بانک مرکزی سامانه صیاد برای نظارت بر صدور دسته چک را طراحی می کند

به گزارش ایران اکونومیست؛ ولی‌الله سیف روز دوشنبه در افتتاحیه ششمین همایش بانکداری الکترونیک در مرکز همایش های برج میلاد، به تشریح جایگاه بانک مرکزی در عصر بانکداری الکترونیک پرداخت و با برشمردن طرح های در دست اجرا افزود: با بهره برداری از سامانه صیاد، ضریب امنیت الکترونیک چک ها مطابق با استانداردهای بین المللی خواهد بود.
سیف گفت: با این سامانه ضمن اینکه مدت زمان تصدیگری به طور محسوسی کاهش می یابد، ورود اطلاعات در سامانه چکاوک با دقت بیشتری اجرا می شود.
رییس کل بانک مرکزی بیان اینکه تسهیل گردش پول یکی از ارکان اصلی بانکداری مرکزی نوین است که از طریق نقش آفرینی بانک مرکزی در افزایش کارایی نظام‌های پرداخت و تسویه میسر می‌شود افزود: نظام‌های پرداخت باید بتوانند پول را متناسب با نوع نیاز در همه بخش‌های اقتصادی به گردش درآورند.
وی تاکید کرد: همچنین نظام‌های پرداخت باید کارا باشند به این معنا که بتوانند جریان پول را با حداقل هزینه و حداکثر سرعت در بخش‌های اقتصادی برقرار کنند. نظام‌های پرداخت کارا با افزایش سرعت گردش پول، به‌طور بالقوه می‌توانند بدون افزایش در پایه پولی، نیاز اقتصاد به نقدینگی را مرتفع سازند.
سیف بانکداری الکترونیکی برای پردازش و ارایه خدمات بانکی را منجر به بروز تحول و افزایش چشم‌گیر کارایی نظام‌های پرداخت در دنیا خواند و گفت: نظام بانکی کشور نیز از این تحولات بی‌بهره نمانده است.

** سهم 96 درصدی پرداخت الکترونیکی به تولید ناخالص داخلی کشور
وی ادامه داد: براساس آخرین برآوردها، سهم ارزش پرداخت الکترونیک شاپرکی به تولید ناخالص داخلی در کشور بیش از ۹۶ درصد است. همچنین با تقویت زیرساخت‌ها، اکنون سهم تراکنش‌های موفق به بیش از ۹۹ درصد رسیده است.
رییس شورای پول و اعتبار با تاکید بر اینکه با پیشرفت‌های فن‌آوری، شاهد روند فزاینده سهم ابزارهای پرداخت الکترونیک در مبادلات کشور هستیم، افزود: در مهرماه امسال به ازای هر فرد بالای ۲۰ سال، ۱۷٫۶ عدد تراکنش الکترونیکی صورت گرفته که بیشترین سرانه تعداد تراکنش متعلق به کارتخوان فروشگاهی است.
وی اضافه کرد: همچنین تعداد تراکنش‌های شبکه بانکی کشور نسبت به 10 سال گذشته بیش از ۱۱ برابر شده است. اگر شبکه پرداخت و نظام بانکی کشور در دهه اخیر توانسته به این پیشرفت‌ برسد، نتیجه تلاش همه عوامل و ذی‌نفعان و سیاست‌گذاری مناسب بانک مرکزی بوده است.
وی افزود: همگان واقفند که بانک مرکزی وظیفه‌ خطیر «پایش‌گریِ نظام‌های پرداخت» را برعهده دارد. بانک مرکزی در این حوزه به دقت ساختار کنونی و روند‌های آتیِ نظام‌های پرداخت را بررسی و تحلیل می‌کند و بر اساس وظایف محوله، سیاست‌ها، دستورالعمل‌ها و نیز بازطراحی‌های مقتضی در نظام‌های پرداخت را تدوین و به بازیگران این صنعت ابلاغ می‌کند.
** توجه بانک مرکزی به رعایت حقوق مشتریان
وی تاکید کرد: بانک مرکزی در همه‌ این اقدامات، حفظ ثبات نظام‌های پرداخت، رعایت حقوق مشتریان و نیز ترویج رقابت در این صنعت را به عنوان یک هدف مهم دنبال می‌کند زیر عمیقاً باور داریم که تغییر روش‌ها و مدل‌های کسب و کار که برآمده از رقابتند به شرط عدم آسیب رسانی به ثبات نظام‌های پرداخت و رعایت حقوق مشتریان آثار مثبتی را به همراه دارند.

