میراث عصر یخبندان، نیازمند استراحت

جنگل ها به عنوان ریه های تنفسی کشور در معرض تهدید نابودی قرار گرفته اند؛ بنا به اعلام کارشناسان، سالانه 50 هزار هکتار از رویشگاه های جنگلی کشور در حال نابودی است و از 6.5 میلیون هکتار جنگل های هیرکانی در شمال ایران در نیم قرن گذشته 1.9 دهم میلیون هکتار باقی مانده است.
این آمار زنگ خطری برای رویشگاه های جنگلی ایران است و نشان می دهد که باید با یک برنامه ریزی اصولی و علمی، مانع روند تخریب جنگل ها شویم، که این مهم نیازمند عزمی جدی از سوی مسوولان و مردم است.
تخمین زده می شود دو سوم از کل جنگل های جهان میان 10 کشور توزیع شده است؛ ایران نه تنها در میان این کشورها نیست بلکه در بخشی از جهان واقع شده که دارای پوشش جنگلی کم است، بنابراین حفاظت از این عرصه ها باید با جدیت دنبال و برداشت های چوب متوقف شود.
در این راستا، سازمان حفاظت محیط زیست طرح 'استراحت جنگل' را به دولت ارائه کرده و در انتظار اعلام نظر دولت و سپس ارائه به مجلس است. در عین حال و با وجود تمام ضرورت ها، این طرح با مخالفت هایی از جمله از سوی سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری مواجه شده است.
به گفته 'محمد درویش' عضو هیات علمی بخش بیابان موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری، مخالفان اعتقاد دارند که در صورت تصویب این طرح، طرح های جنگلداری در دست اجرا متوقف و کارخانه های چوب در حال فعالیت تعطیل می شوند،
سازمان حفاظت محیط زیست در عین حال بر این باور است که می توان کمبود احتمالی چوب را با واردات جبران کرد.
از سوی دیگر، ورود آفات نیز از دغدغه های سازمان حفظ نباتات است که به اعتقاد مدیر کل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست، می توان این مشکل را با اعمال قانون و رعایت دقیق ضوابط و مقررات برطرف کرد.
'حمید گشتاسب میگونی' روز چهارشنبه گفت: برخی به اشتباه طرح 'تنفس جنگل' را مطرح می کنند در حالی که واژه درست آن 'استراحت جنگل' است زیرا جنگل در هر صورت نفس می کشد و نمی توان مانع این کار شد، اما می توان به آن استراحت داد.
وی افزود: با توجه به وضعیت جنگل های کشور، طرح استراحت جنگل را مطرح و موضوع را به ریاست جمهوری پیشنهاد دادیم، تاکنون دو جلسه در این زمینه برگزار شده و رییس جمهوری هم آن را موضوع مهمی دانست که باید با جدیت به آن پرداخته شود.
وی ادامه داد: بر این اساس، پیگیری موضوع به معاون اول رئییس جمهوری واگذار شد و کارگروهی با مدیریت سازمان برنامه ریزی و عضویت دستگاه های ذیربط مانند سازمان های حفاظت محیط زیست، جنگل ها مراتع و آبخیزداری و انجمن مرتبط با چوب شکل گرفت که تاکنون دو جلسه آن تشکیل و بحث استراحت جنگل در آن مطرح شد.
گشتاسب افزود: در این جلسات، پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر اجرای طرح استراحت جنگل به کمیسیون فرعی دولت ارجاع و قرار شد در جلسه آینده که به احتمال زیاد هفته آینده برگزار می شود، به این موضوع پرداخته شود.
وی با بیان این که این طرح موافقان و مخالفان خودش را دارد، گفت: برخی نگران هستند اگر برداشت چوب از جنگل های کشور متوقف شود، فعالیت های برخی صنایع وابسته به جنگل های شمال متوقف و به تعطیلی کشیده می شوند.
مدیر کل دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست افزود: این در حالی است که در کنار اجرای طرح استراحت جنگل، موضوع واردات چوب نیز مطرح شده است زیرا این که چوب مورد نیاز صنایع تامین شود، جای هیچ انکاری ندارد.
وی تاکید کرد: اکنون این طرح در کمیسیون فرعی دولت است و جوانب موضوع و راهکارهای مربوط به طرح استراحت جنگل در آن مورد بررسی قرار می گیرد و تصمیم گیری در زمینه استراحت دادن یا ندادن به جنگل به جلسه بعدی کمیسیون فرعی موکول شده است.
به گفته گشتاسب، در جلسات کارگروه این طرح که در سازمان محیط زیست تشکیل شد، نماینده تام الاختیار سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری حضور داشت و موضوع را پذیرفت؛ بنابراین عرف این گونه است که وقتی دستگاهی نماینده تام الاختیار معرفی می کند یعنی نظرش همان نظر سازمان متبوعش است.
وی افزود: یکی از مسائل مهم در مورد واردات چوب، ورود آفت است که همه نگران این موضوع هستند، بر این اساس در کنار کارگروه صیانت از جنگل یک کارگروه واردات چوب هم داریم که تاکنون چندین بار تشکیل جلسه داده و گرچه سازمان حفظ نباتات در طی این جلسات، گفت که واردات چوب منعی ندارد اما شرایط و ضوابطی را که آنها اعلام می کنند باید در زمان واردات رعایت شود.
