شهرداد روحانی: موسیقی اصیل ایرانی از رکود خارج شده

به گزارش ایران اکونومیست؛ سپهر فرهنگ وهنری ایران زمین، هیچ گاه خالی از ستاره نبوده و گاه شعاع نور پرفروغ برخی از این ستارگان، آسمان ایران را درنوردیده و جهانی را روشن ساخته است.
بدون اغراق «شهرداد روحانی» یکی از این ستاره ها است که نیازی به معرفی ندارد، تولد یافته در خانواده ای هنرپرور در ششم خرداد سال 1333 و فارغ التحصیل آهنگسازی و تنظیم موسیقی از آکادمی موسیقی وین اتریش.
در موسیقی معاصر جهان، کارنامه پر و پیمانی دارد و در ذهن علاقه مندان به موسیقی، با اجرای زیبای خود در فضای باز «پارتنون» آتن در دهه 90 میلادی، ماندگار شده است.
هنرمند 63 ساله موسیقی کشورمان، در گفتگویی به تشریح فعالیت های ارکستر سمفونیک تهران در سال جاری و بیان قوت و ضعف این ارکستر پرداخت.
استاد روحانی در این گفت وگو از ایرانیان به عنوان افرادی با ضریب هوشی بالا یاد کرد و اما تاسف خورد که چرا مانند مردم دیگر کشورها، به رغم برخورداری از این نعمت الهی، پشتکار ندارند!
رهبر ارکستر سمفونیک تهران، نقبی هم به سیاست زد و با اشاره به برجام اذعان کرد که نگاه غربی ها به ایران بعد از برجام تغییر کرده اما افزود، باید به برجام فرصت داد.
استاد روحانی، از افزایش مراودات فرهنگی و هنری در دولت یازدهم گفت و اظهار داشت: تغییرات بسیار اساسی را مشاهده می کنم.
این هنرمند عرصه موسیقی کشور، با اشاره به انتخابات پیش رو از مردم خواست در این رویداد شرکت کنند و گفت، هنرمندان مانند یک سرباز پشت هر قدمی که برای پیشرفت، رفاه جامعه و اعتلای نام ایران برداشته شود، ایستاده اند.
مشروح گفت وگو با استاد شهرداد روحانی در پی می آید:

 وضعیت ارکستر سمفونیک تهران را چگونه ارزیابی می کنید؟
روحانی: حدود کمتر از یک سال است که مسوولیت ارکستر سمفونیک تهران را به عهده گرفته ام، در ابتدای پذیرفتن این مسوولیت ارکستر سمفونیک در یک وضعیت بحرانی قرار داشت که به مرور با برنامه ریزی در این مدت کوتاه، هر ماه چند شب برنامه اجرا شده است.
یکی از نکاتی که برای خود من هم مهم است اینکه تمام اعضای ارکستر سمفونیک ایرانی هستند و باید توجه داشت که ارکستر سمفونیک هر مملکتی، نماینده به اصطلاح هنری یا موسیقی آن کشور و شهر محسوب می شود.
در اهمیت این موضوع به عنوان مثال می توان به ارکستر «فیلارمونیک وین» اشاره کرد که وقتی شما وارد فرودگاه وین می شوید در یک قسمتی از آن، آثار ارکستر سمفونیک وین در آنجا عرضه می شود.
حتی سکه طلاهایی با لوگو ارکستر سمفونیک درست کرده اند که این مساله با ورود به شهر وین کاملا خودنمایی می کند و هر بیننده ای متوجه می شود که ارکستر سمفونیک وین یک بخش مهمی از آن کشور و شهر است.
ارکستر سمفونیک تهران نیز یکی از نماینده های مهم موسیقی کشور ما محسوب می شود و این کنسرت قدمتی نزدیک به 80 سال دارد، بگونه ای که آن زمان که در ایران ارکستر سمفونیک تهران تشکیل شده بود، بسیاری از کشورهای همسایه ایران و حتی بخشی از شهرهای اروپا و آمریکا ارکستر سمفونیک نداشتند و یک نکته جالب اینکه قدمت ارکستر سمفونیک تهران بیشتر از ارکستر فیلارمونیک لس آنجلس است و حدود 10 سال از ارکستر سمفونیک لس آنجلس جلوتر هستیم.
با برنامه ریزی های انجام شده اکنون شرایط به گونه ای شده که از هنرمندان غیر ایرانی و خارجی دعوت کرده ایم که در ایران حضور یابند به عنوان مثال حدود دو ماه پیش یکی از ارکستر سمفونیک های خوب اروپا «فستیوال پوتینی» که در ایتالیا و تمام کشورهای اروپایی اجرای برنامه داشت به تهران آمد و یک برنامه مشترک با ارکستر سمفونیک تهران اجرا کرد.
در این اجرا نوازندگان هر دو ارکستر سمفونیک به همراه یک رهبر ارکستر ایتالیایی حضور داشتند و بخشی از برنامه را رهبر ایتالیایی و بخش دیگر را من رهبری کردم.
بعد از این اجرا از ارکستر سمفونیک تهران برای اجرای برنامه در شهرهای مختلف ایتالیا دعوت به عمل آمد تا چند نفر از نوازنده های ایرانی در فستیوال مهمی در ایتالیا اجرای مشترکی با نوازنده های ایتالیایی داشته باشند که این اتفاق کم می افتد و نشان دهنده آن است که پیشرفت نوازنده های ایرانی قابل مقایسه و رقابت با نوازنده های اروپایی است.
از دیگر رویدادهای خوشایند، برگزاری فستیوال بهاری در چین بود که حدود یک ماه قبل اتفاق افتاد و ارکستر چین از تعدادی از نوازنده های ما برای اجرای یک برنامه مشترک دعوت به عمل آورد.
به نظر می رسد، این نوع تبادل فرهنگی می تواند برای معرفی ایران بسیار مثبت و موثر باشد و امیدوارم این نوع فعالیت ها روز به روز گسترده تر شود.
حضور افراد جوان در بین نوازنده ها جای بسی خوشحالی است و می توانم بگویم که میانگین سنی ارکستر سمفونیک تهران حدود 25 سال است.
تمام افراد جوانی که وارد کار شده اند فارغ التحصیل هنرستان موسیقی و یا دانشگاه هستند، هر چند که موسیقی می تواند دلی هم باشد اما در حقیقت موسیقی یک علم است و ساختار ارکستر سمفونیک تهران به گونه ای است که همه باید علم این کار را داشته باشند و جوان بودن نوازندگان این ارکستر نکته مثبتی است و آینده روشنی پیش رو دارد.
نکته جالب اینجاست که اغلب افرادی که به سالن های موسیقی کلاسیک در اروپا و آمریکا و آسیا می روند به جرات می توان گفت که مسن بوده و بالای 60 سال سن دارند که حتی برخی آنها با صندلی و عصا می آیند و به این نوع موسیقی عادت دارند و تنها 20 درصد جوان هستند.
اما وقتی در تالار وحدت و بسیاری جاها برنامه اجرا می کنیم، این ضریب برعکس است به این نحو که شاید فقط 20 درصد حاضران در سالن مسن هستند و 80 درصد را جوانان تشکیل می دهند، این نکته ای است که نوازنده های ایتالیایی در برنامه مشترکی که با ارکستر سمفونیک تهران اجرا کردند به آن اذعان داشتند و از وجود این همه جوان علاقه مند به موسیقی کلاسیک ابراز خرسندی کردند، این مساله یک نکته مثبت است که نه تنها اعضای ارکستر سمفونیک تهران جوان هستند بلکه اغلب افرادی که برای دیدن برنامه به سالن ها می آیند را نیز جوانان تشکیل می دهند.

