این روزها سینماگران به سرمایه‌گذاری در زمینه ساخت پردیس‌های سینمایی و مدیریت آنها علاقه‌مند شده‌اند که این موضوع نگرانی‌هایی را در زمینه شکل‌گیری مافیای اکران ایجاد کرده است.
کد خبر: ۱۶۰۷۹۶
به گزارش ایران اکونومیست؛ اگر سینما را به عنوان یک صنعت به شمار آوریم مساله اکران یکی از مهم ترین مسایل در این هنر-صنعت است که رابطه مستقیمی با تعداد سالن های سینما دارد که در سه دهه اخیر به دلیل کمبود در این بخش سینمای کشورمان با مشکلاتی مواجه بوده است. سال ها سینمای ایران از تعداد کم سالن های نمایش رنج برده و همین مساله سبب شده است تا فیلم های سینمایی مدت ها در نوبت اکران منتظر بمانند. البته طی سال های گذشته با آغاز موج جدیدی در بازسازی سالن های سینمایی و تبدیل برخی از سینماها به پردیس، پتانسیل نمایشی کشور به ویژه در شهرهای بزرگ افزایش پیدا کرده و می توان گفت در اکثر شهرهای بزرگ ایران، پردیس های سینمایی ساخته شده است.
اما موج جدیدی که در پروسه ساخت و ساز و بازسازی سالن های سینمایی بوجود آمده است، ورود سینماگران به این عرصه است که دست به ساخت پردیس می‌زنند و از جمله این پردیس ها می توان به «کورش»، «مگامال»، «سمرقند»، «چهارسو»، «قلهک» و ... اشاره کرد. با افزایش حضور سینماگران در حوزه سالن سازی، این شبهه ایجاد می شود که با حضور سینمادارانی که هم تهیه کننده و هم پخش کننده هستند، آیا نوبت به اکران فیلم هایی غیر از تولیدات این افراد می رسد یا خیر!
در همین راستا با سید جمال ساداتیان تهیه کننده سینما و رییس پردیس سینمایی «قلهک» که به زودی پردیس سینمایی «مگاپارس» در شرق تهران را راه اندازی می کند، منوچهر محمدی تهیه کننده سینما که مدتی است پردیس سینمایی «مگامال» را در غرب تهران راه اندازی کرده است و رضا سعیدی پور مدیر پردیس سینمایی «آزادی» به گفتگو نشستیم. البته از بین این افراد سعیدی‌پور مدیریت سینمایی را برعهده دارد که متعلق به حوزه هنری است و او نیز در زمینه تولید و پخش فیلم دستی بر آتش ندارد.
با افزایش سالن نمایش مافیای سینما کمرنگ می شود
جمال ساداتیان تهیه کننده سینما با اشاره به اهمیت افزایش پتانسیل نمایشی در کشور گفت: معضل اصلی امروز سینمای ایران بحث سالن های سینما است. تصور کنید قبل از انقلاب اسلامی براساس آمارهایی که اعلام شده است جمعیت کشور نزدیک به ۳۰ میلیون نفر بوده است و برای این جمعیت بیش از ۵۰۰ سالن سینما وجود داشت اما امروز جمعیت کشور ۸۰ میلیون نفر است و تعداد سالن های سینمای ایران نزدیک به ۳۰۰ سالن است که بخشی از این سالن ها نیز به دلیل قدیمی بودن از رده خارج هستند.
وی با اشاره به اینکه در طول این سال‌ها بافت شهرها نیز تغییر کرده و متناسب با این تغییر باید سینماها در دسترس‌تر می‌شدند، عنوان کرد: اگر بخواهیم در مورد تهران صحبت کنیم باید گفت که مرکز ثقل سالن های سینما در مرکز شهر قرار دارد و اگر مخاطبان بخواهند از شرق، غرب و یا شمال یا جنوب تهران فیلمی را در سینما ببینند، مجبور هستند تا ترافیک بسیاری را برای دیدن یک فیلم در مرکز شهر تحمل کنند.
