اقیانوس های ما، آینده ما

به گزارش ایران اکونومیست؛  اقیانوس ها و دریاها از اهمیت ویژه ای در حیات انسان برخوردار هستند، 90 درصد حمل و نقل کالاها از طریق آنها انجام می شود و حجم زیاد از مردم کره زمین از طریق این پهنه های آبی امرار معاش می کنند، از سوی دیگر نقش بسزایی در تلطیف هوا و تعدیل دما دارند که بر این اساس، نمی توان نقش آنها را در ادامه حیات بر روی کره زمین نادیده گرفت.
اما با توسعه زندگی شهر نشینی و به طور کلی پیشرفت جوامع بشری دریاها و اقیانوس ها هم مانند هر اکوسیستم دیگری در معرض تهدید قرار گرفته اند که ورود حجم زیاد پلاستیک به این پهنه های آبی به عنوان یکی از معضلات و تهدیدات بسیار نگران کننده است.
بر این اساس سازمان ملل متحد شعار امسال روز جهانی اقیانوس ها را 'اقیانوس های ما ، آینده ما' با محوریت جلوگیری از ورود زباله ها و آلاینده های پلاستیکی به این پهنه های آبی در نظر گرفته است که نشان از نگرانی جامعه بشری در این خصوص دارد.
«استرکیش لاروش» مدیر دفتر منطقه ای یونسکو سال گذشته در مراسم روز جهانی اقیانوس ها در پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفته بود: سالانه هشت میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس ها می شود و اگر اقدامی در این زمینه صورت نگیرد تا سال 2030 در هر دو دقیقه یک کامیون پلاستیک به آبهای اقیانوس ها اضافه می شود.
لاروش گفت: بر اساس دقیق ترین تحقیقات انجام شده، در حال حاضر 150 میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس ها شده است، ضمن آن که به ازای هر 30 تن ماهی، یک تن پلاستیک وجود دارد، تا سال 2050 اقیانوس ها حاوی پلاستیک بیشتری خواهند بود و تا 34 سال آینده وزن پلاستیک های موجود در اقیانوس ها بیشتر از وزن ماهی ها خواهد شد.
با توجه به اهمیت موضوع، دنیا بر آن شد تا روزی را به توجه دادن به اهمیت حفاظت از اقیانوس ها اختصاص دهد، بر همین اساس برای نخستین بار و در سال 1992، پیشنهاد اختصاص روزی به این نام توسط هیات کانادایی شرکت کننده در 'اجلاس زمین' در ریو دو ژانیرو برزیل مطرح شد. در سال 1998، کمیسیون بین دولتی اقیانوس شناسی یونسکو از برگزاری مراسم بین المللی رسمی در این زمینه حمایت کرد.
در سال 2002، دو سازمان حفاظت از محیط زیست به نام‌ های 'شبکه جهانی اقیانوس' و 'پروژه اقیانوس' این روز را با استفاده از شبکه باغ وحش‌ ها، آکواریوم ‌ها و گروه ‌های زیست محیطی خود در سراسر جهان جشن گرفتند. در نهایت، مجمع عمومی سازمان ملل نیز به صورت رسمی روز جهانی اقیانوس‌ها را در سال 2008 تعیین کرده و در هشتم ژوئن 2009 نخستین مراسم آن برگزار شد.
از آن روز به بعد هر ساله در هشتم ژوئن مراسمی با هدف آشنایی مردم و مسوولان با اهمیت اقیانوس ها برگزار می شود که در ایران نیز شاهد برگزاری برخی مراسم در پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، شهرهای ساحلی و ارگان های دریایی هستیم که به گفته ناصر حاجی زاده ذاکر رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، آیین این روز امسال به علت قرار گرفتن روز جهانی اقیانوس ها در ماه مبارک رمضان به بعد از ماه رمضان موکول شده است.
