پنجشنبه ۱۸ بهمن ۱۴۰۳ - 2025 February 06 - ۶ شعبان ۱۴۴۶
۲۴ آبان ۱۳۹۵ - ۱۰:۱۸

پای بروکراسی بر گلوی بازارچه‌های مرزی کرمانشاه

استان 2 میلیون نفری کرمانشاه چهار بازارچه مشترک مرزی و 2 مرز رسمی با کشور عراق دارد اما این 'موتور محرکه' هم نتوانسته اوضاع اقتصادی استان را سامان دهد و کرمانشاه را از صدر جدول بیکارها پایین بکشد.
کد خبر: ۱۳۳۳۱۶
به گزارش ایران اکونومیست؛ عبدالرضا رحمانی، وزیر کشور روز 13 آبان در کردستان گفت که 'بازارچه‌های مرزی و مسیرهای کوله ‌بری موتور محرکه استان ها هستند و مرزها می‌توانند مرکز تحول باشند.'
او تاکید کرد که در قالب برنامه‌های اقتصاد مقاومتی باید برای ایجاد تحرک در توسعه استان ها از طریق مرزها برنامه‌ریزی شود.
در 16 استان کشور با حدود 45 درصد جمعیت ایران، 57 بازارچه مشترک مرزی (فعال و غیرفعال) با هفت کشور وجود دارد اما 'توسعه صادرات غیرنفتی و بهبود وضعیت مرزنشینان' به عنوان اهداف اصلی تاسیس بازارچه ها هنوز محقق نشده است.
مشکلات اصلی بازارچه های مرزی که اجازه شکوفایی بیشتر آنها را نمی دهد، نبود راه های دسترسی مناسب، کمبود امکانات نرم افزاری و سخت افزاری و ناآشنا بودن تاجران و مرزنشین ها به قوانین تجارت به ویژه تجارت الکترونیک و ... است.
 
** فرصت های استثنایی کرمانشاه
در بین 17 بازارچه مستقر در مرز هزار و 458 کیلومتری با عراق، چهار بازارچه و 2 مرز رسمی استان کرمانشاه در 371 کیلومتر مرز مشترک با همسایه غربی، نقش محوری در مبادلات تجاری دارند.
2 بازارچه مرزی کرمانشاه با بخش کردنشین و سه بازارچه و مرز هم با قسمت عرب‌ نشین عراق مرتبط است که امکان یک تجارت همزمان با دسترسی مناسب را رقم می زند.
زمان دسترسی کرمانشاه به 15 تا 18 میلیون نفر از جمعیت عراق بین 2 تا 2.5 ساعت است که یک ارتباط آسان و کم هزینه محسوب می شود.
به همین دلیل است که حدود نیمی از صادرات غیرنفتی ایران به همسایه غربی از کرمانشاه صورت می گیرد.
به گفته مسوولان استان کرمانشاه، عراق هدف صادراتی اول این استان است و 92 درصد از صادرات کرمانشاه به این کشور صورت می‌گیرد.
ارزش این امتیازها زمانی روشن تر می شود که بدانیم عراق به عنوان یک بازار مصرف بزرگ و تشنه، در پی جنگ‌های مکرر ویران شده و تا سال ها چشم انتظار کالاها و فناوری خارجی است.
 
** غفلت از فرصت طلایی
سوی دیگر این فرصت طلایی، استان کرمانشاه قرار دارد که فقط کافیست زمینه های صادرات به عراق را مهیا کند و رونق بدهد؛‌ کاری که اگر انجام بگیرد بی تردید به یک جهش بلند اقتصادی در استان و منطقه منجر می شود اما در صورت غفلت، رقیب های پرشمار در قبضه کردن بازار عراق درنگ نمی کنند.
تلاش های قابل تقدیری برای بدست گرفتن دست کم بخش کوچکی بازار عراق صورت گرفته اما اوضاع اقتصادی کرمانشاه موید ادامه آن غفلت خطرناک است.
ظرفیت و فرصت بالقوه اقتصادی تاکنون به خوبی در استان شکوفا نشده و وضعیت اقتصادی و مردم کرمانشاه کمترین بهره را از آن برده است.
طبق گزارش مرکز آمار،‌ نرخ بیکاری تابستان 95 کرمانشاه به 20.3 درصد رسید و فاصله خود را با میانگین کشوری به 7.6 درصد افزایش داد.
امواج بزرگ بیکاری در شرایطی اقتصاد استان کرمانشاه را طوفانی کرده که جهت گیری فعلی تولید و کسب و کار در استان دورنمای خوبی را هم نشان نمی دهد.
میزان صادرات کرمانشاه به عراق در یک دهه اخیر از 400 میلیون دلار به سه میلیارد دلار رسیده اما زیرساخت‌های صادراتی استان به ویژه در مرزها هرگز همپای رشد 9 برابری صادرات، توسعه نیافته است.
شاید به همین دلیل از سال 1392 تاکنون کرمانشاه نتوانسته که از مرز سه میلیارد دلار فراتر برود.
 