با توجه به جایگاه جشنواره ای و تعداد فیلم هایی که در سینمای ایران ساخته می شود، رده ایران در جهان نزدیک به ۱۰ است اما به لحاظ سرانه تعداد صندلی سینما همراستا با آخرین رده تعداد صندلی در جهان هستیم ساداتیان با تاکید بر اینکه باید امکان دسترسی برای تمام آحاد مردم به سالن سینما فراهم شود، توضیح داد: با توجه به جایگاه جشنواره ای و تعداد فیلم هایی که در سینمای ایران ساخته می شود، رده ایران در جهان نزدیک به ۱۰ است اما به لحاظ سرانه تعداد صندلی سینما همراستا با آخرین رده تعداد صندلی در جهان هستیم که این مساله بسیار اسفناک است.
تهیه کننده فیلم سینمایی «برف روی کاج ها» با اشاره به این مثال که از لحاظ آماری آمریکا با ۲۴۰ میلیون جمعیتی که دارد ۴۰ هزار سالن نمایش دارد که این آمار با ایران قابل مقایسه نیست، بیان کرد: حتی کشور ترکیه که در کنار ایران قرار دارد نزدیک به ۷ هزار سالن سینما دارد. دوبی که چیزی به اسم صنعت سینما ندارد و جمعیت بسیار کمی نیز دارد، ۲۴۵ سالن استاندارد نمایشی دارد. این مثال ها نشان می دهد که یک تهیه کننده زمانی که می بیند با تمام سختی های موجود فیلمی را تولید می کند اما در هنگام نمایش دچار مشکلات بسیاری می شود، تشویق می شود که اگر بخواهد فیلم خود را بدون مشقت در سینما نمایش دهد باید زیرساخت های مناسب نمایشی را فراهم کند که یکی از این زیرساخت ها می تواند افزایش سالن سینما باشد و اینکه امروز پخش کنندگان و تهیه کنندگان به فکر ساخت سالن های سینمایی هستند امر بسیار پسندیده ای است.
دولت پول حمایت از تولید را صرف سینماسازی کند
وی افزود: در این میان من و بسیاری دیگر از دوستانم در حوزه پخش به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرده ایم که اگر بودجه ای وجود دارد که می خواهند آن را صرف ساخت فیلم کنند صرف ساخت زیرساخت های سینمای ایران کنند. یعنی دولت به کسانی که اراده کرده اند سالن های نمایشی را توسعه دهند، وام های مناسبی دهد تا پتانسیل و ظرفیت فضای نمایشی افزایش پیدا کند. سینمای ایران برای تولید یک فیلم باید بین یک میلیارد و پانصد تا ۲ میلیارد تومان هزینه کند، اما تجهیز یک سالن نمایشی ۶۰ تا ۷۰ میلیارد تومان هزینه می خواهد که از عهده بخش خصوصی خارج است، در چنین شرایطی دولت می تواند مانند زمانی که اقتصاد و صنعت ایران بعد از جنگ در حال شکل گیری بود و دولت وام هایی را به عنوان مشوق در اختیار بخش خصوصی قرار می داد، عمل کند. یعنی دولت در آن زمان اعلام کرد که هر فردی که می خواهد واحد صنعتی راه اندازی کند، می تواند با ۳۰ درصد آورده شخصی خود و ۷۰ درصد تسهیلات بانکی این کار را انجام دهد.