 درباره قطعه هایی که قرار اجرا کردید، توضیح دهید؟
روحانی: آخر اسفند سال گذشته به دلیل اینکه سالن نداشتیم فقط یک روز اجرای برنامه داشتیم و از آنجا که برای آماده کردن چنین برنامه هایی روزهای زیادی وقت صرف شده است، و همچنین افرادی که نتوانسته بودند بلیت تهیه کنند درخواست داشتند که ما یکی از آن قطعه ها را دوباره تکرار کنیم.
قطعه ای که در 25 اردیبهشت ماه اجرا کردیم «شهرزاد» از آهنگساز روسی و قطعه دیگر از موتسارت و قطعه جدیدی به نام «دریاچه قو» از چایکوفسکی بود و فکر نمی کنم این قطعه هیچ موقع اجرا شده باشد و اولین بار بود که اجرا می شد.
با وجود اینکه اجرای این برنامه 25 اردیبهشت ماه بود اما بلیت های آن هفته قبل فروخته و تمام شد و می خواهم به شما بگویم که این قدر علاقه مند دارد.
این خیلی نکته مهمی است که برنامه ارکستر سمفونیک تهران 10 روز قبل از برنامه بلیت های آن تمام می شود.

 در مورد برنامه های ارکستر سمفونیک تهران در سال جاری توضیح بفرمایید.
روحانی: برنامه های ارکستر سمفونیک تهران تا شش ماه آینده برنامه ریزی شده و هر ماه برنامه داریم و از رهبرهای ارکستر خارجی مهمان دعوت کرده ایم و از هنرمندان غیر ایرانی نیز دعوت شده تا در ماه های آینده میزبان آنان باشیم.
اتفاق خوب دیگر این است که کلاس های خاصی برنامه ریزی شده و قرار است از اردیبهشت، هر ماه استادان شناخته شده ای از روسیه، ایتالیا و آلمان به ایران آمده و دوره های آموزشی برگزار کنند که معروف ترین آنها یک نوازنده به نام «بنوچی» از ایتالیا است.
برای اولین بار است که هر ماه میزبان یک استاد نوازنده خارجی خواهیم بود و برنامه ریزی شده این کلاس ها از اردیبهشت ماه هر ماه دو روز آخر برگزار شود.

 خارج از ارکستر سمفونیک هم برنامه ای دارید؟
روحانی: بله. در سال جدید برنامه این است که از رهبران ارکستر مهمانانی داشته باشیم تا تعاملات فرهنگی انجام شود و هدف این است همانگونه که تیم فوتبال ایران در آسیا اول است و وقتی نام ایران و ایرانی برده می شود همه به آن افتخار می کنیم، تلاش کنیم تا سطح کیفی ارکستر را بالا ببریم.

 همکاری دولت با ارکستر سمفونیک تهران چگونه است؟
روحانی: ارکستر سمفونیک تهران زیر مجموعه بنیاد رودکی است که تاکنون همکاری خوبی با ما داشته اند وجود یک سازمان هنری و ارکستر سمفونیک یک کشور اگر در خارج از کشور هنرشان را به نمایش بگذارد تاثیر آن از تبلیغات گسترده بیشتر است و نظر انظار عمومی را تغییر خواهد داد تمام نوازنده هایی که در ارکستر سمفونیک هستند 80 تا 90 نفر همه تحصیلکرده های این هنر هستند چون موسیقی سمفونیک موسیقی علمی است و همانند یک پزشک سال ها تحصیل کرده و عمرشان را روی این کار گذاشته اند و حرفه ای کار می کنند.
اکنون خوشحالی من از این است که وقتی نوازنده های ایتالیایی به تهران آمده بودند و سطح کار ارکستر سمفونیک را دیدند از ما برای حضور در ایتالیا دعوت به عمل آوردند در حالیکه اگر سطح کار ارکستر پایین بود، این اتفاق نمی افتاد.

 چند ساز ایرانی در ارکسترها داریم؟
روحانی: در ارکستر سمفونیک سازها همه غربی هستند مگر اینکه قطعه خاصی برای این منظور نوشته شده باشد اما مطمئنا ممکن است در آینده یک آهنگساز ایرانی یک قطعه بنویسد که ساز ایرانی مثل سنتور نقش اصلی را داشته باشد و ارکستر هم آن را همراهی کند.
دوست دارم این امکان را برای آهنگسازهای جوان ایرانی فراهم کنم که آثاری را که نوشته اند، ما اجرا کنیم و بعید نیست که در آن آثار مثلا یکی از آهنگساز قطعه ای نوشته که برای یک ساز ایرانی و همراهی ارکستر سمفونیک است.
فواصلی در موسیقی ایرانی داریم که در موسیقی کلاسیک و سمفونیک نیست که اگر آهنگساز راهش را پیدا کند می توان اجرا کرد، البته از زمانی که مسوولیت رهبری ارکستر سمفونیک تهران را به عهده گرفته ام تاکنون از چندین آهنگساز ایرانی‌ از جمله احمد پژمان، حشمت سنجری، حسین دهلوی و مصطفی کمال پور تراب آثاری را اجرا کرده ام و از این پس دوست دارم که به آهنگ سازهای جوان میدان داده شود.

