ايران اكونوميست- در جلسات اخیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار پیرامون دستورالعمل انتشار اوراق مضاربه که در کمیته تدوین مقررات نهایی شده است، بحث شد.
بر این اساس، دستورالعمل انتشار اوراق مضاربه که در کمیته تدوین مقررات سازمان بورس و اوراق بهادار نهایی شده و جهت بررسی موادی از آن که نیازمند بررسی فقهی است به کمیته فقهی ارجاع شد. طی مباحث به عمل آمده، اعضای کمیته در مورد برخی از مواد آن نظراتی داشتند که در این مصوبه منظور شد.
کمیته فقهی بعد از بحث و بررسی موادی از دستورالعمل به این جمع بندی رسید:
1. در متن ماده 4 ذکر شده است: " فروشندگان و خریداران طرف معاملۀ بازرگانی از میان اشخاص حقیقی یا حقوقی خواهند بود که با بانی تحت کنترل مشترک نباشند. اشخاص مذکور همچنین نباید تحت کنترل بانی باشند. بانی مکلف است تمهیدات لازم جهت رعایت این مقرره را اتخاذ نماید." نظر کمیته این است که به این شرح اصلاح گردد: "بانی مجاز به معامله بازرگانی با خریداران و فروشندگانی که تحت مالکیت و کنترل واحد هستند نمیباشد. بانی مکلف است تمهیدات لازم جهت رعایت این مقرره را اتخاذ نماید."
2. در متن ماده 11 ذکر شده است: "خریداران ضمن خرید اوراق به نهاد واسط وکالت بلاعزل می‌دهند تا نسبت به انعقاد قرارداد مضاربه با بانی اقدام نماید. خرید اوراق مضاربه در بازار اولیه و ثانویه به منزلۀ قبول وکالت نهاد واسط بوده و وکالت نهاد واسط تا سررسید و تصفیۀ نهایی اوراق معتبر و غیرقابل عزل است." نظر کمیته این است که به این شرح اصلاح گردد: " خریداران با خرید اوراق ضمن عقد مستقل صلح به نهاد واسط وکالت بلاعزل می‌دهند تا نسبت به انعقاد قرارداد مضاربه با بانی اقدام نماید. خرید اوراق مضاربه در بازار اولیه و ثانویه به منزلۀ قبول وکالت نهاد واسط بوده و وکالت نهاد واسط تا سررسید و تصفیۀ نهایی اوراق معتبر و غیرقابل عزل است."
3. در متن ماده 14 ذکر شده است: " سهم بانی از سود خالص عملیات بازرگانی، در محدودۀ عرف رایج در صنعت فعالیت بانی تعیین می‌گردد. رعایت این موضوع باید توسط حسابرس بانی تأیید شود." نظر کمیته این است که به این شرح اصلاح گردد: "سهم بانی به صورت درصدی از سود خالص عملیات بازرگانی، در محدودۀ عرف رایج در صنعت فعالیت بانی تعیین می‌گردد. رعایت این موضوع باید توسط حسابرس بانی تأیید شود.
4. در متن ماده 16 ذکر شده است: " در سررسید اوراق، در صورت وجود مطالبات تسویه نشده یا کالای فروش نرفته، بانی مکلف است مطالبات مذکور را به حساب‌های خود منتقل نموده و کالای باقی‌مانده را به قیمت تعیین شده در بیانیه ثبت یا معاملات قبلی در طول عمر اوراق (در صورت وجود) خریداری نماید. " نظر کمیته این است که به این شرح اصلاح گردد: "در سررسید اوراق، در صورت وجود مطالبات تسویه نشده یا کالای فروش نرفته، بانی مکلف است مطالبات مذکور و کالای باقی‌مانده را به قیمت یا روش تعیین شده در بیانیه ثبت از نهاد واسط خریداری نماید. "
5. در متن ماده 20 ذکر شده است: "در صورت پرداخت سود علی‌الحساب، بانی موظف است گزارشی درخصوص سود ایجاد شده از عملیات بازرگانی را حداقل هر شش ماه یکبار ارائه نماید. " نظر کمیته این است که در فرآیند انتشار اوراق مضاربه سازوکار سود علی الحساب حذف گردد و در مقاطع زمانی معین سود/زیان قطعی محاسبه و با سرمایه گذاران تسویه گردد.
