ایران قابلیت اکتشاف ذخایر بوکسیت را دارد

سازمان زمین شناسی آمریکا (USGS) اعلام کرده که مجموع تولید جهانی بوکسیت در سال 2013 به 259 میلیون تن رسید که نسبت به تولید سال 2012 رشد یک میلیون تنی را نشان می دهد.

** فاصله ایران و استرالیا در تولید بوکسیت
وزارت صنعت، معدن وتجارت برپایه آمار سازمان زمین شناسی بریتانیا اعلام کرد: سال 2013 استرالیا به عنوان نخستین تولیدکننده این بخش 81 میلیون و 119 هزار تن تولید داشت، درحالی که میزان بوکسیت استخراجی ایران برابر با 900 هزار تن بود.
برپایه آمار مرجع وزارت صنعت، ایران در سال های 2009 ، 2010 و 2011 به ترتیب 522 هزار تن ، 681.2 هزار تن و 818.2 هزار تن بوکسیت استخراج کرد و سال 2012 نیز این رقم 898.4 هزار تن ثبت شده بود.

**چگونگی شکل گیری بوکسیت
براساس تعاریفی که مراکز پژوهشی از مشخصه بوکسیت ارئه داده اند، این ماده معدنی به عنوان کانی اصلی آلومینیوم محسوب می شود و یکی از کانسارهایی است که به روش غنی شدگی در فرآیندهای هوازدگی بوجود می آید.
بوکسیت در آب و هوای گرمسیری بارانی همراه با لاتریت تشکیل می شود و وقتی سنگ منشا غنی از آلومینیوم در معرض هوازدگی شدید و طولانی قرار گیرد بیشتر عناصر اصلی آن نظیر کلسیم و سدیم و سیلیس در نتیجه شستشو از محیط خارج و بر میزان آلومینیوم آن افزوده می شود؛ گذشت زمان خاکی غنی از آلومینیوم به نام بوکسیت حاصل می شود که می توان از آن در تولید آلومینیوم استفاده کرد.
برپایه بررسی های سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ایران ذخایر بوکسیت چندانی ندارد و با توجه به شرایط تشکیل بوکسیت و در نظر گرفتن مسایل زمین شناسی ایران، به نظر می رسد ذخایر قابل توجهی از نظر جهانی در ایران اکتشاف شود.

** ذخایر بوکسیت ایران
بنابر گزارش سازمان یادشده، چند ذخیره قابل ملاحظه بوکسیت در ایران پیدا شده که بخشی از آنها اقتصادی است؛ منطقه جاجرم در شاهرود، منطقه بوکان و سقز، منطقه فیروزکوه، منطقه آبگرم قزوین از جمله این مناطق است.
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشورمان از وجود ذخایر آلونیت در منطقه قزوین، منجیل و نفلین، بزقوش و زرگاه کلیبر اهر خبر داده که بسیار قابل ملاحظه است و ذخایر بزرگی در حد ده ها میلیارد تن از این نوع کانسارها در ایران وجود دارد.
چنانچه تولید آلومینیوم از این ذخایر در ایران عملی شود، کشورمان می تواند افزون بر مصرف داخل، از کشورهای صادرکننده آلومینا نیز محسوب شود.
افزون بر بوکسیت، کانی های غنی از آلومینیوم دیگری نیز در طبیعت وجود دارد، مانند آلونیت و نفلین که بطور گسترده در روسیه برای تولید آلومینیوم از آنها استفاده می شود.
آمار سازمان زمین شناسی بریتانیا نشان می دهد، روسیه در سال های 2013 - 2009 در مجموع 26 میلیون و 203 هزار تن بوکسیت استخراج کرده که بالاترین رقم پنج میلیون و 322 هزار تن در سال 2013 بود.

