کشف لایه های جدید از آتشکده فردقان

به نقل از پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، محسن کریمی این مطلب را در نشست گزارش به همکار که به همت پژوهشکده باستان شناسی در محل پژوهشگاه برگزار شد مطرح کرد.
 
او شناسایی و تعیین وضعیت کلی اثر و دستیابی به ابعاد پنهان آن از طریق پیگردی بقایای بنای موجود و خوانا سازی پلان ، تعیین کاربری اصلی بنا و در صورت اثبات آتشکده بودن اثرو تکمیل مدارک لازم در زمینه مطالعات گونه شناختی آتشکده های ساسانی را از اهداف انجام این کاوش اعلام کرد .
به گفته این باستان شناس، آنچه که تاکنون به اثر موسوم به آتشکده فردقان منتسب شده، بقایای یک ستون شبدری شکل با ارتفاع موجود 20/1 متر است که از مصالح آجر و ساروج بنا شده است.

وی با اشاره به قرار داشتن بقایای این اثر تاریخ تاکنون در آغل منزل مسکونی یکی از اهالی فردقان اظهار داشت : ستون یاد شده در نما دارای سه وجه یا ترک است که در نتیجه گمانه زنی صورت گرفته چهار ترک بودن این ستون برای باستان شناسان محرز شده است.
او درباره نتایج بدست آمده در این کاوش گفت :در پایان این برنامه پژوهشی دستیابی به هدف اول تقریباً ممکن شد و طی گمانه زنی و پیگردی صورت گرفته بخشی از حدود اربعه یک بنای تاریخی به ویژه دیوارهای شرقی، جنوبی و غربی با یک ستون چهار ترک به دست آمد.

کریمی با اشاره به کاوش دو درگاه ورودی با دهانه 90 و 180 سانتیمتر در دیوار جنوبی بنا افزود: لکن دستیابی به هدف دوم یعنی تعیین کاربری اصلی بنا در این مرحله امکان پذیر نبوده و نیاز به ادامه عملیات پژوهشی در فصول بعدی دارد.
این باستان شناس تصریح کرد :به طور کلی تعیین حدود اربعه بنا، تعیین کاربری اصلی و قدمت بنا، تعیین عرصه و حریم و تهیه نقشه کاداستر به منظور انجام امور تملک و آزاد سازی در دستور کار فصول بعدی عملیات میدانی قرار دارد.
او عمده ترین آثار کشف شده در این برنامه پژوهشی را داده های سفالی اعلام کرد و افزود : داده-های سفالی حاصل از گمانه زنی فردقان شامل 100 قطعه سفال است که از این تعداد 76 قطعه بدون لعاب و 24 قطعه لعاب دار است.

کریمی گفت :سفال های بدون لعاب عمدتاً شامل بدنه و بعضاً کف، لبه و دسته است و به طور کلی چرخساز، دارای شاموت گیاهی و به رنگ های نخودی، قهوه ای روشن و آجری است.
او با بیان اینکه عمده سفال ها بدون نقش و تزئین بوده و قطعات منقوش آن عمدتاً دارای خطوط کنده مواج و یا موازی است اظها رداشت : قطعات لعابدار نیز بیشتر دارای لعاب تک رنگ فیروزه ای و سفید، چرخساز و دارای شاموت گیاهی است.

روستای تاریخی فردقان در 100 کیلومتری شمال غرب اراک، مرکز استان مرکزی، واقع شده و از توابع دهستان خنجین و بخش خنجین در شهرستان فراهان محسوب می شود. در این روستای تاریخی بقایای معماری منتسب به یک آتشکده باقی مانده است.

بر اساس مطالعات صورت گرفته بر روی متون تاریخی، از سده سوم هجری به نام فردقان و برخی وقایع تاریخی مرتبط با آن در این متون اشاره شده است. ابن فقیه همدانی نویسنده مختصرالبلدان و محمدبن حسن قمی در تاریخ قم سده 3 هجری، ابن اثیرسده 6 و 7 هجری در الکامل فی التاریخ و نیز احمد تتوی سده 11 هجری در تاریخ الفی. در این متون به فردقان، آتشکده واقع در آن، تصرف و تخریب آن توسط حاکم قم در سال 288 هجری، انتقال درب مطّلای آتشکده به کعبه در زمان حجاج بن یوسف، شکست علاءالدوله کاکویه از مسعود بن محمود بن سبکتکین و پناه گرفتن او در قلعه فردقان و نیز زندانی شدن بوعلی سینا در قلعه مذکور پرداخته شده است. از میان متون مربوط به جغرافیایی تاریخی نیز یاقوت حموی در المعجم البلدان به فردقان اشاره کرده است.