استفاده از ستارگان برای تعیین زمان سروده شدن شعرها

محققان تلاش کردند تا زمان دقیق یکی از معروف‌ترین اشعار سافو، از شاعران یونانی سده هفتم پیش از میلاد را بر اساس دانش ستارگان تشخیص دهند.

این یک نمونه از کمکی است که جامعه علمی می‌تواند به دانش توصیف شده در متون مهم باستانی انجام دهد. تخمین‌ها برای زمان‌بندی این شعر از گذشته آغاز شده بود اما دانشمندان توانستند بطور علمی، فصل مرتبط با توصیف‌های خاص سافو در مورد آسمان شب را در سال 570 بعد از میلاد تایید کنند.

شعر مورد نظر به خوشه پروین اشاره دارد که ستارگان آن بطور خاص در شب های زمستانی در نیم کره شمالی برجسته می‌شوند. ارجاعات به آنها در متون کهن سراسر دنیا بسیار زیاد است که تا حدی به دلیل سودمند بودن آن‌ها برای ناوبری در دریا بوده است.

در اساطیر یونانی، این ستارگان نمایشگر هفت خواهران یا همان دختران اطلس، پسر تیتان هستند. براساس برخی افسانه‌ها، زئوس پس از آنکه همگی آنها از غم مجبور شدن پدرشان برای کشیدن آسمان بر پشتش، خودکشی کردند، ابتدا دختران را به کبوتر و سپس به ستاره تبدیل کرد.

از این رو طبیعتا باید سافو از این خوشه ستاره‌ای برای "شعر نیمه‌شب" خود الهام گرفته باشد: "ماه در آمده، و همچنین خوشه پروین؛ نیمه‌شب است، زمان می‌گذرد و من تنها به خواب می‌روم".

محققان از نرم‌افزار افلاک‌نمای دانشگاه تگزاس برای بازسازی آسمان شب یونان باستان در سال 570 بعد از میلاد استفاده کردند. آن‌ها دریافتند که خوشه پروین احتمالا در نیمه‌شب 25 ژانویه آن سال طلوع کرده و با گذشت زمان، در ساعات زودهنگام‌تری غروب کرده است.

البته آنها اذعان کرده‌اند که این زمان‌بندی مشکل دارد زیرا یونانیان باستان بر ساعت های آبی تکیه داشتند و ساعت مکانیکی در دست نبود. اما آخرین زمانی که طلوع این خوشه از جزیره لزبوس قابل مشاهده بوده، 31 مارس بوده است. از این رو محققان به این نتیجه رسیدند که سافو احتمالا شعر خود را زمانی بین اواسط زمستان و اوایل بهار آن سال نوشته است که تاریخ‌نویسان هم همین زمان را تخمین زده‌اند.

پیش از این، دونالد اولسون، ستاره‌شناس دانشگاه تگزاس از تخصص خود برای تحلیل حرکت شهاب‌سنگ‌ها که الهام‌بخش نقاشی گوستاو هان، ستاره شناس کانادایی و یک شعر از والت وایتمن شده بود، استفاده کرده بود.

این تحقیق در مجله Astronomical History and Heritage منتشر شده است.