ایران سابقه علمی زیادی در زلزله شناسی و مهندسی زلزله دارد

برنامه "گفت‌وگوی علمی" با موضوع ساختمان ضد زلزله و خانه های امن و با حضور دکتر مهدی زارع متخصص زلزله شناسی در ایران و دکتر مرتضی بسطامی متخصص مهندسی سازه و متخصص زلزله و مدیر طرح آزمایشگاهی پیشرفته مهندسی زلزله در ایران روانه آنتن شد.
دکتر مرتضی بسطامی در ابتدا در خصوص وضعیت و آمار تعداد ساختمان ها در ایران گفت: حدود 18 میلیون واحد تجاری، صنعتی در کل کشور با احتساب واحدهای روستایی داریم که از این تعداد حدود 70 درصد شهرهای ما در پهنه های خطر بسیار زیاد، کمی بیش از 20 درصد در پهنه خطر متوسط و کمتر از 7 درصد در مناطق با خطر کم هستند. 
وی به ساختمان های موجود در کشور اشاره کرد و بیان داشت: بعضی از این خانه ها و ساختمان ها قدمتی چند صد ساله دارند. تغییر ماهیت خانه ها و ایمن شدن آنها مسیر طولانی است که نمی توان انتظار داشت در طول چند سال این گام ها را برداریم. درصد قابل توجهی از ساختمان ها در بافت های فرسوده و روستاها وجود دارد و طبیعتاً هیچ کدام از آنها ایمنی ندارند.
مدیر طرح آزمایشگاهی پیشرفته مهندسی زلزله در ایران از شهر "بم" به عنوان نمونه بارز یکی از شهرهای قدیمی یاد کرد و عنوان داشت: در این شهر شاهد تلفات بالایی بودیم همانند رودبار و برخی دیگر از نقاط. متاسفانه زلزله در ایران به عنوان زلزله های تلفاتی معروف شده است. 
بسطامی با بیان اینکه ایرانی ها برای زلزله آماده نیستند و کار در این حوزه را نیز دیر آغاز کرده اند، خاطرنشان کرد: توجه به خانه و مستحکم بودن ساختمان برای زلزله یکی از مباحث مهم و بدیهی در این حوزه است که مورد توجه نیست. زلزله رودبار و منجیل باعث شروع این بحث شد. دو سال قبل از این زلزله، آئین نامه ای برای مستحکم سازی وجود داشت که اصلا جدی گرفته نمی شد ولی این زلزله این تلنگر را زد تا جدی گرفته شود. 
وی افزود: بعد از زلزله بم، رسانه ها در این زمینه کار کردند و در این حوزه فرهنگ سازی انجام گرفت و باعث توجه بیش از پیش به این موضوع شد. این تعداد ساختمان در کشور در زمانی ساخته شده است که مباحث ایمنی اصلا مطرح نبوده است و متاسفانه این کار را بسیار دیر شروع کرده ایم. 
این متخصص مهندسی سازه و متخصص زلزله با اشاره به اقدامات بعضی از کشورها در مقاوم سازی ساختمان ها اظهار داشت: کشورهایی وجود دارند که در این زمینه همانند ما بودند یعنی کار را دیر آغاز کردند ولی خیلی خوب شروع کردند که از آن جمله می توان به تایوان و شیلی اشاره کرد. شیلی از نظر مهندسی زلزله، جزء کشورهای پیشرفته است یعنی الگوی بسیار خوبی است.
وی با تاکید بر اینکه باید همه عوامل در این حوزه فعالیت داشته باشند، گفت: همه عوامل این بخش از سازنده مصالح تا کسی که نظارت و طراحی و اجرا می کند و همچنین شهرداری ها باید حضور داشته باشند. در شیلی، همه فجایعی که اتفاق افتاده بود را درک کرده و احساس مسئولیت کردند. ما فجایع را داشته ایم اما درسی از این فجایع نگرفته ایم. 
در ادامه دکتر مهدی زارع با اشاره به اینکه کشور آسیب پذیری در مقابله با زلزله هستیم، گفت: هیچ چیز جز واقعیت به ما کمک نمی کند یعنی باید با روش علمی ببینیم وضعیت مان چگونه است و بر اساس دستاوردهایی که در دنیا وجود دارد و فناوری هایی که در داخل کشور در دسترس است، با واقعیت ها کنار بیاییم.      
وی خاطرنشان کرد: اولین زلزله ای که مطالعه علمی بر روی آن انجام شد در سال 1331 صورت پذیرفت. این زلزله ، به بزرگی 8/6 بود که هزار کشته از جمعیت سه هزار نفری منطقه داشت. اولین مقاله علمی چاپ شده درباره زلزله، در رابطه با این زلزله بود که توسط یکی از اساتید دانشگاه تهران در مجله ای فرانسوی و به زبان فرانسوی منتشر شد. بنابراین حدود 60 سال در ادبیات علمی زلزله سابقه داریم.   
متخصص زلزله شناسی در ایران در بیان سوابق علمی زلزله شناسی در ایران اظهار داشت: در سال 1339 ثبت زلزله و یا زلزله نگاری در ایران آغاز شده است که زلزله لار اولین زلزله ای بود که ثبت شد و رکورد زلزله در داخل کشور را از آن داریم و بعد از زلزله بوئین زهرا ادبیات و گزارشات مفصلی درباره زلزله وجود دارد.
زارع اشاره کرد: در مقایسه با کشورهای شبیه خودمان اولین کشوری هستیم که در این خصوص آئین نامه داریم. پیش نویس اولین آئین نامه زلزله در ایران را در سال 1343، مهندس معینی فر نوشتند یعنی 51 سال از تاریخ آن می گذرد. در واقع ما کشوری هستیم که سابقه علمی زیادی در مسئله زلزله شناسی و مهندسی زلزله داریم. 
وی با تصریح بر بنیان های محکم علمی زلزله شناسی در ایران اظهار داشت: در 20 سال اخیر بعد از زلزله منجیل، متخصصین زیادی به این حوزه اضافه شدند. همزمان در این نیم قرن، زمین لرزه های مهمی در کشور اتفاق افتاده است و جمعیت کشور نیز از 30 میلیون به 80 میلیون رسیده است. 
این متخصص زلزله شناسی با اشاره به زلزله بم به عنوان پر تلفات ترین زلزله قرن اخیر، گفت: بر اساس آمار رسمی بیش از 26 هزار شناسنامه باطل شده داریم. این آمار بسیار زیاد است و اصلا قابل باور نیست. همین الان نیز برخی در بم دارند کارهای توان بخشی انجام می دهند تا به زندگی ادامه دهند، یعنی آسیب های آن زلزله همچنان ادامه دارد. 
وی به اقدامات انجام شده اشاره کرد و بیان داشت: از  جمله کارهای انجام شده، تنظیم آئین نامه 1800 از سال 1368 است که مصوبه هیئت وزیران است یعنی عالی ترین دستگاه اجرایی کشور آن را ابلاغ کرده است که تا زلزله منجیل به این موضوع توجه نمی شد.