مددکاران اجتماعی در سمن ها؛ قهرمانان ملی گمنام

به گزارش ایران اکونومیست؛ ساعت 10 صبح یکی از روزهای آخر خردادماه برای بازدید از چند مرکز موسسه « کاهش آسیب سیمای سبز رهایی» که یک سازمان مردم نهاد (سمن) است، همراه با کارشناسان حوزه آسیب های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به منطقه تهرانسر در نزدیکی تهران می رویم تا از نزدیک فعالیت این سازمان غیردولتی را مشاهده کنیم تا در صورت امکان، حوزه رفاه اجتماعی وزارت کار به یاری آنها بیاید.
این موسسه شامل سه مرکز به نام های مرکز « گذری »، مرکز اقامتی میان مدت
درمان اعتیاد بانوان سیمای سبز رهایی (مرهم) و خانه میان راهی زنان (امان) است که به همراه کارشناسان وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی از آنها بازدید کردیم.
در تمام این بازدیدها با حبیب بهرامی موسس و مدیر عامل موسسه کاهش آسیب سیمای سبزرهایی، فاطمه میر شرف الدین مدیر اجرایی موسسه کاهش آسیب سیمای سبز رهایی و کارشناسان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی همراه بودیم.
 
**مرکز «گذری» ارائه خدمات کاهش آسیب اعتیاد (DIC)
در ابتدای این بازدید مسئولان سمن «کاهش آسیب سیمای سبز رهایی» کارشناسان وزارتخانه را به مرکز «گذری» ارایه خدمات کاهش آسیب اعتیاد، هدایت کردند.
در این مرکز خدمات کاهش آسیب اعتیاد تحت نظر سازمان بهزیستی و با مشارکت معاونت اجتماعی و فرهنگی منطقه 21 شهرداری تهران به متقاضیان ارایه می شود.
«ندا بدیعی» مسئول فنی این مرکز در معرفی آن گفت: این مرکز پنج سال است در منطقه تهرانسر از ساعت 8 تا 14 به معتادان خدمات گوناگون ارائه می دهد.این مرکز ظرفیت پذیرش روزانه 100 نفر را دارد.
در بدو ورود به مرکز تعدادی از بیماران مبتلا به اعتیاد را می بینیم که در یکی از اتاق ها در انتظار دریافت خدمات هستند.
بدیعی توضیح می دهد: هشت صبح به مراجعه کنندگان چای و هنگام ظهر به آنها یک وعده غذای گرم داده می شود. وعده چای بعد از نهار،حمام و دادن لباس تمیز به طور روزانه برای این افراد فراهم است. همچنین درمان نگهدارنده با متادون و اصلاح موی سر و نظافت شخصی از دیگر خدمات کارکنان این مرکز به معتادان مراجعه کننده است.
وی گفت: همچنین در این مرکز کلاس های مختلف آموزشی برای مراجعه کنندگان از قبیل آموزش قرآن ، تزریق صحیح، آموزش درباره جلوگیری از ابتلا به ویروس اچ آی وی/ایدز و کار با رایانه برقرار است که استقبال خوبی هم از این خدمات می شود.
وی درباره این که مراجعه کنندگان به طور معمول چه اشتغالی دارند، گفت: اکثر این افراد زباله های بازیافتی جمع آوری می کنند و زباله آنها به قیمت بسیار نازلی از آنها خریداری می شود.
بدیعی تاکید کرد، این مرکز تلاش می کند رابطه افراد معتاد را در زمان درمان دوباره با خانواده برقرار کند، زیرا حمایت عاطفی در بهبود این افراد بسیار موثر است.
وی با اشاره به بخش MMT (درمان نگهدارنده با متادون) در این مرکز گفت: در این قسمت معتادان تحت درمان نگهدارنده با متادون قرار می گیرند.