حاجی زاده ذاکر  گفت: دریاها و اقیانوس ها نقش اساسی در حیات کره زمین و بهره برداری انسان از جهات مختلف ایفا می کنند، اگر دریاها و اقیانوس ها روی کره زمین نبودند زندگی به این صورتی که اکنون وجود دارد، نبود چون آب و هوا را بدون وجود دریاها و اقیانوس ها به این صورت نمی دیدیم و تعدیل گرمایی در سطح جهان نیز نتیجه وجود دریاها و اقیانوس ها است.
وی اظهارکرد: دریاها و اقیانوس ها چه به لحاظ حمل و نقل و چه بهره برداری از منابع زنده و تامین پروتئین مورد نیاز انسان و چه به لحاظ بهره برداری از منابع غیر زنده و معادن مانند نفت و چه به لحاظ گردشگری و زیبا شناسی نقش اساسی در زندگی میلیون ها انسان ایفا می کنند.
حاجی زاده ذاکر ادامه داد: از طرف دیگر اتفاقی که در سطح جهانی در حال رخ دادن است و هر روز هم با توسعه صنعتی بیشتر می شود، این است که فعالیت های انسان به صورت های مختلف موجب آسیب به محیط زیست دریایی و همچنین تخریب این محیط زیست ارزشمند شده است.
وی به ورود انواع آلاینده ها از طریق فاضلاب های شهری، کشاورزی و صنعتی به دریاها و اقیانوس ها اشاره کرد و گفت: همچنین شاهد ریختن زباله داخل دریا در مقیاس های بسیار کلان هستیم که با توسعه فعالیت های انسانی این مقیاس در حال بزرگ و بزرگ تر شدن است.
رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی افزود: گاهی می بینیم در یک منطقه از محیط دریایی در سطح هزار کیلومتر عاری از اکسیژن محلول در آب می شود و مقدار زیادی موجودات دریایی از بین می روند که در این حالت شاهد قرار گرفتن هزاران ماهی بر روی سطح دریا هستیم که همه تلف شده اند.
وی به بهره برداری ناپایدار به عنوان معضل دیگر دریاها و اقیانوس ها اشاره کرد و گفت: بهره برداری های ناپایدار و مخرب از دیگر عوامل تخریب دریاها و اقیانوس ها است، به عنوان مثال در یک منطقه به حدی ماهیگیری صورت می گیرد که صدمات بسیار اساسی به اکوسیستم آن منطقه وارد می شود به همین دلیل هم روز جهانی دریا و اقیانوس از طریق سازمان ملل متحد معرفی شد تا در این روز با فعالیت هایی که انجام می شود مردم و مسوولان بیشتر با اهمیت دریا آشنا شوند.
حاجی زاده ذاکر تاکیدکرد: هدف از گرامیداشت روز جهانی اقیانوس ها این است که مردم و مسوولان بیشتر با اثرات تخریبی فعالیت های انسانی بر دریاها آشنا شوند و همچنین یافتن راهکارهایی برای کاهش اثرات تخریبی و استفاده بهینه از این اکوسیستم ارزشمند از دیگر اهداف نامگذاری روز جهانی اقیانوس ها است.
وی ادامه داد: یکی دیگر از اهداف این روز مهم بیشتر شدن همکاری مردم در کشورهای مختلف در جهت حفاظت از محیط زیست دریا و اقیانوس ها است چون این پهنه های آبی در میان ساکنان زمین مشترک است، به عنوان مثال اگر بخواهیم محیط زیست خلیج فارس حفظ شود باید همکاری کشورهای اطراف این پهنه آبی را نیز داشته باشیم تا شاهد کاهش آلودگی در آن باشیم.
رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی گفت: از دیگر اهداف برگزاری این روز این است که یک حرکت جهانی برای توجه به اقیانوس ها و دریاها ایجاد شود و جشن و اظهار شادمانی از زیبایی و ثروتی که اقیانوس ها برای مردم جهان فراهم کرده اند، برگزار شود.

