شکست انحصار امریکا در زمینه تولید داروی درمان لنفوم خون

ایده ساخت واکسنی به منظور پیشگیری یا درمان سرطان از زمان کشف اولین واکسن‌ها همواره ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است. در این راستا از 15 سال قبل برای اولین بار ایده ساخت واکسن سرطان در پژوهشگاه ابن سینا شکل گرفت.

نوع نگاه متفاوت و غیرمرسوم به مقوله سرطان به عنوان یک امر طبیعی و پایان‌دهنده حیات پستانداران یکی از وجوه تمایزی بود که در سرلوحه تحقیقات محققان پژوهشگاه ابن سینا قرار گرفت.

در این راستا این محققان سعی کردند تا با طراحی هوشمندانه و روش آزمون و خطا در بدو امر بتوانند مولکول‌های هدفی را پیدا کنند که به صورت اختصاصی در سلول‌های بنیادی سرطان بیان می‌شدند و سلول‌های بنیادی طبیعی آنها را نیز بیان نمی‌کردند.

این تیم تحقیقاتی با کشف مولکول‌های پروتئینی مخصوص سلول‌های بنیادی سرطان و تولید برخی آنتی‌بادی‌های مناسب برای شناسایی این مولکول‌ها گام اولیه و مهم این پروژه را برداشتند.

این تیم تحقیقاتی در ادامه مولکول‌های پروتئینی طراحی شده را به منظور ارزیابی عملکرد مناسب و بررسی عوارض جانبی آن به عنوان یک واکسن کاربردی به موش تزریق کردند.

دراین طرح 120 موش آزمایشگاهی ماده با سن 6 تا 7 هفته در 12 گروه 10 تایی تقسیم شدند و به هرکدام 5 میلیون سلول سرطانی پستان موش موسوم به 4T1 تزریق شد.

پس از رشد این سلول‌ها و ظهور تومور به این موش‌ها 12 نوع واکسن تزریق شد که از این تعداد 7 واکسن توانایی از بین بردن تومور را به طور کامل دارا بودند، ضمن آنکه 3 واکسن نیز به صورت 50 درصد حجم تومور را کاهش داده و 2 واکسن در این زمینه کارا نبودند و از مطالعه حذف شدند.

آزمایش بر روی موش‌های آزمایشگاهی به گونه‌ای دیگر تکرار شد؛ بدین صورت که ابتدا موش‌ها با 12 واکسن ساخته شده ایمن شدند، سپس به موش‌ها سلول سرطانی پستان تزریق شد و در نهایت این محققان مشاهده کردند که در 7 گروه از موش‌ها تومور رشد نکرد، در سه دسته از موش‌ها تومور حدود 50 درصد رشد داشته و در 2 دسته دیگر از موش‌ها تومور رشد کرده است.

موش‌های کنترل که به آنها تنها سلول سرطانی پستان موش تزریق شده بود، پس از گذشت 25 تا 36 روز از تزریق این سلول‌ها، از بین رفتند؛ چراکه سلول سرطانی پستان موش یک سلول بسیار مهاجم است که پس از رشد، تمامی اندام‌های موش را درگیر کرده و باعث مرگ حیوان می‌شود.

این نتایج، تیم تحقیقاتی را امیدوار کرد که این دارو عملکرد دوگانه دارد که هم برای پیشگیری و هم برای درمان قابل کاربرد است، ضمن آنکه در یک دوره 9 ماهه از زمان آزمایش‌های اولیه هیچ‌گونه عوارض جانبی در موش‌ها مشاهده نشد.

این تیم تحقیقاتی برای توسعه مطالعات خود بر روی دیگر رده‌های سلولی سرطان مانند مغز، کبد، مثانه و روده آزمایشات را بر روی بیماران داوطلب در دستور کار دارند.

این محققان امیدوارند در صورت حمایت نهادهای مربوط از طرح ملی واکسن سرطان، می‌توان به ورود این واکسن برای درمان سرطان پستان در مرحله اول و در دیگر سرطان‌های شایع مانند پروستات، روده و خون طی یک دوره 5 ساله امیدوار بود.

از دیگر پروژه‌های این محققان تولید داروی زوالین است، این دارو به همت سازمان گسترش وزارت صنعت در پژوهشگاه ابن سینا در حال اجرا است. این دارو برای درمان بیماران لنفوم خون که به درمان‌های رایج پاسخ نمی‌دهند، پاسخ می‌دهد.

این دارو در حال حاضر با خروج هزاران دلار ارز از کشور وارد می‌شود و دانش فنی آن انحصارا در اختیار کشور آمریکا است. این دارو یک آنتی بادی منوکلونال موشی ضد مولکول CD20 است که به ماده رادیو اکتیو ایتریوم 90 متصل شده است.