** عبور سخت تاجران از سومار
پیش از حمله گروه تکفیری داعش به عراق گمرک رسمی پرویزخان شاهد بیشترین داد و ستد اقتصادی با اقلیم کردستان و دولت مرکزی بود اما امنیت بخش شمالی و مرکزی عراق با هجوم داعش از دست رفت و فعالیت این مرز هم کم شد و محوریت آن به تدریج در حال از دست رفتن است.
در این بحبوحه بود که استانداران کرمانشاه و دیالی عراق به فکر تاسیس بازارچه مشترک سومار- مندلی افتادند.
بازارچه مرزی سومار در فاصله پنج کیلومتری شهر سومار، 67 کیلومتری گیلانغرب و حدود 220 کیلومتری شهرستان کرمانشاه در فضایی مسطح و بیش از 20 هکتاری ایجاد شده است.
این بازارچه ها طی 2 سال گذشته توسعه قابل توجهی پیدا کرده و حتی به گفته اسدالله رازانی،‌ استاندار کرمانشاه، 'تبدیل سومار به مرز رسمی در دستور کار دولت قرار گرفته است.'
البته این اتفاق شاید به این زودی ها رخ ندهد زیرا مشکلات زیرساختی سومار همچنان تاجران 2 طرف را آزار می دهد که مهمترین آنها نداشتن جاده مناسب و کندی عبور کالاها از مرز است.
 
** این زیرساخت‌ها قابل قبول نیست
استاندار کرمانشاه 9 آبان عنوان کرد که 'در سند توسعه گیلانغرب، مسیر کرمانشاه به این شهرستان چهار خطه پیش بینی شده است و علاوه بر تعریض و بهسازی مسیر فعلی گیلانغرب به سومار، محور دوم از مسیر زله‌زرد هم برای برقراری ارتباط مناسب با مرز سومار در دستور کار قرار گرفته است.'
او نگفت که مردم استان و فعالان اقتصادی چه زمانی می توانند شاهد بهره برداری از این مسیر باشند؛ طرحی که به نظر می رسد اجرای آن زمان و اعتبار زیادی نیاز دارد.
البته استانداری ‌طرح هایی برای توسعه بازارچه سومار از جمله بررسی مشکلات جاده ویژه نان و جاده زله زرد، روکش آسفالت جاده ویژه نان تا سومار به طول 35 کیلومتر، اصلاح پیچ ها و شیب های تند گردنه روان و آماده کردن زیرساخت های لازم برای تردد صد هزار زائر اربعین در سال 96 از این مرز در دست بررسی دارد.
رضا رحیمی، معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری کرمانشاه 12 آبان در آیین تجلیل از صادرکنندگان برتر استان گفت، اگرچه تاکنون حدود 200 میلیارد ریال در بازارچه سومار هزینه شده و امسال هم منابع خوبی برای آن دیده شده اما زیرساخت‌های این بازارچه 'قابل قبول نیست'.
روزانه حدود 300 کامیون کالا از بازارچه سومار به بخش عرب نشین عراق صادر می شود.
 
** پنجه بروکراسی بر گلوی پرویزخان
گرچه اکنون بازارچه سومار به کانون توجه 2 طرف ایرانی و عراقی تبدیل شده اما این به معنی توقف فعالیت تجاری در سایر مرزها و بازارچه های استان نیست.
مرز رسمی پرویزخان که سال 86 به طور رسمی راه اندازی شد، هنوز هم محور اصلی صادرات استان به عراق است و روزانه به طور میانگین 800 کامیون کالا از مسیر آن به عراق صادر می شود.
این مرز در فاصله پنج کیلومتری شهرستان قصرشیرین در نقطه صفر مرزی ایران و عراق واقع شده است.
در ابتدای دولت یازدهم مرز پرویزخان به طور کامل به گمرکات استان واگذار شد اما هنوز قوانین دست و پاگیر گمرکی دست از سر این مرز برنداشته است.
پرویزخان همچنان از تشریفات گمرکی زمان بر، دپوی کالاها در گمرک و خواب سرمایه، افزایش هزینه های گمرکی به واسطه قبول نکردن گواهی مبدا و گواهی وارد کننده، زمان بر بودن کارهای آزمایشگاهی، ناهماهنگی ساعات کار گمرک 2 طرف ایرانی و عراقی، بروکراسی بالا و افزایش هزینه خدمات گمرکی و... رنج می برد.
موانعی که به گفته فعالان اقتصادی بیشتر آنها با راه اندازی و تکمیل سامانه های الکترونیک به سرعت برداشته می شود.
نعمت الله نازپرورده، معاون سیاسی و اجتماعی فرمانداری قصرشیرین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، مهم ترین مشکل پرویزخان را نبود هماهنگی در بخش های مختلف گمرکی بیان کرد و گفت: عملکرد جداگانه ایکس ‌ری‌ها در مبدا و مقصد نیز دیگر مشکلی است که هر روز تاجران با آن مواجه اند در حالی که نیازی به این دوباره کاری نیست.
مرز رسمی 'خسروی' در قصرشیرین هم این روزها بیشتر مسیر تردد کامیون های حامل سوخت است؛ کامیون هایی که مبدا و مقصدشان استان کرمانشاه نیست و شاید مهمترین تاثیر آنها در استان نابودی جاده های آن باشد.
 
