قلیخانی و مهدی سلوکی نتوانست در جذب مخاطب چندان موفق عمل کند. داستان فانتزی این سریال که روایت زندگی دو دوست صمیمی بود که در زمان سفر می کنند چندان به مذاق مخاطبان آن روزهای تلویزیون خوش نیامد.
با وجود عدم موفقیت «پنجمین خورشید» دو سال یعنی در سال 90 افخمی دوباره حال و هوای ساخت یک مجموعه ماه رمضانی دیگر با همان حال و هوای گردش در زمان اما اینبار با داستانی متفاوت که روح و این ماجراها هم واردش شده بود را کرد. او «5کیلومتر تا بهشت» را ساخت که داستان روحی بود که به مکان های مختلف سر می کشید و داستان هایی برای خودش داشت. دومین تجربه ماورایی علیرضا افخمی اما حواشی زیادی در پی داشت، پس از پخش این سریال کودکی تصمیم گرفت تبدیل به یک روح شود و به مکان‌های مورد علاقه‌اش سر بزند. این کودک به میله بارفیکس خانگی یک روسری را قلاب کرد و سرش را داخل آن قرار داد و ناگهان حلق آویز شد. چند ثانیه بعد هم روی زمین افتاد و از هوش رفت و در نهایت دچار مرگ مغزی شد. ماجرای شکایت از این مجموعه تا چندی پیش نیز ادامه داشت که در نهایت عوامل این سریال مجبور به پرداخت خسارت شدند. نکته جالب درباره این سریال حضور پریناز ایزدیار، بازیگری که حالا در سینما مطرح شده است در نقش روح یک دختر جوان به نام مینا بود که خودکشی کرده است و حالا روحش سرگردان است.
رضا عطاران/ سه سریال
رضا عطاران که ثابت کرده همواره مخاطبان خودش را دارد و هم در سینما و تلویزیون کارهایش با استقبال مواجه می‌شود سال 83 اولین سریال ماه رمضانی‌اش را ساخت. «خانه به دوش» نام اولین کار عطاران بود که در زمره مجموعه‌های طنز تلویزیون قرار گرفت اما درونمایه‌ای اجتماعی نیز داشت و به مقایسه دو طبقه فقیر و غنی می‌پرداخت. این سریال عطاران با بازی حمید لولایی، مریم امیرجلالی، علی صادقی، آناهیتا همتی، فلور نظری، غلامحسین لطفی و رضا عطاران و ... یکی از پربیینده ترین و پر طرفدارترین سریال‌های ماه رمضان در دهه هشتاد بود که در نظرسنجی برترین خبرگزاری خبرآنلاین نیز بیشترین رای را آورد.
بعد از استقبالی که از «خانه به دوش» شد، ماه رمضان سال بعد یعنی 84 یک سریال دیگر را ساخت که از شبکه سه پخش شد. «متهم گریخت» هم مثل سریال قبلی فضایی خانوادگی داشت و داستان زندگی پر پیچ و خم هاشم آقا و خانواده‌اش را روایت می‌کرد که با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. رضا عطاران، سیروس گرجستانی، مريم اميرجلالي، سعيد آقاخاني، محمود بهرامي، مليكا زارعي و ... از دیگر بازیگران این سریال بودند که فضایی مفرح داشت و البته گاهی هم مخاطب را به همدردی با این خانواده وا می‌داشت.
آخرین سریال رضا عطاران برای تلویزیون «بزنگاه» بود که سال 87 از شبکه سه پخش شد. این سریال هم گرچه شاید نتوانست به اندازه «خانه به دوش» یا «متهم گریخت» موفق شود اما مخاطبان زیادی را پای تلویزیون نشاند و در آن سالها جزو پربیننده‌های تلویزیون شد. در «بزنگاه» که ماجرای دعوای ارث و میراثی خانواده حاج احمد بود حميد لولايي، علي صادقي، غلامرضا نيكخواه، مرجانه گلچين، محمود بهرامي، سوسن پرور بازی می‌کردند و حضور مرجانه گلچین نیز بعد از چند سال دوری از تصویر یکی از نقاط قوت این مجموعه به شمار می‌آمد.