** ایران - گینه همکاری در زمینه بوکسیت
جمهوری اسلامی ایران همکاری اقتصادی خود را با کشور آفریقایی گینه کوناکری در دهه 60 پایه ریزی کرد که عمده ترین محور روابط اقتصادی میان دو کشور موضوع بهره برداری از معادن بوکسیت دابولا و توگه است.
هدف از این بهره برداری، تأمین پودر آلومینای کشورمان و پرهیز از خرید بوکسیت در بازارهای جهانی به منظور قطع و یا تقلیل فشارهای بین المللی بود. جمهوری گینه به لحاظ داشتن معادن عالی و گسترده بوکسیت خود، می تواند پاسخگوی نیاز کشورمان در این بخش باشد.
سرمایه گذاری در بخش معادن گینه در واقع نخستین نوع سرمایه گذاری جمهوری اسلامی در خارج از کشور بود که بطور مستقیم در بعد از انقلاب اسلامی صورت گرفت.
تیرماه سال 1371 توافق نامه همکاری بین ایران و گینه توسط حسین محلوجی وزیر وقت معادن وفلزات ایران و محمد الامین تراوره وزیر منابع طبیعی این کشور امضا شد.
براساس این توافق نامه همکاری در بخش معدن میان دو کشور، سنگ بنای حقوقی تأسیس شرکت مشترک ایرانی با نام شرکت بوکسیت دابولا و توگه (S.B.D.T)گذاشته و این شرکت عهده دار وظیفه بهره برداری از این معادن را عهده دار شد.
دوره توافق نامه همکاری معدنی ایران و گینه سال گذشته به پایان رسید؛ دو کشور با تمدید آن برای دوره 25 ساله، مرحله جدید در همکاری دوجانبه برای استخراج و تولید بوکسیت (ماده اولیه تولید فلز آلومینیوم) از معدن بوکسیت کشور گینه کوناکری را آغاز کردند.
توافق نامه یاد شده به امضای وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران و همتای گینه ای وی رسیده است.
بر اساس این توافق نامه، دوطرف ایرانی و گینه ای، متعهد شده اند همه تلاش های قانونی و مطابق با تعهدات قبلی خود را برای برطرف سازی موانع و محدودیت های اجرایی پروژه این شرکت به کار گیرند.
ایران در پروژه شرکت بوکسیت دابولا – توگه 51 درصد سهم دارد و این شرکت به محض اینکه مطالعات امکان سنجی جدید تکمیل شود، اجازه دارد در بیش از پنج هزار و 684 کیلومتر مربع از منطقه معدنی تولید و برداشت داشته باشد؛ این محدوده شامل 13 فلات بوکسیت در نزدیکی دابولا و 12 فلات در توگه، دو شهر در مرکز گینه کوناکری واقع است.
گینه در قرارداد یاد شده سهم حداقلی در این شرکت دارد، منابع بوکسیتی این کشور دارای ذخیره 600 میلیون تنی است.
گینه کوناکری به عنوان یکی از بزرگترین تامین کنندگان بوکسیت جهان، رتبه چهارم صادرات این ماده را دارد و بوکسیت عمده ترین منابع تولید آلومینا (ماده اولیه کارخانجات تولید آلومینیوم) در دنیا محسوب می شود و بیش از 98 درصد آلومینیوم جهان از بوکسیت و بقیه از نفلین سینیت و آلونیت به دست می آید و ایران برای دستیابی به اهداف چشم انداز 1404 در صنعت آلومینیوم رقم 1.5 میلیون تن شمش و با توجه به پایین بودن ذخیره قابل بهره برداری معادن بوکسیت ایران، نیاز به معادن جدیدی برای تامین این ماده اولیه تولید شمش دارد.
اکنون میزان ذخیره قابل بهره برداری بزرگترین معدن بوکسیت ایران (جاجرم- خراسان شمالی) کمتر از 20 میلیون تن برآورد شده و معادن دیگر بوکسیت ایران هم مانند صدرآباد یزد، شابلاغی دماوند و مندون یاسوج در مجموع برآورد شده که دارای پنج میلیون تن ذخیره دارند.
آمارهای منتشر شده نشان می دهد به ازای هر چهار کیلوگرم بوکسیت 1.93 کیلوگرم آلومینا تولید می شود و از هر 1.93 کیلوگرم آلومینا یک کیلوگرم آلومینیوم به دست می آید.
جمهوری گینه در شمال غربی آفریقا در سواحل اقیانوس اطلس واقع و پایتخت آن کوناکری است.
آمارهای منتشر شده نشان می دهد 85 درصد جمعیت 10 میلیون نفری این کشور مسلمان، 10 درصد مسیحی و بقیه سایر ادیان را دارند.