*** ایران کشوری دریا محور است
وی گفت: ایران با قرار گرفتن در کنار سه توده آبی ارزشمند خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر و دارا بودن هزاران کیلومتر خط ساحلی یک کشور دریایی محسوب می شود؛ استفاده از دریاها و حفاظت از محیط این دریاها یکی از وظایف ما انسان ها است و بهره برداری از این دریاها قطعا نقش اساسی در توسعه کشور از ابعاد مختلف دارد.
حاجی زاده ذاکر تاکیدکرد: در واقع اینکه توسعه آینده ایران توسعه دریا محور است به رسمیت شناخته شده است به همین علت هم هر ساله به مناسب این روز مراسمی در پژوهشگاه اقیانوس شناسی و شهرهای ساحلی برگزار می شود که امسال به علت همزمانی با ماه مبارک رمضان به بعد از این ماه موکول شد.

*** نگرانی از تاثیر اقلیم روی دریاها و اقیانوس ها
وی گفت: اکنون یکی از مسائلی که به شدت نگران کننده شده اثرات تغییر اقلیم روی محیط زیست دریایی است، در محیط های دریایی تغییرات در درجه حرارت می تواند بسیار آسیب رسان باشد، اکوسیستم های دریایی، اِلِمان ها، گیاهان و جانورانی که در محیط های دریایی هستند در محدوده بسیار مشخص و درجه حرارت مشخصی می توانند به حیات خود ادامه دهند و اگر تغییرات مختصری در درجه حرارت رخ دهد، زندگی موجودات دچار اختلال می شود، مثلا حتی اگر یک درجه گرم تر شود می تواند اثرات بسیار مخربی بر روی اکوسیستم های حساس دریایی مانند آبسنگ های مرجانی به جای بگذارد.
وی افزود: به همین علت است که می بینم در سال 1997 و 1998 میلادی که پدیده ال نینیو باعث شد در محیط دریایی خلیج فارس یک درجه افزایش حرارت رخ دهد، صدمات زیادی به اکوسیستم های دریایی به ویژه مرجان ها وارد شد.
رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی تاکیدکرد: در واقع محیط های دریایی و اقیانوس ها نسبت به تغییرات اقلیمی بسیار حساس هستند به همین علت است که مطالعات گسترده ای در این زمینه در نقاط مختلف جهان آغاز شده تا این اثرات را مورد بررسی و مطالعه قرار دهند.

*** کشتی اقیانوس پیما راهی جدید برای تحقیقات دریایی
وی گفت: وظایف گسترده ای از ابعاد مختلف برعهده پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی به عنوان یک پژوهشگاه ملی و اصلی ترین مرکز پژوهشی دریایی وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری گذاشته شده و با مجهز شدن به انواع تجهیزات اندازه گیری میدانی در زمینه های مختلف فیزیک دریا، شیمی دریا، زمین شناسی دریا و زیست دریا فعالیت های متنوعی در کشور در دست انجام دارد و یا انجام داده است.
حاجی زاده ذاکر افزود: اخیرا با فعال شدن کشتی تحقیقاتی کاوشگر خلیج فارس که اولین کشتی تحقیقاتی اقیانوسی کشور است، امکانات بسیار وسیع تری برای تحقیق در زمینه های مختلف دریاهای کشور، شناخت این اکوسیستم ها ارائه راهکارهای حفاظت از آنها در قالب پروژه ها و طرح های مختلفی انجام شده و یا در دست انجام است.

*** مسمومیت پرندگان و آبزیان با پلاستیک
محمد درویش مدیر کل دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست هم در این زمینه  گفت: مصرف بیش از اندازه پلاستیک در جهان جای نگرانی دارد زیرا سالانه شاهد ورود حجم زیادی از آنها به دریاها و اقیانوس ها هستیم.
وی افزود: پرندگان و آبزیان به گمان این که زباله های پلاستیکی غذا هستند آنها را می خورند که موجب مسمومیت و یا خفگی این موجودات می شود.
درویش ادامه داد: پلاستیک ها 200 تا 500 سال در طبیعت ماندگاری دارند و از طریق رودخانه ها و سیلاب ها وارد دریاها می شوند که در این شرایط مشکلات زیادی را برای محیط زیست دریایی ایجاد می کنند.
وی به شکل گیری یک قاره از انباشت زباله ها در اقیانوس آرام اشاره کرد و گفت: این لکه بزرگ که حدود 3.5 میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد در اقیانوس آرام و بالادست جزیره هاوایی در غرب امریکا واقع شده که به عنوان قاره هفتم یا قاره کقیف از آن یاد می شود.