چرا ارکستر سمفونیک تهران نتوانسته به جایگاه واقعی خود برسد؟
روحانی: متاسفانه به جای اینکه فکر و تمرکز بر روی ارکستر باشد بر روی مسایل حاشیه ای بود. از زمانی که این مسوولیت را قبول کردم با همکاری بنیاد رودکی قراردادهای سالیانه با نوازندگان بسته شده و بیمه 30 روزه دارند و تمرین و برنامه های ما در تالار وحدت انجام می شود.
شرایط ما شرایط ایده آلی نیست اما با این شرایط و با این امکانات اکنون کارها به پیش می رود.
این مساله هم گفتنی است زمانی که یکی از نوازنده هایی که از ایتالیا به ایران آمده بود با یک نوازنده ایرانی که در ایتالیا است، صحبت می کرد و یکی از آنها قبل از آمدن به من می گفت که ایران برویم یا نه و مگر در ایران به موسیقی کلاسیک اهمیت می دهند اما همان نوازنده ها وقتی به ایتالیا برگشته بودند از کار نوازنده ها و از میهمان نوازی ایرانی ها بسیار خوشحال بودند.
باید از بنیاد رودکی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قدردانی کنم که نهایت همکاری را داشته اند زیرا همواره در رفع مشکلات یاری کرده اند تا ما بتوانیم کارها را به جلو ببریم.

 وضعیت رهبرهای جدیدی که به موسیقی ایرانی اضافه شده چگونه است؟
روحانی: خیلی علاقه مند نیستم که راجع به سطح کیفی صحبت کنم اما اکنون چند موزیسین خوب داریم که موقعیت های یکی دو نفر آنها خیلی خوب بوده است و باید توجه داشت که کار رهبر ارکستر خیلی سخت و تخصصی و با امکانات محدود است. رهبری ارکستر را در کلاس و دانشگاه نمی توان یاد گرفت زیرا یک کار عملی است و استعداد هم لازم است، یک رهبر ارکستر کسی است که از پایین شروع کرده باشد.
به نظر من یک رهبر ارکستر کامل کسی است که تمام راه ها را رفته باشد به این نحو که خودش در ارکستر نوازندگی کرده و خود آهنگساز باشد و حداقل به چند تا ساز تخصص داشته باشد و افراد همچنین می توانند در جاهایی چون آکادمیک وین و جاهای دیگر، مدرک بگیرند اما باید در نظر داشت که رهبری ارکستر در واقع چون کار عملی است در موقع عمل بهتر یاد می گیرد.
چند رهبر ارکستر فعال در کشور و حتی رهبران ایرانی فعال در خارج از ایران داریم و قرار است در برنامه های آینده در ارکستر سمفونیک ایران از یکی از رهبران ارکستر فعال در فرانسه به نام «پژمان معمارزاده» که ایرانی است دعوت به عمل آوریم و برای ما به عنوان رهبر مهمان برنامه اجرا کنند.

 آیا برجام تاثیری بر موسیقی کلاسیک ایرانی داشته است؟
روحانی: نگاه غربی ها به ایران بعد از برجام تغییر کرده که به نظر می رسد این تغییر مثبت است اما باید به برجام فرصت داد و نمی توان انتظار داشت که به یک باره تغییرات محسوس مشاهده شود.
به جرات می گویم که برجام تاثیر مثتبی گذاشته است اما هنوز به اهداف ترسیم شده نرسیده ایم و قدم ها باقی است و در آن مسیر به پیش می رود.
در دولت قبل به عنوان رهبر اکستر میهمان سالی یک بار به دعوت بنیاد رودکی و ارکستر سمفونیک تهران به ایران می آمدم اما این فعالیت دائمی نبود اما اکنون هنگامی که با همکاران غیرایرانی در اروپا صحبت می کنم نظر مثبت و شناخت بهتری نسبت به اتفاقات اخیری که بعد از برجام در ایران افتاده، پیدا کرده اند.
من تخصص سیاسی ندارم اما به عنوان یک شهروندی که در رشته موسیقی فعالیت می کنم و جاهای مختلف را بیشتر دیده ام، به نظرم نباید برجام را تمام شده دید، باید کمک کرد به اینکه این حرکت هر چه سریع تر به جلو برود.

