در ماه های اخیر
به خاطر مسائل مختلف شکافی بین اتحادیه اروپا و آمریکا شکل گرفته و با گذشت
زمان بر عمق آن افزوده می شود تا جایی که برخی معتقدند این دو شریک تاریخی
امروز راهی متفاوت را در پیش گرفته اند.
مواضع آمریکا در قبال ناتو،
خروج از پیمان آب و هوایی پاریس و بی توجهی به توافق هسته ای ایران تنها
چند نمونه از مسائلی است که به شکل گیری و تعمیق شکاف میان آمریکا و
اتحادیه اروپا منجر شده است.
از مواضع آشکار سران بروکسل و واشنگتن در
قبال یکدیگر می شود به تیرگی روابط آنها پی برد. همانند سخنان اخیر «فدریکا
موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره برجام که از این توافق
معتبر جهانی حمایتی تمام قد به عمل آورد که خود از مولفه های گوناگونی
تاثیر پذیرفته بود.
** پرچمداری ایران در اسلو و تاثیرگذار بر مواضع بروکسل
مسوول
سیاست خارجی اتحادیه اروپا که در طول سال های گذشته، هماهنگ کننده مذاکرات
هسته ای نیز به شمار می رفت در دوره پسابرجام از هر فرصتی برای اعلام
حمایت از توافق هسته ای میان ایران و 1+5 استفاده کرده است اما سخنان اخیر
وی در نشست اسلو حمایت قاطعانه ای را تصویرگری می کند.
موگرینی در این
نشست اظهار کرد که «همه ما به این توافق هسته ای پایبند هستیم و این توافق
متعلق به یک کشور نیست. این توافق متعلق به جامعه جهانی است و تا زمانی که
مربوط به اتحادیه اروپا باشد ما تمام تلاش خود را می کنیم که مطمئن شویم که
توافق اجرایی شده و در حال اجرا است.»
این سخنان موگرینی پس از آن مطرح
شد که «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان چند روز پیش در اجلاس مجمع
اسلو حضور یافت و موضوع برجام و ضرورت پایبندی طرف مقابل به توافق را در
گفت وگو با افرادی چون موگرینی، «جان کری» وزیر امور خارجه سابق آمریکا و
«کوفی عنان» دبیر کل اسبق سازمان ملل مطرح ساخت.
در همان دیدارها بود
که آنها اجرای درست برجام به عنوان توافق معتبر بین المللی از سوی همه طرف
ها را خواستار شدند؛ موضعی که می توان آن را برآیند مشارکت فعالانه وزیر
امور خارجه کشورمان در اجلاس اسلو نامید.
نکته مهمتر که مورد توجه جدی
سران بروکسل قرار گرفته، پایبندی ایران به توافق هسته ای در عمر حدود یکسال
و نیم اجرای برجام است که موگرینی را بر آن داشت تا نگاهی به گزارش های
انتشار یافته از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی داشته باشد؛ گزارش هایی
که نشان می دهد هیچ گونه انحرافی در برنامه هسته ای ایران و جود ندارد و
اجرای صحیح برجام از جانب جمهوری اسلامی به پیش می رود.
در همین راستا
مسوول سیاست خارجی اتحادیه تاکید کرد «ما همین چند هفته پیش شاهد چندمین
گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی بودیم که تایید کرد ایران به تعهدات
خود در برجام پایبند است.»
موگرینی همچین اضافه کرد حالا که در آستانه
رسیدن به سال دوم حصول برجام هستیم آژانس بین المللی انرژی اتمی در ششمین
گزارش جامع خود تایید می کند که ایران به توافق هسته ای پایبند است اما در
هر حالتی اتحادیه اروپا تضمین می کند توافق هسته ای با ایران دوام خواهد
داشت.
سازمان بین المللی انرژی اتمی که از همان روزهای نخست گفت وگوهای
هسته ای ارتباطی تنگاتنگ با ایران یافته بود، به طور مکرر گزارش هایی را
درباره چگونگی پیشبرد برنامه هسته ای ایران در اختیار شورای امنیت سازمان
ملل متحد قرار می داد و پس از عملیاتی شدن برجام، این گزارش ها از پایبندی
کشورمان به مفاد و بندهای مندرج در متن توافق حکایت دارد.