تهیه کننده فیلم سینمایی «هفت دقیقه تا پاییز» توضیح داد: من به عنوان یک تهیه کننده تصمیم گرفته ام که یک سری سالن نمایشی راه اندازی کنم که همه آنها با هزینه شخصی در حال ساخت است و تا امروز حمایتی از دولت برای ساخت آن دریافت نکرده ام. اگر معتقدیم سینما بخشی از اوقات فراغت مردم را پر می کند چرا نباید از بخش خصوصی برای این توسعه حمایت کرد. در حال حاضر اگر فردی از بخش خصوصی به سیستم های بانکی رجوع کند و بگوید برای ساخت سالن نمایشی نیازمند خدمات بانکی است به دلیل اینکه صنعت فیلمسازی و ظرفیت های آن در کشور ما به رسمیت شناخته نمی شود، حمایتی نیز از آن صورت نمی گیرد و دولت هنوز قانونی برای صنعتی شدن سینما به هیات دولت و مجلس ارائه نکرده است تا سینما نیز یک جایگاه اقتصادی پیدا کند. این در حالی است که این روزها سینما به عنوان یک صنعتِ خدماتی شناخته می شود و صنعت خدماتی نیز وام های کوتاه مدت و گران دریافت می کند.
وی در پاسخ به این پرسش که برخی معتقدند با حضور سینماگران به عنوان سینمادار بحث انحصار نمایش در کشور قدرت بیشتری می گیرد، بیان کرد: باید به این توجه کرد که اگر پخش کنندگان و تهیه کنندگان به سمت ساخت سالن های نمایشی نروند بحث انحصار نمایش فیلم حل می شود یا خیر؟ من فکر می کنم هرچقدر تعداد سالن نمایش فیلم کمتر باشد بحث مافیایی در اکران فیلم ها بیشتر می شود و هرچه تعداد سالن بیشتر شود این اتفاق کمرنگ تر می شود.
ساداتیان در بخش دیگر صحبت‌هایش اشاره کرد: وقتی من هم یک تهیه کننده هستم و هم یک سینمادار از دو منظر به مساله اکران نگاه می کنم یعتی ترجیح می دهم فیلمی تولید کنم که اکران شود و در کنار آن به این فکر می کنم که فیلم ساخته شده تا چه اندازه برای جذب مخاطب که همان فروش در سینما است ظرفیت دارد. نباید فراموش کرد که نگهداری یک سالن سینما هزینه های بسیاری دارد و سینماداران ترجیح می‌دهند فیلمی را اکران کنند که فروش خوبی داشته باشد. فکر می کنم سینماداران این حق را دارند تا برای تامین هزینه خود فیلم هایی را اکران کنند که ظرفیت خوبی در جذب مخاطب داشته باشد.
نباید فراموش کرد که نگهداری یک سالن سینما هزینه های بسیاری دارد و سینماداران ترجیح می‌دهند فیلمی را اکران کنند که فروش خوبی داشته باشد تهیه کننده فیلم سینمایی «جامه دران» تاکید کرد: بسیاری از فیلم های تولید شده در سینمای ایران علی رغم تمام حمایت هایی که از آنها صورت می گیرد، فروش های بسیار کمی دارند. البته این امر به تهیه کننده و فیلمساز هم مربوط می شود و این سوال مطرح است که چرا سینماگران نمی توانند فیلم هایی بسازند که با مخاطب ارتباط برقرار کند؟ همین نوع فیلمسازی ما باعث شده است که در مقاطعی با کاهش مخاطب مواجه شویم.
وی اضافه کرد: صنعت سینما یک تکنولوژی وارداتی در کشور ما است و ما از صنعت فیلمسازی آمریکا تبعیت می کنیم. در آمریکا شرکت های فیلمسازی بزرگ، سالانه نزدیک به ۴۰ فیلم می سازند و خودشان سیستم های پخش قدرتمندی دارند به عنوان مثال کمپانی برادران وارنر یا برخی دیگر از کمپانی‌های بزرگ به ۲ هزار سالن سینما مجهز هستند که فیلم های خود را اکران می کنند.
ساداتیان با اشاره به اینکه اگر ساز و کاری فراهم کنیم که شرکت های قدرتمند در ایران شکل بگیرند تا فیلم های بزرگ تولید کنند و سالن های بزرگ داشته باشند می توانند به مردم سرویس های خوبی دهند، تشریح کرد: نباید فراموش کرد که کمپانی های بزرگ آمریکایی این مسیر را طی کرده اند و امروز بسیار موفق هستند. چنین سیستمی در آمریکا سبب شد تا گردش مالی قابل توجهی در سینما ایجاد شود تا این کمپانی ها بتوانند فیلم هایی با پروداکشن های بزرگ تولید کنند تا بتواند بازارهای خارجی را نیز به خود اختصاص دهند.
