ادبیات، در صدر ذائقه خواندنی های ایرانیان

بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی كتاب تهران از چهارشنبه (15 اردیبهشت) آغاز به كار كرد؛ در حالیكه میزان كتابخوانی، نیازسنجی و سلیقه مخاطبان در ژانرهای مختلف كتاب همواره از سوالات مهم ناشران و نخبگان و فعالان این عرصه بوده است.

برگزاری نمایشگاه كتاب در سال جاری با شعار «فردا برای خواندن دیر است» برای اولین بار در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب در اتوبان خلیج فارس (عوارضی اتوبان تهران - قم)، روبه روی حرم مطهر امام خمینی (ره) نیز از این جهت مهم است كه شهر آفتاب برای اولین بار نه میزبان نمایشگاه كتاب بلكه به طور كلی میزبان نمایشگاه های بین المللی است.

از آنجایی كه مجموعه نمایشگاه های بین المللی 19 دوره و مصلی تهران 9 دوره به ترتیب در شمال و تقریبا مركز شهر میزبان نمایشگاه بین المللی كتاب بودند، برگزاری نمایشگاه در فضایی نسبتا خارج از شهر تهران سوالات زیادی را در مورد میزان استقبال مخاطبان از آن پدید آورده بود.
همزمان با نمایشگاه كتاب به سراغ شماری از مهم ترین ناشران ایرانی رفتیم و از آنها در مورد ذایقه مخاطب ایرانی و پرفروش ترین كتاب هایشان همچنین فضای شهر آفتاب برای نمایشگاه كتاب پرسیدیم.

مهدی مقیسه معاون فرهنگی و تولید انتشارات علمی و فرهنگی در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درمورد سه كتاب پرفروش این انتشارات در سال گذشته گفت: از نظر آماری شركت زیر نظر ما به نام شركت پخش و كتاب گستر دقیق می تواند به این سوال پاسخ دهد؛ ولی كتاب های پرفروش ما به طور كلی گزیده های ادب فارسی به انتخاب استادان معاصر ادب فارسی مانند گزیده منطق الطیر، نظامی و ...است.

وی افزود: سیری در هنر ایران نوشته «آرتور اپهام پوپ» به ترجمه نجف دریابندری كه جامع ترین كتاب در مورد هنر ایران و شاخه های مختلف هنر ایران است؛ ظرف یك سال بعد از چاپ اول تمام شد. مجموعه ادبیات كلاسیك جهان نیز با استقبال روبرو شد. در ضمن كتاب های «لذات فلسفه» و «تاریخ فلسفه» از «ویل دورانت» هم جزء پرفروش های ما هستند.

وی در مورد دلیل پرفروش بودن آنها نیز گفت: اول انتخاب كتاب مهم است؛ اینكه چقدر با نیاز خواننده ایرانی تناسب دارد، جای آن خالی است و موضوعات مشابه آن كمتر پیدا می شود، دوم كیفیت متن و ترجمه و اینكه متن چقدر عالمانه نوشته شده، اگر كتاب تالیف است و سوم روش تولید و عرضه مهم است هر چه برای كتاب در چاپ و صفحه آرایی و كاغذ آن وسواس به خرج بدهید و اطلاع رسانی كنید فروش بیشتر می شود.
مقیسه با اشاره به اینكه در بازار فعلی نشر ایران تعریف از كتاب پرفروش تغییر كرده است، گفت: اگر كتابی را با تیراژ هزار تا ظرف یكسال بفروشیم كتاب موفقی است و خیلی از كتاب های ما در این دامنه می گنجد.

وی در مورد فضای كلی نمایشگاه در مجموعه شهر آفتاب نیز گفت: هنوز برای قضاوت كردن زود است؛ بهرحال از نظر فضای نمایشگاهی از مصلی بهتر است و همین هوای خنك را سال ها در مصلی نداشتیم. فضای اینجا برای نمایشگاه به زیبایی طراحی شده ولی اینكه از مركز شهر دور شدیم؛ تاثیر خود را بر استقبال گذاشته است.

معاون فرهنگی انتشارات علمی و فرهنگی افزود: در روزهای كاری افراد شاید بعد از محل كار به راحتی می توانستند به نمایشگاه در مصلی بیایند ولی اینجا سخت می شود. باید دید برای ساكنان تهران و دوستان شهرستانی چطور است ولی از چیزی كه من فكر می كردم، بهتر است. هرچند سالن ناشران كودك از این امكانات برخوردار نیستند. طبیعی است می خواستیم نمایشگاه به محل سكونت و كار مان نزدیك تر باشد ولی محاسن اینجا را نمی توان انكار كرد.

سیامك علی آبادی مدیر تولید گروه بزرگسال انتشارات افق نیز با اشاره به سه كتاب پرفروش این ناشر گفت: كتاب های «پل استر» نویسنده معاصر آمریكایی پرفروش است كه ما كتاب «سه گانه نیویوركی» را از ایشان منتشر كرده ایم. كتاب «من او» از رضا امیرخانی نیز بعد از سال ها از چاپ اول همچنان پرفروش است و كتاب «من قاتل پسرتان هستم»، مجموعه داستان هایی در مورد جنگ با دیدی متفاوت.