حسن فتحی/ سه سریال
حسن فتحی جزو اولین کارگردان‌های مناسبتی ساز تلویزیون بود که در سال 72 سومین سریال مناسبتی ماه مبارک رمضان را کارگردانی کرد. او تا اواسط دهه هشتاد سریال دیگری برای ماه رمضان نساخت البته سریال پرمخاطب و ماندگار «شب دهم» از دیگر کارهای مناسبتی این کارگردان برای ماه محرم بود. فتحی سال 86 «میوه ممنوعه» را برای شبکه دو ساخت، سریالی که به خاطر روایت داستان عشق نامتعارف حاج یونس فتوحی که فردی متدین و خانواده دار است به یک دختر جوان سر و صدا کرد. روایت متفاوت و در عین حال جذاب فتحی و البته دیالوگ‌های به یادماندنی علیرضا نادری «میوه ممنوعه» را به سریالی ماندگار در دهه هشتاد تبدیل کرد که هنوز هم از آن به عنوان یکی از آثار متفاوت تلویزیون یاد می‌شود.
«در مسیر زاینده رود» سریال بعدی فتحی برای ماه رمضان سال 89 بود که از شبکه یک پخش شد، داستان این سریال که در اصفهان می‌گذشت و قصه زندگی یک فوتبالیست را روایت می‌کرد نتوانست اقبالی که دو سریال قبلی این کارگردان علی‌الخصوص «میوه ممنوعه» در جذب مخاطب به دست آورد را تکرار کند.
خسرو ملکان/ سه سریال
خسرو ملکان در سال 1370 که ماه رمضان مقارن با ایام عید نوروز بود اولین سریال مناسبتی را برای تلویزیون ساخت. این سریال «مهمان» نام داشت و نام ملکان را به عنوان اولین کارگردان مناسبتی ساز تلویزیون ثبت کرد.
او سال بعد نیز که همچنان ماه رمضان همزمان با نوروز بود سریال دیگری به نام «تعطیلات دوست داشتنی» کارگردانی کرد که حال و هوایی شبیه به «مهمان» داشت و چند بازیگر آن از جمله مرحوم پروین سلیمانی نیز در آن ایفای نقش کرده بودند.
با اینکه ملکان استارت ساخت سریال‌های مناسبتی در ماه مبارک رمضان را برای تلوزیون و شبکه یک زد و شاید انتظار می رفت در سال‌های بعد نیز او در تدارک ساخت سریالی برای این ایام باشد میان او و تلوزیون و سریال سازی فاصله افتاد و حتی در دهه هشتاد که اوج رونق سریال سازی مناسبتی به شمار می‌رفت او هیچ مجموعه مناسبتی برای تلویزیون نساخت تا سال 91 که سریالی با عنوان «چمدان» از این کارگردان قدیمی تلویزیون پخش شد. البته «چمدان» چندان در ماه رمضان دیده نشد و برخلاف دو سریال ملکان که در دهه هفتاد از تلویزیون پخش شد و جزو آثار خاطره انگیز به شمار می‌آید مورد توجه قرار نگرفت.
جواد افشار/ سه سریال
با وجود اینکه جواد افشار پیش از ساخت سریال «کیمیا» که به عنوان طولانی‌ترین سریال تلویزیون (بعد از «نقطه چین« مهران مدیری) معروف شد چند سریال دیگر از جمله مجموعه‌های مناسبتی نیز کارگردانی کرده بود اما بیشتر این سریال بود که نام را او میان مخاطبان تلویزیون مطرح کرد. افشار نیز با سه سریال «سی‌امین روز»، «مادرانه» و «برادر» نامش در لیست کارگردان‌های مناسبتی ساز ماه رمضان قرار گرفته، با این تفاوت که او از ابتدای دهه نود تصمیم به ساخت سریال مناسبتی گرفت و « سی‌امین» روز نیز به عنوان اولین تجربه سریال ماه رمضانی او رقم خورد. افشار در ماه رمضان سال 92 نیز سریال «مادرانه» را کارگردانی که حضور لعیا زنگنه بعد از چند سال دوری از تلویزیون یکی از نقاط قوت آن به شمار می‌رفت. در سال 95 هم او «برادر» را ساخت که تیتراژ این سریال با صدای محمد علیزاده بیشتر از خود ان مورد توجه قرار گرفت و شنیده شد.
سعید سلطانی/ سه سریال
شاید هنوز هم خیلی از مخاطبان تلویزیون سعید سلطانی را به عنوان کارگردان سریال «پس از باران» یا «ستایش» بشناسند و از دیگر کارهای کارنامه او خبر نداشته باشند اما او نیز کارگردانی سه سریال مناسبتی ماه رمضان را به نام خودش ثبت کرده است.