وی بیان کرد: یکی از مشکلاتی که در سینمای ایران وجود دارد این است که خریدار خارجی نداریم چرا که گردش مالی سینمای ایران آنقدر بزرگ نیست که فیلم های بزرگ با پروداکشن های بزرگ و با موضوعات جهانی جلوی دوربین ببریم. به نظر من در صنعت سینما هرچقدر پول بیشتری در گردش باشد می تواند به موفقیت سینما کمک کند.
تهیه کننده فیلم سینمایی «دایره زنگی» توضیح داد: اعلام شد که نزدیک به ۱۵۰ میلیارد تومان گردش مالی سینمای ایران در سال گذشته بوده که این آمار نشان می دهد تنها ۲۷ میلیون نفر در سال گذشته به سینما رفته اند، یعنی از هر ۳ نفر یک نفر به سینما رفته است. در صورتی که اگر بتوانیم این صنعت را به گونه ای توسعه دهیم که بتوانیم اعتماد مخاطب را جلب کنیم تا هر فرد حداقل سالی یک بار به سینما برود گردش مالی سینمای ایران به ۸۰۰ میلیارد تومان می رسد.
ساداتیان در پایان صحبت‌هایش تاکید کرد: هرچند منکر شرایط و مافیای اکران در سینمای ایران نیستم، اما فیلم هایی هم که توفیق اکران پیدا نمی کنند اگر اکران شوند غالبا در جذب مخاطب موفق نیستند. همچنین این مساله کاملا طبیعی است که یک تهیه کننده آنقدر قدرت داشته باشد که فیلم خود را به خوبی پخش کند. اما در این میان پخش کننده هایی نیز هستند که هرچند قدرتمند هستند اما نتوانستند یک فیلم را به خوبی اکران کنند چرا که فیلم مورد نظر ظرفیت جذب مخاطب نداشته است و سینمادار نیز زیر بار نمایش این فیلم نرفته است.
ساخت سینما توسط سینماگران به نفع سینما است
منوچهر محمدی تهیه کننده سینما و مدیر پردیس سینمایی «مگامال» در غرب تهران نیز در این‌باره گفت: اگر صنعت سینما را شامل تولید، توزیع و نمایش بدانیم لازم است به این موضوع تاکید کنیم هرچقدر که این سه بخش اصلی به یکدیگر نزدیک تر شوند این صنعت درست‌تر کار می کند. در این میان کسانی صرفا علاقه‌مند به تولید در سینما هستند و دیگر به حوزه توزیع و نمایش کاری ندارند ولی برای تقویت صنعت سینما باید بدانیم که نیازمند کسانی هستیم که به نحوی در هر سه بخش سینما حضور داشته باشند. این حضور گاه می تواند صد در صدی باشد و گاه می تواند به عنوان بخشی از سرمایه و حضور یک فیلمساز باشد و لزومی ندارد که حضور فیلمساز در هر سه بخش کامل صورت گیرد. به عنوان مثال کسی که در مقام تهیه کننده یا کارگردان است می تواند سهامدار یک مجموعه سینمایی و یا یک شرکت پخش نیز باشد. اینکه فکر کنیم یک نفر با شخصیت حقیقی در هر سه حوزه تولید، توزیع و سینماداری باشد کمی دور از منطق و توان افراد است، اما در قالب شخصیت های حقوقی که اتفاقا سینمای ما به شدت به آن نیاز دارد، حضور افراد می تواند بسیار منطقی باشد که در اشکالی مانند تعاونی، موسسات و یا شرکت ها رخ می‌دهد. چنین حضورهایی نه تنها منافاتی با رونق اکران در کشور ندارد بلکه یک هم افزایی نیز به وجود می آورد زیرا کسی که تهیه کننده است، شرایط و تنگناهای حوزه نمایش و اکران و مشکلات حقوقی توزیع را درک می کند و در کنار آن مسایل حوزه تولید را می‌شناسد.