آژانس در
تازه ترین گزارش خود که دوازدهم خردادماه منتشر کرد سطح و ابعاد غنی سازی
ایران را مورد تایید قرار داد و همچنین میزان تولید و ذخیره آب سنگین را
کمتر از میزان مشخص شده در برجام برآورد کرد.
در این میان اما هنوز
ایالات متحده که خود عضوی از اعضای 1+5 محسوب می شود به دلیل شکل گیری
تحولاتی در سیاست داخلی خود از همراهی با دیگر اعضای این گروه خودداری می
کند.
** آمریکا ناراضی توافق و ناتوان از برجام شکنی
دولت
دموکرات گذشته و جمهوریخواه کنونی آمریکا دیدگاهی کاملا متفاوت از یکدیگر
در قبال برجام دارند. «باراک اوباما» رییس جمهوری دموکرات آمریکا این توافق
را بزرگترین دستاورد خود در حوزه سیاست خارجی می دانست و برای به ثمر
رسیدن آن هر روزه با جمهوریخواهان کنگره در حال مناقشه بود.
پس از آنکه
در انتخابات 2016 این کشور جمهوریخواهان در کنار کنگره، دولت را نیز به دست
گرفتند بر تلاش آنان برای زیر پاگذاشتن برجام افزوده شد اما غافل از اینکه
دیگر متحدان اروپایی را در کنار خود نخواهند یافت.
«دونالد ترامپ»
رییس جمهوری جدید آمریکا که پاره کردن برجام را در رقابت های انتخاباتی
مطرح می کرد پس از ورود به کاخ سفید مجبور به اجبار تغییر رویه داد و بر
بازبینی توافق هسته ای تاکید کرد؛ خواسته ای که تحقق نیافت و پس از این نیز
محقق نخواهد شد.
تغییر رویه ترامپ از این رو حاصل شد که اصرار بر
برجام شکنی یک طرفه آمریکا، هزینه های سنگینی را بر این کشور تحمیل می کرد.
ضمن این که تصمیم های بزرگ و در عین حال نسنجیده ترامپ، انرژی وی را هدر
داده و به خاطر این تصمیمات هر روز در آمریکا گرفته تا گوشه و کنار جهان
تظاهرات اعتراضی را در مقابل خود می بیند. بنابراین در چنین شرایطی، ریسک
ورود جدی به برجام و به عبارتی اجرای شعار انتخاباتی خود را به گوشه ای
نهاده است.
عقب نشینی ترامپ در قبال برجام به منزله تایید توافق هسته
ای نیست و از ناتوانی وی حکایت دارد چرا که مقامات کاخ سفید هر از گاهی
مخالفت خود را با برجام اعلام می دارند. همانند سخنان دیروز چهارشنبه «رکس
تیلرسون» وزیر امور خارجه این کشور که در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان
با ابراز بدبینی دولت جمهوریخواه ترامپ به توافق هسته ای، اظهار کرد
«واقعیت این است که این توافق، بد بنا شده. سطح لازم برای پایبندی ایران
خیلی پایین است. پس نباید عجیب باشد که دارند به آن عمل می‌کنند. چون
عمل‌کردن به آن اصلا برایشان دشوار نیست.»
ترامپ و همفکران وی معتقدند
که توافق هسته ای راه را برای قدرت یابی فزون تر ایران باز کرده و تهران را
به بازیگری موثر در منطقه مبدل ساخته است.
آنان با چنین نگرشی سعی می
کنند که حتی اگر خود قادر به زیر پاگذاشتن برجام نیستند ایران را تحریک و
به نقض برجام وادار کنند که اقدام اخیر مجلس سنای این کشور مبنی بر تصویب
پیش‌نویس طرح تحریم های جدید علیه ایران را می توان در این راستا تحلیل و
تفسیر کرد.