** تولید آلومینا و شمش آلومینیوم
وزارت صنعت، معدن وتجارت آمار تولید آلومینا در سال 1392 را بیش از 249 هزار تن اعلام کرد که با رشد یک درصدی در سال 1393 به رقم 251 هزار تن رسید و هدف گذاری برای سال 94 رقم 250 هزار تن ثبت شده بود.
همچنین شمش آلومینیوم تولیدی در سال 1392 برابر با 299 هزار تن بود که در سال 1393 با کاهش چهار درصدی به 287 هزار تن رسید و برای سال گذشته دستیابی به رقم 310 هزار تن پیش بینی شد.
این وزارتخانه در چارچوب برنامه راهبردی افق 1404 که سال گذشته منتشر شد، ظرفیت تولید آلومینیوم کشور را 460 هزار تن اعلام کرده بود که در افق چشم انداز به رقم یک میلیون و 200 هزار تن خواهد رسید.

** صادرات آلومینیوم ایران
براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، بخش آلومینیوم در 11 ماهه سال گذشته به میزان 114 هزار و 569 تن شمش آلومینیوم و محصولات آلومینیومی به ارزش افزون بر 211 میلیون و 880 هزار دلار صادر کرد.
کشورهای چین، هند، ترکیه، امارات متحده عربی، تایوان، عراق و افغانستان در شمار جذب کنندگان اصلی صادرات آلومینیوم ایران در مدت یادشده بودند.

** صنعت آلومینیوم از صنایع موثر در اقتصاد مقاومتی
امروز برپایه سیاست اقتصاد مقاومتی، صنعت آلومینیوم که از صنایع راهبردی در کشورهای جهان محسوب می شود، می تواند نقش موثری در این عرصه برای کشور ایفا کند؛ صنایع و طرح های بالادستی و صنایع پایین دستی از جمله آلیاژسازها، انواع ریخته گران، تولیدکنندگان مقاطع و ورق، تولیدکنندگان انواع در و پنجره و توری آلومینیومی، نما و پارتیشن آلومینیومی، ظروف آلومینیومی، صنایع نسوز، خدمات آبکاری، تولیدکنندگان سیم و کابل آلومینیومی و همچنین بازرگانی (واردکنندگان) انواع محصولات و تجهیزات از فعالان این عرصه به حساب می آیند.

** تولید کنندگان جهانی بوکسیت
سازمان زمین شناسی آمریکا درباره تولید جهانی بوکسیت، کشورهای استرالیا، چین و برزیل را در شمار بزرگترین ها معرفی و آمار تولید چین در سال 2013 را رقم 47 میلیون تن و برای برزیل هم رقم 34.2 میلیون تن اعلام کرد.
اندونزی، هندوستان و گینه به ترتیب با تولید 30 ، 19 و 17 میلیون تن در رده های چهارم تا ششم جهان در سال 2013 جای گرفتند.
تولید بوکسیت در سایر کشورهای جهان کمتر از10 میلیون تن بود و یونان، گویان، جامائیکا، قزاقستان، روسیه، سورینام، ونزوئلا و ویتنام از دیگر تولید کنندگان این ماده معدنی محسوب می شوند.

** ذخایر احتمالی بوکسیت جهان
پیش بینی می شود ذخایر جهانی بوکسیت بیش از 55 تا 75 میلیارد تن باشد که از این مقدار حدود 32 درصد در آفریقا، 23 درصد در اقیانوسیه، 21 درصد در آمریکای جنوبی و کارائیب، 18 درصد در آسیا و 6 درصد نیز در سایر نقاط جهان قرار دارد.
براساس گزارش سازمان زمین شناسی آمریکا بیشترین ذخایر بوکسیت در کشورهای گینه، استرالیا، برزیل، ویتنام، جاماییکا و اندونزی قرار گرفته است.