بدیعی گشت روزانه در خیابان های اطراف تهرانسر از سوی تیم امداد رسان سیار که برای شناسایی افراد معتاد انجام می شود را از دیگر کارهای این مرکز عنوان کرد و گفت: در این اقدام یا افراد را به سوی مرکز هدایت می کنند و یا سرنگ سالم در اختیار آنان قرار می دهند تا حداقل از سرایت بیماری های عفونی از طریق مصرف سرنگ مشترک جلوگیری شود.
وی گروه سنی معتادان مراجعه کننده به این مرکز را بین 20 تا 60سال عنوان کرد و گفت: فقط در واحد MMT برای مصرف متادون که در اختیار معتادان قرار می گیرد از هر نفر ماهانه 300 هزار ریال دریافت می شود.
فاطمه میرشرف الدین استاد جامعه شناسی دانشگاه پیام نور که از کارشناسان این مرکز است، در خصوص قومیت افراد مراجعه کننده به این مرکز گفت: اغلب این افراد ساکن تهران هستند اما قومیت های دیگری نظیر لر، کرد و عرب در میان آنها بیشتر دیده می شود.
میرشرف الدین با اشاره به وجود باشگاه مثبت در مرکز یادآور شد: در این مرکز، باشگاه مثبت وجود دارد که تمرکز آن بر روی افرادی است که با اچ آی وی /ایدز زندگی می کنند. هم اکنون 79 پرونده در این مرکز در خصوص مردان و زنان مبتلا به این ویروس وجود دارد.
به گفته وی، اغلب اعضا از طریق سرنگ آلوده، به این بیماری آلوده شده اند.هزینه درمان های جانبی این افراد بسیار بالا است و 90 درصد این افراد تمکن مالی ندارند.
این استاد جامعه شناسی همیار با مردم توضیح داد: بیماران مبتلا به ویروس در صورتی که وارد فاز ایدز شدند برای آنها دارو تهیه می کنیم اما هزینه آزمایشگاهی آنها(برای کنترل بیماری) بسیار بالا است و بسیاری از این افراد نمی توانند از عهده مخارج آن برآیند.
وی گفت: ارایه خدمات بهداشت و درمان برای آنها ضروری است، در حالی که اکثر آنان تمکن مالی ندارند.
 
** مرکز اقامتی میان مدت درمان اعتیاد زنان (مرهم)
در ادامه این سفر به مراکز اقامتی نگهداری و درمان معتادان ، همراه کارشناسان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و مسئولان سمن کاهش آسیب سیمای سبز رهایی، راهی «مرکز زنان مرهم» می شویم.
در این مرکز حدود 17 زن که قصد ترک اعتیاد داشتند زندگی می کردند. این مرکز با مجوز رسمی از سازمان بهزیستی و با همکاری شهرداری منطقه 21 تهران راه اندازی شده است.
میر شریف الدین درباره این مرکز گفت: یک نفر 28 روز تا سه ماه برای ترک اعتیاد ، در کمپ می ماند اما مراقبت های بعد از درمان بسیار مهم است .از سویی فرد توان کارکردن طولانی را به دلیل دوران نقاهت ندارد و از سوی دیگر نمی تواند کاری متناسب با شرایط جسمانی و روانی خود بیابد. معتادان در چرخه بهبود باید به طور یقین شغلی داشته باشند.
وی با اشاره به داوطلبانه بودن مرکز مرهم گفت: تعداد زیادی از مددجویان ما کارتن خواب هستند و یافتن خانواده این افراد بسیار دشوار است.
این استاد جامعه شناسی تاکید کرد، توسعه از پایین حرف نخست را می زند، متاسفانه نمی توان در انتظار تصمیم گیری از بالا ماند و باید از طریق سمن ها کارهایی حتی در سطح خرد را برای آسیب دیدگان اجتماعی به جلو پیش برد.
مرکز یاد شده فضای به نسبت مناسبی برای زنان داشت .حیاطی بزرگ با وسایل ورزشی، خوابگاه چند نفره ،نهارخوری و سالن اجتماعات از امکانات این مرکز برای زنان در حال بهبود بود.
روابط زنان در این مرکز صمیمانه است و با در آغوش کشیدن چهره های جدید به ما خوش آمد گفتند.