یک تولیدکننده که فیلمش در گیشه به خوبی می‌فروشد اگر بخشی از این سرمایه را در توزیع و یا در ایجاد سالن های نمایش وارد کند باعث پاگیری و ماندگاری فرد در صنعت سینما می شود و دیگر با مشکلی کوچک ترجیح نمی دهد که این حرفه را کنار بگذارد تهیه‌کننده فیلم سینمایی «بوسیدن روی ماه» تاکید کرد: بعد از انقلاب اسلامی نیروهای سینمایی در سه بخش تولید، توزیع و نمایش توزیع شدند و همین امر منجر به ایجاد مجموعه ای از اصطکاک ها شد که چندان به نفع سینمای ایران نبود و نوعی تضاد منافع در این سه حوزه بوجود آمد، در حالی که اگر حضور افراد در هر سه عرصه فراهم شود طبیعتا به جای اصطکاک به نوعی همکاری و تعاون می رسیم که می تواند به نفع مجموعه سینمای کشور باشد. ما اگر بخواهیم قواره سینمای ایران را بلند کنیم و در مسیر رشد قرار گیریم، احتیاج داریم که این سه حوزه گسترش پیدا کند.
وی بیان کرد: در این میان ممکن است فردی به دلایل شخصی تمایلی به تولید و یا سینماداری نداشته باشد که این یک امر جداگانه ای است اما در جاهایی که این امکان و استعداد وجود دارد درست تر این است که این اتفاق رخ دهد. از طرف دیگر وجود موسساتی که در هر سه حوزه فعالیت می کنند باعث می شود که سرمایه از صنعت سینما خارج نشود. به عنوان مثال یک تولیدکننده که فیلمش در گیشه به خوبی می‌فروشد اگر بخشی از این سرمایه را در توزیع و یا در ایجاد سالن های نمایش وارد کند باعث پاگیری و ماندگاری فرد در صنعت سینما می شود و دیگر با مشکلی کوچک ترجیح نمی دهد که این حرفه را کنار بگذارد.
محمدی در پایان گفتگو گفت: در ایران یک غفلت تاریخی در زمینه سالن‌سازی سینما وجود داشت که خوشبختانه در چند سال اخیر جبران شده و تمایل بخش خصوصی به ایجاد سالن افزایش پیدا کرده است. در این میان کسانی که با مسایل سینما و توزیع آشنا هستند بهترین گزینه ها برای سرمایه گذاری در ساخت سالن های نمایشی هستند و این روش بی شک بیشتر به نفع سینمای ایران است تا اینکه افرادی حضور پیدا کنند که با صنعت سینما بیگانه هستند.
سینماداران نیز دست به تولید فیلم بزنند
رضا سعیدی پور مدیر سینما آزادی نیز در این باره گفت: اگر یک تهیه کننده، کارگردان و یا صاحب دفتر پخش، سالن سینمایی را اداره کند نگاه او نسبت به سینماداری و اتفاق هایی که رخ می دهد کاملا تغییر می کند. به عنوان مثال در گذشته در جلسه شورای عالی تهیه کنندگان و یا در جلسات دفاتر پخش معمولا نسبت به مصوبات شورای صنفی نمایش و یا پیشنهادهایی که در جلسه مطرح می شد موضع می گرفتند، اما درست زمانی که هرکدام از این افراد وارد حوزه سینماداری شدند نگاه هایشان نسبت به واقعیت اکران نزدیک تر شد. به خاطر دارم یکی از سینماگران از ما خواسته بود اگر تماشاچی به موقع به سینما نرسید درب سالن بسته شود، اما بعد از اداره یکی از پردیس های سینمایی نگاهش نسبت به مساله سینماداری تغییر کرد. به همین دلیل فکر می کنم حضور در شغل سالن داری می تواند یک فرصت برای تهیه کنندگان ما باشد و آن را نمی توان تهدیدی برای اکران در نظر گرفت.