 فضای فرهنگی هنری در چهار سال دولت یازدهم را چگونه ارزیابی می کنید؟
روحانی: در سه سال گذشته فعالیت مداومی نداشته ام و سالی یک بار به ایران می آمدم و کارهایم را انجام می دادم و اکنون تقریبا یک سال است که مسوولیت ارکستر سمفونیک تهران را به عهده دارم تغییرات بسیار اساسی را مشاهده می کنم و آن هم به این صورت است که این مراودات فرهنگی که انجام می شود قبلا به این شکل نبود و اکنون مستمر شده و آنها تمایل بیشتری برای ارتباط با ما دارند که این نشان دهنده وقوع یک اتفاق مثبت در موسیقی اصیل ایرانی است.
وقتی از ارکستر سمفونیک تهران به عنوان نماینده فرهنگی برای شرکت در ارکستر ایتالیایی دعوت می شود، نباید گوشه گیری اختیار کنیم بلکه باید به دنیا نشان دهیم در زمینه های مختلف در چه سطحی قرار داریم تا شناخت دنیا از ما بیشتر باشد زیرا ایران نقاط مثبت بسیاری دارد که می تواند به دنیا نشان دهد.
شاید این گونه به نظر برسد که دارم غرض ورزی می کنم اما به هیچوجه اینگونه نیست و به خاطر شغلی که دارم به همه جای دنیا سفر می کنم از جمله آسیای شرق، کشور تایلند، ارکستر سمفونیک بانکوک حتی اروپا و اتریش و اسلوکی، متوجه شدم ما ایرانی ها جزو افراد با هوش بوده و ضریب هوشی بالایی داریم اما پشتکار لازم را نداریم در صورتی که در آسیای شرقی و چین شاید استعداد ما ایرانی ها را نداشته باشند اما نظم و انضباط در کارهایشان حرف اول را می زند اگر ما این پیشتکار و نظم را با هم همراه کنیم پدیده ای خواهد شد، البته امکاناتی که مثلا کشور ژاپن برای موزیسین ها دارد ما در ایران نداریم همچنین در زمینه ارکستر سمفونیک در کره جنوبی یکی از سازهای آنها از 50 هزار دلار به بالا قیمت دارد این در حالی است که سازهای ما یک دهم آن قیمت دارد که این مسایل در بازده و صدا دهی کار بی تاثیر نیست از این رو به نظر من به هر میزان به نکات مثبت تکیه و فکر کنیم زود تر به هدف می رسیم.

 برای انتخابات فکری کرده اید و آهنگ ویژه یا قطعه انتخاباتی تدارک دیده اید؟
روحانی: اکنون درگیر آماده سازی برای اجرای برنامه هستم در هر صورت هر قدمی که برای پیشرفت و رفاه جامعه و اعتلای نام ایران باشد، مطمئنا همه هنرمندان مثل یک سرباز پشت آن ایستاده اند.

 پیام شما به مردم درباره انتخابات ریاست جمهوری به عنوان یک هنرمند سرشناس چیست؟
روحانی: به نظر من حتما باید در انتخابات شرکت کرد و به خاطر اینکه باید روش جامعه و سیستم را مردم تعیین کنند، هر کسی به انتخاب خود و به شیوه ای که به آن معتقد است می تواند در انتخابات شرکت کند اما در چهارچوب قانون و امیدواریم که همه شرکت کنند زیرا تنها چیزی که همه ما دنبال آن هستیم ایرانی بهتر، آبادتر، آزادتر و سربلندتر است.