** اصول و خط‌مشی بانک مرکزی در انجام مسئولیت
سیف، بانک مرکزی را به عنوان پایشگر نظام‌های پرداخت توصیف کرد و گفت: این بانک اصولی را در انجام مسئولیت‌های خود درنظر دارد که خط‌مشی و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی برخی از مهمترین این اصول را «حفظ ثبات نظام‌های پرداخت»، «تامین امنیت روش‌ها و ابزارهای پرداخت»، «جبران عدم موفقیت در هماهنگی و افزایش سطح رقابت بانک‌ها»، «ارزیابی انطباق با استانداردها در کسب‌وکارهای نوین»، «حمایت از حقوق مشتریان»، «ارتقای شمول مالی»، «یکپارچه‌سازی و استانداردسازی زیرساخت‌های بانکداری الکترونیک» بیان کرد.

** چالش‌های مهم نظام پرداخت در کشور
سیف افزود: امنیت مبادلات و ابزارهای پرداخت از مهم‌ترین چالش‌هایی است که نظام‌های پرداخت در ابتدایی‌ترین شکل خود نیز با آن روبرو بوده‌اند.
رئیس کل بانک مرکزی خاطرنشان ساخت: امروزه با پیشرفت‌های فن‌آوری و تغییرات صنعت پرداخت، اقدامات پیشگیرانه‌ای همچون طراحی اسکناس‌های تا حد ممکن غیرقابل جعل و تامین امنیت نقل و انتقالات پولی، جای خود را به تامین استانداردها و الزامات خاص در حوزه‌ ابزارهای ارتباطی، نرم‌افزارها و زیرساخت‌ها داده است.
وی ادامه داد: از آنجا که امنیت مبادلات، محوری اساسی برای نظام پرداخت به شمار می‌رود دومین اصلی که بانک مرکزی در ایفای وظایف خود در نظر دارد،«تامین امنیت کافی در ابزارها و روش‌های پرداخت» است.
رئیس شورای پول و اعتبار افزود: با وجود آنکه بانک مرکزی معتقد است در بسیاری موارد شبکه‌ بانکی انگیزه‌ و توان کافی برای بهره‌گیری از روش‌های نوین همسو با ارتقای نظام‌های پرداخت را دارد.
وی تاکید کرد: اما در مواردی ورود بانک مرکزی برای حل کاستی‌های موجود در زیرساخت‌ها و جبران عدم موفقیت در هماهنگی ضروری است.
وی گفت: در این زمینه بانک مرکزی خود را موظف به بازطراحی زیرساخت‌ها و راه‌اندازی سامانه‌های جدیدی می‌داند که بانک‌ها به خودی خود توان ایجاد هماهنگی برای راه‌اندازی آن‌ها را ندارند.
سیف، توسعه‌ روش‌های پرداخت از طریق تغییر در ساختار فناوری اطلاعات را موجب ظهور کسب و کارهای نوین دانست.