وی ادامه داد: از زمانی که سینماگران به سالن سازی ورود کردند بسیاری از مسایل و مشکلات ما در شورای صنفی برطرف شد زیرا به طور واقعی با مسایل سینماداری مواجه شدند و از آن پس خودشان مدافع سینماداران شدند.
این مدیر سینمایی تاکید کرد: اما درباره این شائبه که ممکن است با حضور سینمادارانی که یا تهیه کننده هستند و یا پخش کننده، فیلم هایی دیگران به اکران نرسد باید بگویم که اینطور نیست. اجازه دهید برای توضیح این مساله یک مثال بزنم، یک دکه روزنامه فروشی را تصور کنید، در همین دکه برخی از روزنامه ها مورد استقبال قرار می گیرد و برخی از روزنامه اصلا مورد توجه قرار نمی گیرد. در چنین شرایطی تمام دکه های روزنامه فروشی روزنامه و دیگر نشریاتی که مورد استقبال قرار می گیرد را جلوی پیش خوان و در معرض دید مخاطب قرار می دهد و روزنامه ای که سراغی از آن گرفته نمی شود، عقب تر باقی می ماند. گیشه سینما نیز همین شرایط را دارد. زمانی که یک فیلم مورد استقبال قرار می گیرد، سینمادار نیز به آن اکران بیشتری می دهد این مساله ربطی به این ندارد که فیلم برای شرکت پخش خاصی باشد. به عنوان مثال فیلم «نهنگ عنبر» مگر متعلق به ما است که آن را پردیس سینمایی آزادی نمایش می دهیم؟ ما با توجه به استقبال مردم به آن سرویس خوبی ارائه می دهیم. این سرویس در دیگر پردیس ها نیز ارائه می شود.
مافیای سینمایی در ایران یک شوخی است. کل فروش سینمای ایران در یک سال گذشته نزدیک به ۱۷۰ میلیارد تومان بود، این مبلغ در تهران می تواند تنها پول یک مجمتع ساختمانی باشد مدیر سینما آزادی بیان کرد: وقتی یک فیلم فروش خوبی ندارد فرقی نمی کند که در کدام پردیس نمایش داده می شود زیرا باز هم فروش خوبی ندارد. در چنین شرایطی فکر کنید یک تهیه کننده ای که سالن سینما هم دارد فیلمی هم داشته باشد که فروش خوبی ندارد، اگر این فیلم در یکی از سالن های ۵۰۰ نفری سینمای همان تهیه کننده نمایش داده شود، آیا سالن پر می شود؟ می توان گفت تهیه کننده ای که سینمادار نیز است هیچ علاقه ای ندارد که حداقل در سینمای خود دچار ضرر شود پس فیلم مورد نظر را یک سالن کوچک تر نمایش می دهد.
وی توضیح داد: فکر می کنم شرایط به وجود آمده کمک می کند تا سینماگران شرایط سینماداران را بهتر درک کنند و حتی اگر سینماداران نیز وارد حوزه تولید و یا پخش فیلم سینمایی شوند، بی شک با دغدغه های یک تهیه کننده آشنا می شوند و می توانند مشکلات این حوزه را درک کنند.
سعیدی‌پور در پایان صحبت‌هایش گفت: با تجربه ۱۰ ساله ای که در پردیس سینمای آزادی دارم می گویم فیلمی که مخاطب‌پسند باشد با اقبال بیشتری از سوی سینماداران هم مواجه می‌شود و تعداد سالن های سینمایی بیشتری برای اکران جذب می‌کند. فکر می کنم مافیای سینمایی در ایران یک شوخی است. کل فروش سینمای ایران در یک سال گذشته نزدیک به ۱۷۰ میلیارد تومان بود، این مبلغ در تهران می تواند تنها پول یک مجتمع ساختمانی باشد. مساله مافیا می تواند توهم افرادی باشد که فیلم هایی ساخته اند که از نظر استقبال عمومی موفق نبوده است.