زنانی که در این مرکز گرد هم آمده اند، هر کدام می توانند قهرمان رمانی بسیار غم انگیز باشد اما هم اکنون خوشحالند که سقفی بر سر، غذایی گرم، حمامی مناسب و شیر آب برای شستشوی لباس های خود دارند.
پزشک مسئول، یک پرستار و یک مددکار اجتماعی و مددیار اعتیاد در کنار زنان آسیب دیده اجتماعی به یاری شان آمده اند و با مهربانی و مسئولیت از آنها نگه داری می کنند.
زنانی که به شکل داوطلبانه بجای کارتن خوابی این مکان را برای زندگی و ترک اعتیاد انتخاب کرده اند به شکل یک خانوار دسته جمعی زندگی می کنند.
مریم خاکنژاد پزشک مسئول این بخش می گوید، این بیماران به لحاظ روحی و فیزیکی آسیب جدی دیده اند و نیازمند کمک هستند. اغلب آنها خانواده های خود را از دست داده اند و بسیاری از آنها پس از درمان به خانه نیمه راهی منتقل می شوند و ترجیح می دهند در همان خانه اقامت دایم داشته باشند.
در پشت خنده های این مددجویان می توانستی هراس از فراموشی، هراس از ناباوری به مردم و جامعه را ببینی و حالا هراس از تو که برای چه به کنارشان آمده ای.
اما حالا این زنان که شب های طولانی در لای بوته زارها از دید اغیار پنهان می شدند، در سرپناهی امن به خواب می روند. این گونه است راه و رسم قهرمانان ملی که به یاری آسیب دیدگان آمده اند.
 
**خانه نیمه راهی زنان و دختران بهبود یافته از اعتیاد(امان)
پس از پایان بازدید از این کمپ، همراه دیگر دوستان به طرف خانه نیمه راهی حرکت می کنیم. در این خانه حدود 20 زن رها شده از اعتیاد زندگی می کنند و یک مددکار در کنارشان است تا بتواند پاسخگوی نیازهای اجتماعی، شغلی و عاطفی آنها باشد.
مددکاری که به شکل داوطلبانه به این زنان خدمات ارایه می دهد هر روز ساعت هفت صبح در خانه نیمه راهی حضور می یابد و پس از نیم ساعت ورزش به همراه آنها صبحانه می خورد و کارهای روزمره را با آنان همراهی می کند.
ساختمان نیمه راهی دو طبقه دارد. طبقه اول خوابگاه زنان است و در طبقه همکف صدای چرخ های صنعتی سکوت خانه را می شکند و صدای زندگی را در تمام خانه به جریان می اندازد.
حبیب بهرامی موسس و مدیر عامل موسسه کاهش آسیب سیمای سبزرهایی در خانه نیمه راهی گفت: شنبه شب های هر هفته برای توزیع یک وعده غذای گرم به همراه زنان بهبود یافته این مرکز به محل های تجمع معتادان می رویم و در کنار غذا، خدمات پانسمان و کمک های اولیه به معتادان می دهیم.
وی گفت: ضمن دادن غذا به آنها موضوع آموزش را هم با آنها پیگیری می کنیم و برای معتادان خطر استفاده از سرنگ مشترک را توضیح می دهیم و سرنگ یکبار مصرف و کاندوم در اختیار آنها قرار می دهیم.
بهرامی اضافه کرد: همچنین در خصوص شیوع بیماری ایدز از طریق سرنگ مشترک و روابط جنسی حفاظت نشده برای آنها صحبت می کنیم و در پایان زنانی که تمایل به ترک مواد مخدر دارند را برای پذیرش در مرکز مرهم همراهی می کنیم.
وی توضیح داد: هر هفته یک یا دو نفر ما را در بازگشت همراهی می کنند.عمل ترک باید به شکل داوطلبانه انجام شود زیرا انجام این کار با زور نتایج مطلوبی ندارد.