** نهادینه کردن حفظ حریم خصوصی مشتریان بانکی
سیف با بیان اینکه یکی از نتایج تحولات اخیر در عرصه بانکداری الکترونیک، فراهم شدن اطلاعات گسترده از مشتریان بانکی است، افزود: این اقدام سبب ساماندهی «امکان تحصیل کلان داده‌ها در مورد مشتریان خرد، کسب و کارهای نوآورانه‌« شده است.
وی گفت: بانک مرکزی به عنوان پایش‌گر نظام پرداخت در تلاش است با اصلاح قوانین، دستورالعمل‌ها و فراهم کردن زیرساخت‌ها در عین حمایت از گسترش روش‌های نوین پرداخت، حقوق مشتریان از جمله حفظ حریم خصوصی این افراد در ساختار نوین نظام پرداخت نهادینه شود.
رئیس کل بانک مرکزی در ادامه، گسترش شمول مالی را تلاشی برای افزایش دسترسی اقشار محروم به خدمات مالی خواند و اظهارکرد: تجارب جهانی نشان می‌دهد گسترش شمول مالی کمک بسیاری به مبارزه با فقر در کشورهای مختلف کرده است.
به گفته وی، گسترش زیرساخت‌های ارتباطی مبتنی بر اپراتورهای تلفن همراه، اینترنت و نیز گسترش شبکه‌های اجتماعی این فرصت را به وجود آورده است که از این بستر برای گسترش شمول خدمات مالی به اقشار مختلف اجتماع بهره‌برداری شود.

** نیازهای نظام بانکی در بخش بانکداری الکترونیک
سیف در ادامه، تقویت کارایی نظام بانکی کشور از طریق بکارگیری فناوری‌های نوین و تسهیل سیستم‌های پرداخت را یکی از مهمترین اولویت‌های بانک مرکزی برشمرد که تحقق آن فقط با تامین زیرساخت‌های بانکداری الکترونیک مطابق با استانداردهای جهانی میسر است.
وی افزود: لزوم نقش آفرینی بانک مرکزی در تامین زیرساخت‌های بانکداری الکترونیک بر کسی پوشیده نیست. در این زمینه، یکپارچه‌سازی و استانداردسازی زیرساخت‌ها، پرهیز از اتلاف منابع و ایجاد سامانه‌های موازی و استفاده از تجربه‌های بین‌المللی برای فراهم آوردن امکان نظارت و پایش مؤثر از طریق راهبری زیرساخت‌ها، همواره درنظر تصمیم‌گیران در بانک‌مرکزی بوده است.
رئیس کل بانک مرکزی افزود: از جمله مهمترین اقدامات و دستاوردهای بانک مرکزی در زمینه فناوری اطلاعات می‌توان به مواردی همچون توسعه شبکه پرداخت الکترونیکی کشور (شاپرک)، طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌های صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک (صیاد)، نظام مدیریت امنیت داده (نماد)، نظام هویت سنجی الکترونیک بانکی (نهاب) و توسعه سامانه مرکز کنترل و نظارت اعتباری (مکنا) اشاره کرد.

** تحمیل هزینه‌ به نظام بانکی بدلیل مکانیزه نبودن فرایند پذیرش چک
سیف یکی از پیش‌نیازهای عملکرد مناسب طرح چکاوک را ارتقای عوامل امنیتی و استانداردسازی طراحی و چاپ دسته چک برشمرد و گفت: در زمان حاضر به دلیل مکانیزه نبودن فرآیند پذیرش چک در سامانه چکاوک، هزینه‌های زیادی به جهت اشتباهات عملیات تصدیگری به نظام بانکی کشور وارد می‌شود.
وی خاطرنشان ساخت: بانک مرکزی با هدف رفع این مشکلات، در حال طراحی و پیاده‌سازی سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک «صیاد» است.
رییس شورای پول و اعتبار، استانداردسازی و افزایش ضرایب امنیتی دسته چک با بهره‌گیری از استانداردهای روز دنیا را از مهمترین اهداف این طرح خواند.
به گفته وی، در نتیجه اجرای آن مدت زمان عملیات تصدی‌گری به طور محسوسی کاهش می‌یابد و در هنگام ورود اطلاعات در فرم‌های واگذاری چک در سامانه چکاوک با دقت بیشتر و میزان خطای کمتری همراه خواهد بود.
سیف، امضای دیجیتال را یکی از زیرساخت‌هایی دانست که علاوه بر تسهیل مبادلات مالی، به ارتقای سطح امنیت تبادلات کمک شایانی می‌کند. بانک مرکزی با درک این مهم مبادرت به راه‌ اندازی نظام مدیریت امنیت داده (نماد) به عنوان بستری برای گواهی امضای دیجیتال در نظام بانکی کرده است.
رییس کل بانک مرکزی یادآورشد: «خط مشی مرکز گواهی» و «دستورالعمل اجرایی مرکز گواهی» به عنوان دو سند راهبردی توسط بانک مرکزی به بانک‌ها ابلاغ شده است.
وی افزود: در زمان حاضر دفاتر پیشخوان خدمات نماد، مستقر در شعب منتخب بانک‌های سراسر کشور، به مشتریان خود این خدمات را ارائه می‌دهند. استقرار این سامانه که با همت و تلاش متخصصان کشور به نتیجه نشسته است می‌تواند در راستای تامین یک زیرساخت متمرکز و در عین حال امن در شبکه بانکی نقش بسزایی داشته باشد.