گشتاسب ادامه داد: چالش اصلی میان وزارت صنعت و سازمان حفظ نباتات این است که بخش صنعت مایل است به علت تفاوت هزینه اقتصادی، بخشی از واردات چوب با پوست باشد.
وی گفت: سازمان حفظ نباتات به واسطه احتمال وجود آفت در رو و داخل پوست چوب، خواستار واردات چوب پوست کنده است، علاوه بر این، برخی از آفات در مقطعی از زمان به حالت کمون فرو می روند و پس از مدتی فعالیت آنها مجدد آغاز شود که موسسه حفظ نباتات نگران این احتمال هم است.
وی با بیان این که امیدواریم این موضوع هرچه سریعتر به یک نتیجه مثبت برسد گفت: در هر حال، واردات چوب انجام می شود و همه جا هم یک سری ضوابط و مقرراتی دارند که باید رعایت شود، ما نمی خواهیم با اجرایی شدن بحث استراحت جنگل در آینده، در واردات اتفاقاتی بیفتد و آفتی وارد شود که دیگر نشود موضوع را جمع کرد.
گشتاسب افزود: بنابراین حساسیت های سازمان حفظ نباتات هم به جا است ولی به هر حال باید به توافقی برسیم و در شکل واردات، نحوه ورود، نحوه کنترل و قرنطینه، قوانینی اعمال شود.
همچنین محمد درویش، عضو هیات علمی بخش بیابان موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری گفت: من موافق اجرای طرح استراحت جنگل هستم، معتقدم که باید به طبیعت استراحت داده شود زیرا فشار بیش از حدی به طبیعت وارد شده است.
وی افزود: رویشگاه هیرکانی حساس ترین، ارزشمندترین و راهبردی ترین رویشگاه جنگلی در کشوری است که فقط هفت درصد پوشش جنگلی دارد و سهم سرانه جنگل در آن 17 صدم هکتار است، یعنی هر ایرانی کمتر از یک چهارم میانگین جهانی از جنگل سهم دارد بنابراین باید چهار برابر بیشتر از متوسط جهانی نسبت به حفظ رویشگاه های جنگلی خود تلاش کنیم.
وی ادامه داد: نباید تحت هیچ شرایطی به جنگل ها با کارکرد اقتصادی و تامین چوب نگاه کنیم، لازم است که رویکرد ما حفاظتی باشد، این جنگل ها ریه های ایران هستند، به هیچ قیمتی نباید اجازه برداشت از چوب جنگل ها داده شود، همچنین باید جنگل ها مدیریت شوند و تلاش کنیم تا تنوع زیستی را دوباره به آن برگردانیم.
وی تاکید کرد: باید با جامعه محلی تعامل کنیم، نگاه جبری نمی تواند مشکل جنگل های کشور را حل کند، نمی توان دور جنگل ها سیم خاردار کشید و تهدید کرد هر کسی وارد شود برخورد می کنیم.
درویش حرکت به سمت توان افزایی جامعه محلی و احیای سرمایه های اجتماعی در حوزه منابع طبیعی را در ارتقای سطح درک و فراست اقشار مختلف مردم و افزایش سواد محیط زیستی آنها موثر دانست.
وی افزود: باید در اطراف جنگل ها برای مردم یک جایگزین معیشتی تعریف شود و سپس از آنها خواسته شود که وابستگی خود به چوب را کاهش دهند اگر این اتفاق نیفتد طرح استراحت هم نمی تواند به نتیجه برسد؛ اگر در کنار طرح استراحت جنگل، به فکر معیشیت جایگزین برای جامعه محلی و ایجاد مدارس طبیعت در کنار رویشگاه های جنگلی باشیم می توان به نجات جنگل های کشور امیدوار بود.
درویش گفت: رویشگاه های جنگلی هیرکانی به عنوان یک میراث طبیعی ماندگار به عنوان قدیمی ترین رویشگاه جنگلی در سراسر کره زمین است چون رویشگاه هیرگانی تنها یادگار رویشگاه های جنگلی در 13.5میلیون هکتار از عرصه های خشک شده جهان است که توانست از عصر یخبندان جان سالم به در برد، چنین ویژگی را هیچ جنگل دیگری در کره زمین ندارد بنابراین این یک میراث گرانبها است و باید نشان دهیم امانت دارهای شایسته ای برای آن هستیم و به هیچ عنوان نباید به سمت بهره برداری از جنگل ها با رویکرد تامین چوب گام برداریم.
وی افزود: نیاز چوب صنایع هم با واردات برطرف می شود، بزرگترین جنگل جهان یعنی روسیه در شمال ایران وجود دارد و می توان با کمترین هزینه نیازهای چوبی کشور را از این رویشگاه ها تامین کرد، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع 14 سال پیش این پیشنهاد را ارائه کرد و خواستار آزاد شدن واردات چوب شد، این موسسه بازوی مشورتی سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری است و باید به رای آن احترام گذاشته شود.
عضو هیات علمی بخش بیابان موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری افزود: در عین حال در برخی از اراضی ماندابی می توانیم زراعت چوب داشته باشیم و برخی از نیازهای چوبی خود را نه در محدوده رویشگاه های جنگلی بلکه در خارج از این محدوده با کاشت درختان سریع الرشد مانند انواع صنوبر، تبریزی و سپیدار جبران کنیم.