سلطانی در سال 83 اولین سریال مناسبتی ماه رمضان را به عنوان «رسم عاشقی» ساخت. داستان این سریال که درباره ازدواج اجباری دختری جوان با یک خان بود و پیدا شدن سر و کله پسر جوانی که می‌خواهد او را از این ماجرا نجات دهد برای بیننده‌های آن زمان جذابیت داشت و البته حضور سروش صحت که حالا دیگر خودش کارگردانی شناخته شد در تلوزیون است در آن سریال در نقش جوان لوطی منش و مشتی یکی دیگز از نقاط جالب سریال بود. سلطانی سه سال بعد سریال «شکرانه» را برای شبکه پنج ساخت، سریالی که هیچ وقت نمی‌توان به عنوان سریالی موفق از آن یاد کرد و تنها حضور یک بازیگر زن تاجیک جذابیت این سریال برای تماشای عده‌ای بود. ماه رمضان سال بعد یعنی 87 هم سلطانی آخرین سریال ماه رمضانی‌اش تا به حال را برای تلوزیون اسخت که بر خلاف دو کار قبلی‌اش فضایی کمدی و شاد داشت. «مامور بدرقه» که داستان زندگی یک استوار بازنشسته بود که مشکلاتی برایش به وجود می‌آید از «شکرانه» بیشتر مورد استقبال قرار گرفت.
کارگردان‌هایی که دو سریال رمضانی ساختند
کاظم بلوچی، پریسا بخت آور، حسین سهیلی زاده و اکبر منصور فلاح نیز از جمله کارگردان‌هایی هستند که هر کدام دو سریال برای ایام ماه رمضان تلویزیون ساخته‌اند.
بلوچی در سال 80 سریال «چراغ‌های خاموش» را ساخت که داستان سرکشی‌های چند پسر جوان در خانواده و بازی مهدی سلوکی که آن زمان چهره‌ای نوظهور در تلویزیون بود آن را به سریالی پرمخلطب تبدیل کرد. بلوچی برای ماه رمضان سال بعد شبکه یک نیز سریال «نسیم رویا» را ساخت که چندان مورد توجه قرار نگرفت.
دو سریال پرمخاطب شبکه 5 را پریسا بخت آور (همسر کارکردان بزرگ سینمای ایران، اصغر فرهادی) کارگرانی کرده است. دو مجموعه نوستالژیک که حال و هوایش را هنوز هم خیلی‌ها به خاطر دارند. بخت‌آور سال 80 «یادداشت‌های کودکی» را کارگردانی کرد که یکی از نکات جالب آن علاوه بر قصه جالبش خواندن تیتراژ سریال با صدای اصغر فرهادی است. او سال بعد نیز سریال «پشت کنکوری‌ها» را ساخت که داستان چند جوان پشت کنکوری را روایت می‌کرد که آن هم شیرینی‌های خودش را داشت.
حسین سهیلی‌زاده که نامش حالا به عنوان یکی از ملودرام‌سازهای تلوزیون مطرح شده است نیز دو سریال ماه رمضانی در کارنامه‌اش دارد. او سال 82 سریال «رانت خوار کوچک» را در فضایی کمدی ساخت و بازی سیروس گرجستانی در این سریال مورد توجه قرار گرفتو برای ماه رمضان سه سال بعد هم تصمیم به ساخت سریالی با فضای متفاوت به نام «آخرین گناه» گرفت. در «آخرین گناه» ماجرای چشم برزخی روایت می‌شد و جلوه‌های ویژه بصری که در آن استفاده شده بود برای مخاطب آن زمان تا حدودی تازگی داشت. سهیلی‌زاده اما بعد از سال 85 که «آخرین گناه» را ساخت تصمیم گرفت تمرکزش را روی ساخت ملودرام‌ها بگذارد و تا به حال هم قید ساخت مناسبتی برای ماه رمضان را زده است.
اکبر منصور فلاح هم در تقسیم‌بندی ما جزو کارگردان‌هایی قرار گرفت که دو سریال ماه رمضانی کارگردانی کرده‌اند. او سال 82 «فقط بخاطر تو» و سال 84 برای آخرین بار را ساخت. درست است که هر کدام از این دو سریال به نوعی دیده شدند و بازی امیر جعفری در «برای آخرین بار» نیز مورد توجه قرار گرفت اما هیچ کدام به عنوان سریال‌هایی جریان ساز یا موج‌آفرین مطرح نشدند.