** اصلا در شان تجار نیستند
در بازارچه مرزی 'شوشمی' در 35 کیلومتری شهرستان پاوه هم وضع چندان فرقی با دیگر مرزها نمی کند.
این بازارچه به استان حلبچه در شمال عراق متصل و در مجاورت شهر طویله این کشور قراردارد که روزانه بیش از 50 کامیون کالا از جمله میوه، سیمان، گیوه، نان برنجی، صیفی جات و... از آنجا صادر می شود.
بازارچه مرزی 'شیخ صالح' در مرز شهرستان ثلاث باباجانی هم بیشتر پذیرای کالاهای ترانزیتی همچون سیمان است و تردد مشابه شوشمی در آن جریان دارد.
'تیله کوه' از دیگر بازارچه هایی است که تاسیس آن در سال 75 به تایید دولت رسید اما با راه اندازی شیخ صالح و پرویزخان به حاشیه رفت و راه اندازی آن تا اردیبهشت 95 به تاخیر افتاد.
این بازارچه که در مرز شهرستان سرپل ذهاب و با هدف واردات کالاهای کوله بری ایجاد شده، به گفته عزیزکرمی، معاون فرماندار این شهرستان به صورت مستقیم و غیرمستقیم چهار هزار فرصت شغلی ایجاد کرده است.
برای توسعه امکانات و زیرساخت های این سه بازارچه تلاش هایی صورت گرفته اما آنچنان که معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری کرمانشاه عنوان کرد، 'زیرساخت‌ بازارچه‌های شوشمی و شیخ صالح اصلا در شان تجار نیست.'
شیخ صالح به طور میانگین روزانه پذیرای 400 کارگر و کوله بر است اما هنوز فاقد نمازخانه، آب خوری و سرویس بهداشتی است.
البته هم این بازارچه ها و هم مرزهای رسمی برای بیشتر اهالی منطقه از جمله با 'تجارت کوله بری یا چمدانی' درآمدزایی و اشتغالزایی داشته اند.
به عنوان نمونه کوله ‌بران قصرشیرینی بیش از 71 قلم کالای مورد تایید سازمان صنعت، معدن و تجارت را هر بار تا سقف 50 میلیون ریال از طریق مرز پرویزخان وارد می کنند.
'کوله ‌بر' به افرادی در مناطق مرزی اطلاق می‌شود که با فعالیت‌های کارگری، کالا را صادر یا وارد می‌کنند.
این فعالیت تجاری سهم موثری در تولید، ایجاد اشتغال، تثبیت جمعیت مرزنشین، امنیت در مرزها و در نهایت توسعه پایدار دارد.
 
** راهکارهای توسعه بازارچه ها و صادرات استان
به گفته معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری کرمانشاه، ظرفیت مرزی استان در اختیار تمام کشور است و حدود 70 تا 80 درصد کالاهایی که از مرزها عبور می‌کند تولید دیگر استانهاست؛ به همین دلیل باید اعتبارات ملی برای توسعه زیرساخت‌های مرزی استان در نظر گرفته شود.
رحیمی توسعه صادرات استان را مستلزم فراهم شدن زیرساخت‌های صادراتی دانست و تاکید کرد: برای تکمیل زیرساخت بازارچه‌های مرزی استان حدود 500 میلیارد ریال اعتبار نیاز است.
کیوان کاشفی، ‌رییس اتاق بازرگانی کرمانشاه هم در گفت و گو با ایرنا از وجود 1200 کارت بازرگانی فعال در استان خبر داد و بر ضرورت آموزش تجار برای توسعه تجارت تاکید کرد.
او همچنین پیشنهادهای دیگری هم داشت،‌ از جمله تخصیص مشوق‌های صادراتی، بازاریابی حرفه‌ای، برندسازی، راه اندازی دفاتر تجاری در عراق، پرداخت کمک هزینه برای حضور در نمایشگاه های کشور عراق و تبادل هیات‌های تجاری.
آخرین اخبار