وی که سال های طولانی است برای بهبود بیماران درگیر اعتیاد تلاش می کند، گفت: معتادان را با زور و فشار نمی توان به ترک مواد مخدر وادار کرد بلکه تنها به شکل دواطلبانه می توانند اعتیاد به مواد مخدر را ترک کنند زیرا تمایل به درمان شرط مهمی در این زمینه است.
بهرامی همچنین گفت، برخی از خانواده ها که از وجود چنین مرکزی مطلع می شوند، اعضای زن خانواده خود را که درگیر اعتیاد شده اند به این مرکز می آورند. هزینه نگهداری افراد داوطلب ماهانه حدود چهار میلیون ریال(400هزار تومان) است اما اغلب خانواده ها تنگدست هستند و بیش از یک تا 1.5 میلیون ریال( 100الی 150هزار تومان) نمی توانند برای درمان بیمار خود بدهند.
این ساختمان که متعلق به شهرداری تهران است به طور رایگان در اختیار سمن قرار داده شده است.
بهرامی در خصوص خانه نیمه راهی گفت: این زنان در مرکز مرهم بین یک تا سه ماه برای ترک مصرف مواد مخدر زندگی کرده اند و هم اکنون به اصطلاح پاک هستند.
وی افزود: تعدادی از این افراد که دارای خانواده نبوده و یا از طرف آنان پذیرفته نمی شوند پس از درمان به خانه نیمه راهی منتقل می شوند.در آنجا تلاش می شود که فرد را درگیر کاری به همراه درآمد کنیم.
وی گفت: افراد بهبود یافته بدون سرپناه نباید در خیابان رها شده و برای اتصال ایشان به جامعه باید خدمات پیش نیاز را به آنها بدهیم و ارایه این خدمات در خانه نیمه راه اتفاق می افتد.
بهرامی معتقد است، اعتیاد بیماری است که جسم ، روح و روان فرد را در هم می شکند و جامعه با چنین افراد باید به عنوان بیمار برخورد کند. این افراد اگر درمان شوند می توانند نقش خود را در جامعه بازیابند.
وی خانه نیمه راهی که هم اکنون در تهرانسر پذیرای زنان بهبود یافته از اعتیاد است را تنها خانه نیمه راهی در شهر تهران عنوان کرد و گفت: متاسفانه اگر از کودکان سرطانی حمایت می کردیم، مردم بیدریغ به یاری ما می آمدند اما مجموعه ما که در خصوص توانمند سازی زنان رها شده از اعتیاد تلاش می کند بسختی می تواند کمک های مردمی را جذب کند و در بیشتر موارد هیچ کمکی از سوی خیرین جامعه مگر در مواردی که آگاهی کافی دارند، دریافت نمی کند.
مدیر عامل موسسه کاهش آسیب سیمای سبزرهایی گفت: باید تلاش شود اذهان منفی در خصوص بیماران معتاد در جامعه بهبود یابد و جامعه به این افراد به عنوان بیمارانی که درگیر آسیب اجتماعی شده اند، نگاه کنند.
وی تاکید کرد: خانه نیمه راهی اگر نباشد خروجی درمان کارتن خوابها به طور چشمگیری کاهش می یابد.
بهرامی گفت: سه نفر از زنان معتاد در خانه نیمه راهی 1.5سال است که اعتیاد را ترک کرده اند. در اینجا تلاش می کنیم به این افراد کمک کنیم تا بتوانند شغلی بیابند و به زندگی عادی بازگردند.
وی گفت: همچنین تعدادی از زنان بهبود یافته از طریق سایر سازمان های مردم نهاد، برای ترک اعتیاد داوطلبانه معرفی می شوند.
بهرامی یادآور شد: خانه نیمه راهی یک طرح پایلوت است که در صورت موفقیت می تواند به طور گسترده تر در کشور راه اندازی شود.
 
**خانه نیمه راهی و کارگاه خیاطی
یکی از کارهای ارزشمندی که خانه نیمه راهی در یک سال گذشته انجام داده فراهم کردن آموزش و شغل برای زنان ساکن در خانه است. تعدادی چرخ خیاطی صنعتی و تجهیزات مورد نیاز برای این مرکز خریداری شده و به همراه مربیان، مددجویان پس از آموزش به کار دوخت و دوز اشتغال دارند.
