به گزارش ایران اکونومیست به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، با توجه به اینکه محوطه باستانی تپه حاجی‌آباد در روستای رزقان در محدوده محصور ساخت پتروشیمی ابن سینا فامنین همدان قرار دارد پروژه کاوش نجات بخشی آن در دستور کار قرار گرفت .
این در حالی است که بر اساس آیین‌نامه اجرایی بند "ج" ماده (۱۱۴) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی کشور، همه‌ی دستگاه‌های اجرایی مشمول قانون برنامه چهارم توسعه موظفند قبل از اجرای پروژه‌های‌بزرگ عمرانی و در مرحله امکان‌سنجی و مکان‌یابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی- تاریخی در مکان‌اجرای طرح اقدام کنند.
اسماعیل همتی ازندریانی سرپرست هیأت باستان شناسی این کاوش گفت : فعالیت باستان شناسان در این محوطه به شناسایی و کشف آثار ارزشمندی منجر شد که در مطالعات باستان شناسی غرب ایران ازدوره آهن ۳ (احتمالا دوره ماد) کم نظیر و مشابه چنین آثاری به جز نوشیجان در جای دیگری یافت نشده است.
مهمترین یافته‌های معماری از نیایشگاه تا محوطه استقراری
وی با بیان اینکه کاوش‌های باستان‌شناسی در پشته‌های چهار گانه صورت گرفت، افزود: این پشته‌ها شامل نیایشگاهی از دوره آهن ۳، استقرار آهن ۳، استقرار دوره اسلامی و محوطه کارگاهی است .
او با اشاره به ویژگی‌های فضای نیایشگاه گفت: در این قسمت یک سازه بزرگ خشتی شناسایی شد که دارای فضاهایی بزرگ با دیوارهای قطور و مشابه سازه‌های خشتی آهن ۳ (احتمالا ماد) نوشیجان ملایر است .
این باستان شناس با استناد به یافته‌های باستان‌شناسی این محوطه را تک دوره‌ای آهن ۳ (احتمالا ماد) دانست .
وی از مهمترین یافته‌های معماری این محوطه را سکوی آتشدان، سکوهای خشتی گرداگرد فضاها، دیوار جدا کننده، اجاق U شکل، طاقچه‌ها و بقایای خوشه‌های گندم در مجاورت سکوی آتشدان اعلام کرد و افزود: همه‌ی یافته‌های سفالی در این محوطه مربوط به دوره آهن ۳ است .
این باستان شناس، همه‌ی شواهد و یافته‌های کاوش را نشانگر بزرگتر بودن این محوطه از معبد مرکزی نوشیجان اعلام کرد و با اشاره به سکوهای نشیمن که دور تا دور این فضا وجود دارد و هیچ کدام پشت به آتشدان نیستند، افزود: پلان نیمه چلیپایی در دو طرف فضا تکرار شده و با نگاهی کلی به مجموعه در میابیم که با یک پلان چلیپایی سرو کار داریم که نمونه آن در نوشیجان وجود دارد .
وی گفت :معبد نوشیجان در اندازه ۱۶*۱۶است و بخش داخلی این پلان ۲۰* ۱۶ بوده و بزرگتر از معبد نوشیجان است .
جای انگشت روی چینه‌های دوره ماد مشخص است
این باستان شناس در ادامه افزود: ویژگی‌های معماری و مواردی که در محوطه‌های مادی مانند موش تپه، پا تپه و تپه یلفان وجود دارد، همگی را اینجا داریم ولی آنچه این محوطه را خاص کرده سکوی آتشدان و پلانی شبیه نوشیجان و بزرگتر از آن است .
او با بیان اینکه براساس استناد به نتایج نمونه‌برداری و کربن ۱۴ می‌توانیم مشخص کنیم که این محوطه تا چه اندازه از نظر زمان جلوتر، همزمان یا متاخرتر از نوشیجان است، به نحوه چیدن دیوار جدا کننده اشاره کرد و گفت: این دیوار با تکنیک خشت چینه یا همان خشت ملات، بصورت یک رج خشت و یک رج چینه ساخته شده که جای انگشتان روی چینه‌ها نمایان است .
همتی ازندریانی پشته دوم را مربوط به استقرار مربوط به دوره اسلامی اعلام کرد که شامل بقایای یک کف استقراری، آثار چینه‌ای، بقایای یک تنور کامل و یک پیت است .
کشف آثار معماری چینه‌ای از دوره قرون میانی اسلامی در منطقه
او با بیان اینکه پشته سوم در مجاورت دیواره شمالی پتروشیمی واقع شده، افزود: از جمله یافته‌های مهم این قسمت می‌توان به آثار معماری چینه‌ای از دوره قرون میانی اسلامی اشاره کرد.
سرپرست هیأت باستان شناسی، مهمترین یافته این بخش را مربوط به یک کوره سفالگری با ساختار کاملا مشخص و مجزا از دوره قرون میانی اسلامی اعلام کرد .
همتی با اشاره به یافته‌های ارزشمند در پشته چهارم شامل آثار معماری خشتی با دیواره‌های با ابعاد مختلف که احتمالا مربوط به یک محوطه استقراری و سکونتی مرتبط با سازه اصلی خشتی از دوره آهن ۳ (احتمالا ماد) است، گفت: سفالینه های این بخش با فرم‌های شاخص آهن ۳مطابقت دارد .
این باستان‌شناس برای دستیابی به نتایج کاملتر و پاسخگویی به سوالات بیشتر کاوش‌ها و پژوهش‌های بیشتر در این محوطه ضروری است، بیان کرد: با توجه به اهمیت این بنای خشتی که احتمالا بزرگتر و مهمتر از معبد مرکزی تپه نوشیجان بوده است، حفاظت و حراست از این محوطه باید در اولویت میراث فرهنگی قرار گیرد .
