بهنوش خرم‌روز: افرادی که از مصرف قند پرهیز می‌کنند، دلیلشان این است که قند سرشار از کالری است و می‌تواند باعث چاقی شود. اما افرادی هم هستند که مدعی‌اند قند برای سلامتی مضر است، نه فقط به این دلیل که شما را چاق می‌کند، بلکه خودش ذاتا ماده‌ای خطرناک است که خیلی هم از این نظر به الکل و تنباکو بی‌شباهت نیست. به گفته این افراد، قند ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که تغییراتی هورمونی را به راه می‌اندازد که در نهایت می‌تواند به احتمال بالاتر بیماری‌های قلبی، سکته و دیابت نوع 2 منجر شود.
البته هنوز این ادعا از نظر علمی کاملا تایید نشده است، اما به گزارش وایرد، مطالعاتی که نشان می‌دهند ادعای خطرناک بودن ذاتی قند واقعیت دارد رو به افزایش است. پذیرش این نتایج اما ساده نیست. حتی افرادی که به قوانین مربوط به سلامت عمومی اهمیت می‌دهند، احتمالا نمی‌توانند بپذیرندکه با شیرینی‌ها درست مانند سیگار رفتار شود. احساس شما در این مورد چیست؟
اما اگر قند این‌قدر خطرناک است، گزینه‌های دیگر مانند شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌توانند مشکل را برطرف کنند؟ برخی مطالعات نشان داده‌اند که جایگزین‌های قند همان مشکلات را به دنبال می‌آورند و حتی در مواردی بدتر هم هستند.
سوزان سویترز از مرکز مطالعات رفتار خوردن در دانشگاه پوردو در این‌باره می‌گوید: «این سوال 64هزار دلار می‌ارزد. مطالعات همه‌گیرشناسی متعددی وجود دارند که نشان می‌دهند در نتیجه مصرف نوشابه‌های رژیمی که منبعی سرشار از شیرین‌کننده‌ها است، خطر سندرم متابولیسمی افزایش می‌یابد. اما این که چه‌طور باید این نتایج را تفسیر کرد هنوز هم روشن نیست. چون این مطالعات، از دسته مطالعاتی هستند که رابطه همبستگی را بررسی می‌کنند و به ما نمی‌گویند که چه چیزی باعث چه چیز دیگری شده است.»
شیرین‌کننده‌های مصنوعی محصولاتی چند میلیون دلاری هستند که خیلی سریع هم رشد کرده‌اند و امروزه در هزاران ماده خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. شیمیدان‌ها با همان اشتیاقی که داروسازان در پی تولید داروهای موثر هستند، این شیرین‌کننده‌ها را تولید کردند. اما دیری نگذشت که مشخص شد فواید سلامتی که انتظار می‌رفت با جایگزینی قند کم کالری به دست آیند، در واقعیت به دست نیامده است.
همچنان که آمریکایی‌ها به مصرف شیرین‌کننده‌های بیشتر روی می‌آوردند، اندازه دور کمرها همچنان افزایش می‌یافت. دلیل و تاثیر واضح نبود، ممکن بود شیرین‌کننده‌ها باعث چاقی شده باشند یا این که مردمی که بیش از همه مستعد چاقی بودند، بیشتر از سایرین شیرین‌کننده مصرف می‌کردند. این همایندی می‌توانست علّی و یا تنها همبستگی باشد و هر دو حالت هم قابل پذیرش هستند.
مطالعه‌ای 9 ساله در مرکز علوم سلامت دانشگاه تگزاس بر روی 5158 بزرگسال، ارتباط مثبتی را بین مصرف شیرین‌کننده‌ها و چاقی پیدا کرد. محققین این تحقیق نوشتند: «به نظر می‌رسد که شیرین‌کننده‌ها به جای این که با چاقی مبارزه کنند، سوخت لازم برای آن را فراهم می‌کنند.»
مطالعه دیگری بر روی 6184 بزرگسال ساکن آمریکا مصرف بیشتر نوشابه‌های رژیمی و احتمال بالاتر سندرم متابولیسمی را مرتبط دانست. سندرم متابولیسمی نوعی اختلال فیزیولوژیکی است که منجر به بیماری قلبی، سکته و دیابت نوع 2 می‌شود. این همان اتفاقی است که به دنبال مصرف قند زیاد می‌افتد. اما چرا؟
سویترز به همراه تری دیویدسون در مطالعه خود در سال 2008، به موش‌ها نوعی مکمل ماست خوراند که با گلوکز یا یک قند ساده یا ساخارین کالری صفر شیرین شده بود. به غیر از این مکمل، موش‌ها غذای معمولی موش می‌خوردند. بعد از مدتی مشاهده شد که موش‌هایی که ساخارین می‌خوردند، چربی بیشتری ذخیره کردند، وزن بیشتری اضافه کردند و کالری بیشتری مصرف کردند. مطالعه دیگری در سال 2009 همین نتایج را تایید کرد و نشان داد که حتی وقتی موش‌ها خوردن شیرین‌کننده‌ها را متوقف می‌کنند، روند افزایش وزن غیرعادی آن‌ها همچنان ادامه می‌یابد.
به گفته سویترز، دو مکانیسم می‌تواند در این فرایند موثر باشد. وقتی بدن موش یاد می‌گیرد که مزه شیرین، پیش‌بینی‌کننده خوبی برای میزان کالری وارد شده به بدن نیست، چنان که در مورد قند طبیعی باید باشد، بدن به طور خودکار وارد حالت ذخیره کالری می‌شود. در همین حال، تسریع متابولیسم که به طور عادی وقتی غذاهای پرکالری می‌خوریم اتفاق می‌افتد، فعال می‌شود و به فرآوری آن‌ها کمک می‌کند، فرایندی که ممکن است کند شده باشد.
البته همه این آزمایش‌ها روی موش‌ها انجام گرفته‌اند. دانشمندان گمان می‌کنند که در بدن انسان هم فرایند مشابهی اتفاق می‌افتد، اما هنوز آن را روی انسان‌ها بدین صورت آزمایش نکرده‌اند.