** مزیت‌های «نهاب» در سیستم بانکی
رییس شورای پول و اعتبار طراحی و پیاده‌سازی پورتال سامانه نظام هویت سنجی الکترونیک بانکی (نهاب) را یکی دیگر از اقدامات مهم بانک مرکزی در جهت تسهیل، تسریع و افزایش دقت در فرآیند ثبت درخواست‌‌های مشتریان بانکی عنوان کرد و گفت: با توجه به این که این سامانه یک پایگاه داده‌ متمرکز را جهت احراز هویت مشتریان بانکی فراهم می‌سازد، بهره‌گیری از آن موجب تسریع در روند ارائه خدمات و افزایش دقت در فرآیند اعتبارسنجی مشتریان خواهد شد.

** بانک ملی در صدر صدور کارت‌های اعتباری مرابحه
سیف درباره ایجاد زیرساخت‌های لازم و توسعه کارت‌های اعتباری نیز گفت: بانک مرکزی همواره در تلاش بوده است تا با بررسی تجربه‌های موفق بین‌المللی، پیش‌نیاز و الزامات اجرای طرح کارت اعتباری مرابحه را فراهم کند.
وی افزود: در این زمینه، دستورالعمل حسابداری کارت اعتباری مرابحه (کام) برای تبیین بهتر و اجرای درست و مطلوب‌تر اجرای طرح، شامل عملیات حسابداری و شیوه ثبت و ضبط رویدادهای مالی در شهریور امسال به شبکه بانکی ابلاغ شد.
وی با یادآوری اینکه طرح کارت اعتباری مرابحه با هدف تسهیل تامین مالی خرد در مهرماه امسال کلید خورد، ادامه داد: این محصول نوین نظام بانکی که بر پایه عقد مرابحه صادر می‌شود، بتدریج جایگزین تسهیلات خرد بانک‌ها شده و با این ابزار مشکل فاکتورهای صوری تا حدود زیادی برطرف خواهد شد.
رئیس کل بانک مرکزی ابراز امیدواری کرد با رواج سریع‌تر کارت‌های اعتباری، سطح رضایت مردم از نظام بانکی افزایش یابد.
به گفته وی، بر اساس آخرین آمارها، بانک ملی ایران با 75 درصد سهم از صدور کارت‌های اعتباری در رتبه اول جدول صادرکنندگان کارت‌های اعتباری در بین بانک‌های کشور قرار دارد.
رییس شورای پول و اعتبار با بیان اینکه مدت زمان کوتاهی از اجرایی شدن این طرح می‌گذرد، نمی‌توان به طور قطع درباره کارایی این طرح و شیوه عملکرد بانک‌ها تحلیل دقیقی ارائه داد.
وی تاکید کرد:آنچه اهمیت دارد آن است که سیستم بانکی باید همسو با افزایش جذابیت و استقبال بیشتر مردم از این خدمت، هم جهت با استانداردها و روش‌های بین‌المللی حرکت کند.
سیف تاکید کرد که این امر مستلزم تغییر نگاه بانکداران به مقوله کارت اعتباری است.
به گفته وی، نکته قابل تامل دیگر «توجه به بحث فرهنگ‌سازی و تغییر رفتار مشتریان و متناسب‌سازی آن با استانداردهای معتبر بین‌المللی است.»