علی آبادی دلیل پرفروش شدن این كتاب ها را اینگونه عنوان كرد كه در مورد كتاب های امیرخانی قلم و شخصیت او مطرح است؛ افرادی كتاب های وی را می پسندند كه دنبال پیرنگ های مذهبی در كتاب ها هستند؛ البته تم داستان های ایشان كاملا مذهبی نیست ولی عوام می پسندند. كتاب های پل استر كتاب های معمایی و پلیسی است كه در ایران كمتر تجربه شده است.
وی در مورد ژانر كتاب هایی كه بیشتر استقبال می شود نیز یادآور شد: داستان و روانشناسی به نظرم این روزها بیشتر خواننده دارد، روانشناسی در قالب داستان و داستان های كوتاه كه كار روانشناسی را انجام می دهد.

علی آبادی در مورد نمایشگاه، فضای كلی و دور شدن از مراكز شهر و تاثیر آن در میزان استقبال مخاطبان نیز گفت: خیلی از نمایشگاه های دنیا وسط شهر نیست و نباید باشد. البته ما از این غرفه راضی نیستیم زیرا در سالن بین الملل است و ما از ناشران داخلی جا مانده ایم.
وی تاكید كرد: اما به طور كلی در مورد نمایشگاه امسال به دلیل دوری راه و آسان نبودن دسترسی ها، حتی رسیدن به اینجا با مترو هم خیلی عالی نیست و من فكر می كنم این امر روی فروش تاثیر منفی بگذارد و مثلا كسی كه منزلش ونك هست برای تخفیف 10 تا 15 درصدی بعید می دانم تا شهر آفتاب بیاید. از این گذشته طراحی داخلی سالن های ناشران داخلی خیلی خوب هست اما در سالن ناشران كودك و نوجوان اینطور نیست.

رضا شهامتی مدیر تولید انتشارات هرمس نیز در مورد پرفروش های این انتشارات گفت: حوزه اصلی كار ما چاپ كتاب های ما فلسفی است و ما با كتاب های فلسفی شروع كردیم. اما از آنجایی كه ادبیات مسائل و مشكلات ملموس مردم را مطرح می كند مردم آنها را بهتر می فهمند با استقبال روبرو شده است. همانطور كه اقبال به سینما و تلویزیون و سریال ها زیاد است و رقیب كتاب هستند در حوزه كتاب هم كتاب های داستانی از بخت و اقبال بیشتری برخوردار هستند و این كتاب ها می تواند زمینه ای شود كه فرد ابتدا كتاب خوانی را شروع كرده و بعد مثلا كتاب های فلسفی بخوانند.

شهامتی ملاك انتشارات هرمس را برای چاپ كتاب هایش به این شكل توضیح داد كه ابتدا فلسفه، سپس علوم اجتماعی، بعد علوم تئوریك در عرصه هنر و بعد ادبیات و متون كهن اولویت های ما در نشر هستند. اما ملاك انتخاب برای پذیرش اثر در حوزه ترجمه كه بیشتر حوزه كاری ماست، ابتدا خوب بودن ترجمه و بعد ویرایش آن است تا كتاب هرچه بیشتر قابل خواندن باشد و با وسواس آن را ویرایش می كنیم.

وی در پاسخ به این سوال كه چه خصوصیتی باید در كتاب هایی كه به دستتان می رسد باشد تا آن را برای چاپ برگزینید؟ نیز افزود: باید حرف نویی داشته و موضوع تازه ای را مطرح كرده باشد كه بیشتر در زمینه كتاب های تئوریك علوم اجتماعی و هنر است. در زمینه داستان ها و ادبیات در قسمت تالیف هر چه داستان فضای نوتر و غیرتكراری داشته باشد مهم است. در مورد كتاب های خارجی نیز كارهای مطرح به سرعت مشهور می شوند و الان دیگر خواننده ها بهتر از ناشران از كارهای جدید مطلع هستند. به طور طبیعی دنبال كارهای نو و حرف تازه هستیم.

شهامتی به عنوان متخصص در حوزه نشر در مورد جایگاه داستان ایرانی در عرصه داستانی دنیا نیز گفت: از نظر من داستان ایرانی بسیار با داستان جهان فاصله دارد و تا مطرح شدنش در جهان باید حوصله زیادی داشته باشیم. متاسفانه نویسنده های ما در ایران فضای محدودی را در نظر می گیرند و ایده های محدودی دارند. به طور كلی نویسنده های ایرانی یا خود را یا یكدیگر را تكرار می كنند.

وی در مورد فضای شهر آفتاب به عنوان محل برگزاری نمایشگاه بین المللی كتاب نیز گفت:
هر جایی برای نمایشگاه كتاب از مصلی بهتر است؛ زیرا مصلی با سقف كوتاه فقط و فضای بسته برای نماز مناسب بود و محوطه كوچكی داشت كه همه باید در آن متمركز می شدند، ولی در اینجا خیلی متنوع تر است و كمتر خسته كننده است مانند نمایشگاه بین المللی.

شهامتی گفت: اما بعد مسافت مساله ساز است مثلا وقتی نمایشگاه در مصلی بود؛ افراد بعد از كار روزانه ساعت 3 می توانستند به نمایشگاه بیایند ولی الان این امكان وجود ندارد و در ساعات بعدازظهر یقینا كاهش بازدیدكنندگان را شاهد خواهیم بود.