6. در متن ماده 21 ذکر شده است: " در صورت عدم پرداخت سود علی‌الحساب، مبنای زمانی محاسبۀ سود اوراق، یک ماه قبل از مواعد پرداخت خواهد بود و گزارش امین در این خصوص باید تا 15 روز قبل از مواعد پرداخت به سازمان ارائه گردد. در صورت عدم ارائۀ گزارش یادشده، بانی ملزم به پرداخت سودها حداقل به میزان نرخ اوراق متناظر خواهد بود. این مبلغ باید در بیانیۀ ثبت و اعلامیۀ پذیره‌نویسی تعیین شده باشد. در صورت فزونی منافع محاسبه‌شده نسبت به مبالغ پرداختی مذکور، مابهالتفاوت باید در دورۀ پرداخت بعدی به دارندگان اوراق پرداخت گردد و در صورت کسری، مابهالتفاوت به بانی عودت نمی‌گردد و بانی، مابهالتفاوت مذکور را به صورت بلاعوض به دارندگان اوراق مضاربه صلح می‌نماید." نظر کمیته این است که در فرآیند انتشار اوراق مضاربه سازوکار سود علی الحساب حذف گردد و در مقاطع زمانی معین سود/زیان قطعی محاسبه و با سرمایه گذاران تسویه گردد.
7. در متن ماده 22 ذکر شده است: " سود قطعی عملیات بازرگانی، حداکثر تا دو ماه بعد از سررسید اوراق، توسط بانی محاسبه خواهد شد. چنانچه سود قطعی بیش از سودهای پرداختی باشد، مابهالتفاوت حاصل با رعایت مقررات مربوطه، حداکثر سه ماه پس از سررسید نهایی اوراق، به دارندۀ اوراق پرداخت خواهد شد. در صورتی که سود قطعی طرح کمتر از سودهای پرداختی باشد، بانی، مابهالتفاوت آن را تا میزان سودهای پرداخت‌شده به صورت بلاعوض به دارندگان اوراق مضاربه صلح می‌نماید. " نظر کمیته این است که در فرآیند انتشار اوراق مضاربه سازوکار سود علی الحساب حذف گردد و در مقاطع زمانی معین سود/زیان قطعی محاسبه و با سرمایه گذاران تسویه گردد. نظر کمیته این است که مواد 20، 21 و 22 با این ماده جایگزین گردد: "بانی موظف است روش محاسبه و شیوۀ پرداخت سود اوراق را در مقاطع زمانی تعیین‌شده، در گزارش توجیهی و بیانیه ثبت ارائه نماید. مبنای زمانی محاسبۀ سود/زیان اوراق، یک ماه قبل از سررسیدهای پرداخت خواهد بود و گزارش بانی در این خصوص باید تا 15 روز قبل از سررسیدهای پرداخت به سازمان ارائه گردد. اظهارنظر امین در خصوص گزارش مذکور باید حداکثر تا 15 روز بعد از سررسیدهای پرداخت به سازمان ارائه گردد. در صورت فزونی منافع محاسبه‌شده در گزارش امین نسبت به مبالغ پرداختی مذکور، مابهالتفاوت باید به دارندگان اوراق در مقاطع زمانی مربوطه پرداخت گردد و در صورت کسری، مابهالتفاوت به بانی عودت نمی‌گردد." تبصره: در صورت عدم ارائۀ گزارش یادشده توسط بانی، بانی ملزم به پرداخت سودی حداقل به میزان نرخ اوراق متناظر خواهد بود. این نرخ باید در بیانیۀ ثبت و اعلامیۀ پذیره‌نویسی تعیین شده باشد.
8. کمیته در مورد کلیه مواد دستورالعمل که مبتنی بر شرایط و الزاماتی فراتر از اصل عقد مضاربه بین ارکان می باشد مقرر کرد در قالب شرط ضمن عقد خارج لازم مستقل مانند صلح در انتهای متن بیانیه پذیره نویسی ذکر گردند.