وی با اشاره به توان جسمانی و روانی بهبود یافتگان در اوایل پاکی گفت: زمان کار مددجویان بهبود یافته نمی تواند به شکل هشت ساعت پشت سر هم انجام شود زیرا این افراد به لحاظ جسمانی، سال های طولانی گرفتار اعتیاد بوده اند و خیلی زود خسته می شوند. به همین دلیل مربیان و مددکاران در این مرکز در خصوص این افراد، رفتاری منعطف دارند.
وی در خصوص کمک های مردمی به سمن هایی که در حوزه اعتیاد کار می کنند، گفت: فقط 2 درصد از هزینه های سمن های فعال در حوزه اعتیاد، از طریق کمک های مردمی تامین می شود.
وی گفت: سه سال پیش قرار بود سازمان بهزیستی 950میلیون ریال (95 میلیون تومان) برای اداره خانه نیمه راهی که در اختیار داریم به ما پرداخت کند که فقط از این میزان 400 میلیون ریال(40میلیون تومان) پرداخت شد. در سال 94 هیچ پولی از این سازمان نگرفته ایم .
بهرامی در خصوص مساحت محدود خانه نیمه راهی گفت: فضای این خانه برای نگهداری از معتادان بهبود یافته اندک است و ما با محدودیت فضا مواجه هستیم.
وی با اشاره به هزینه های نگهداری زنان بهبود یافته گفت: هزینه های خانه نیمه راهی بسیار بالاست و ما بشدت به حمایت مالی از سوی مردم و نهادهای دولتی داریم.
بهرامی گفت: خوشبختانه دولت یازدهم با حمایت از سمن ها اقدامات موثری انجام دادهاست ، اما هنوز سمن ها به یاری بیشتری نیاز دارند.
به گفته بهرامی، تلاشگران در سمن ها از نزدیک با مشکلات و آسیب های اجتماعی آشنا هستند و دولت می تواند بر اساس تجارب ارزشمند آنان برنامه ریزی و تصمیم گیری کند.
زنان در پشت چرخ های خیاطی تلاش می کنند لباس های دوخته شده که با ظرافت و تمیزی منحصر بفردی تهیه شده است را برای بازاریابی به کارشناسان وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بدهند تا بتوانند از طریق رایزنی با بنگاه های اقتصادی سفارش کار برای زنان بهبود یافته از اعتیاد بگیرند.
بهرامی گفت: بهبود زنان معتاد و توانمند سازی آنان یکی از اهداف کارکنان موسسه کاهش آسیب سیمای سبز رهایی است.در صورتی که بتوانیم سفارش کار بگیریم می توانیم حتی بدون کمک دیگران خانه نیمه راهی را اداره کنیم.
حدود چهار ساعت بازدید از 'مرکز گذری ارائه خدمات کاهش آسیب اعتیاد'،'مرکز مرهم' و خانه میان راهی'امان' و گفت و گوی طولانی با مددجویان و کارکنان داوطلب در این مراکز ادامه یافت.
دیدار با انسان هایی که بر اثر اعتیاد خانواده شان از هم پاشیده است ، شغل خود را از دست داده اند و با دیگر مصائب و شکست های اجتماعی به این موسسه پناه آورده اند، حکایت بافته های رنج سال های طولانی است اما در کنار این همه رنج حضور مددکارانی که بدون انگیزه های مادی در کنار این مددجویان ایستاده اند و دستان جفا کشیده آنان را در دست گرفته اند شوقی را در ضمیرت روشن می کند.
یاری دهندگان در سازمان های مردم نهاد به مددجویانی که از آسیب اجتماعی به آنجا پناه آورده اند، قهرمانان ملی هستند که با گمنامی مشغول خدمت به انسان های دردمند هستند.
قهرمانانی که دلاوری هایشان در کتابی ثبت نمی شود و باید در برابر آنان سر تعظیم فرو آورد.