به گزارش ایران اکونومیست به نقل از روابط عمومی فرابورس ایران؛ یکی از راهکارهایی که برای کاهش بدهی‌های دولت وجود دارد، انتشار اوراق مشارکت و فروش آن است و به همین دلیل در ماه‌های اخیر، انتشار و فروش اسناد خزانه اسلامی در فرابورس ایران رونق بسیاری داشته است.
روال مرسوم در مورد انتشار هرگونه اوراق بهادار در کشور بدین گونه است که ابتدای در کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار مورد بررسی قرار گرفته و پس از تأیید این کمیته و طی مراحل بعدی از جمله در شورای عالی بورس، مراحل انتشار را طی خواهد کرد. در روزهای اخیر، برخی مسائل در مورد جنبه‌های شرعی انتشار اوراق مشارکت دولتی مطرح و ازجمله سخنانی در مورد ربوی بودن این اوراق منتشر شد.
محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کل کشور، اخیرا در نشست خبری خود در پاسخ به سؤالی در خصوص شائبه ربوی بودن فروش اوراق مشارکت توسط دولت گفت: آنچه در حال حاضر برای واگذاری اوراق مشارکت از طریق بازار سرمایه و بورس انجام می‌شود، این‌گونه است که این قراردادها از لحاظ فقهی مورد تأیید قرار گرفته است. فروش اوراق قرضه، اشکال شرعی دارد و ربوی است، در حالی که اوراق دولتی اوراق قرضه نیست و صکوک اسلامی است و قطعا نظر مراجع بزرگوار برای ما بسیار مهم است.
اوراق مشارکت دولت مشکل شرعی ندارند
برای بررسی بیشتر این موضوع با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن آقا نظری، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، به گفت‌وگو نشستیم که وی در اینباره گفت: در این اوراق که دولت قصد انتشار و فروش آن را دارد، دِین فروخته می‌شود و هیچگونه عملیات ربوی رخ نمی‌دهد بلکه صرفا برای تسویه طلب‌ها از دولت است.
وی اظهار کرد: دولت بدهکار است و اکنون که طلبکاران مراجعه کرده‌اند، دولت قصد دارد، طلب آنها را به فروش برساند تا بتواند پول نقد را نصیب طلبکاران کند. در چنین شرایطی، طلبکاران، طلب خود از دولت را به قیمتی کمتر می‌فروشند و پول نقد دریافت می‌کنند.
خریدوفروش دِین در اوراق مشارکت
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: چند ماه پس از این اتفاق، دولت همان مقداری که بدهکار است را به شخص ثالث می‌دهد. این اوراق را اسناد خزانه اسلامی می‌نامند و آنها که این اوراق را با اوراق قرضه یکی می‌دادند، صحبتشان صحیح نیست.
حجت‌الاسلام نظری خاطرنشان کرد: در قانون بودجه هم به اسناد خزانه اسلامی در راستای تسویه بدهی‌های دولت اشاره شده است تا دولت به طلبکاران اعلام کند طلب خود را به فروش برسانند؛ بنابراین، این اوراق هیچگونه مشکل شرعی ندارند بلکه بخشی از اوراق صکوک اسلامی هستند که به آن خرید و فروش دِین گفته می‌شود..
مکانیزم انتشار اوراق مشارکت
وی افزود: مکانیزم انتشار و فروش این اوراق، دقیقا همانند این مسئله است که شما از شخصی، یک میلیون تومان طلبکار هستید اما حاضرید با دریافت نهصد هزار تومان هم طلب خود را تسویه کنید، در این شرایط اگر بدهکار نیز توان پرداخت بدهی خود را نداشته باشد، نفر سومی را پیدا خواهید کرد که بدهی وی را خریداری کرده و شش ماه بعد یک میلیون تومان دریافت کند.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: در چنین شرایطی، مشکل طلبکار حل می‌شود اما دولت در موقع سررسید باید بدهی را به طور کامل پرداخت کند؛ بنابراین چون دولت مبلغ زیادی را به پیمانکاران بدهکار است و پولی هم ندارد، اکنون دِین خود را به فروش می‌رساند.
تفاوت اوراق مشارکت و قرضه
وی در پاسخ به پرسشی درباره تفاوت این اوراق با اوراق قرضه اظهار کرد: در اوراق قرضه، قرض گرفته و بهره پرداخت می‌شود اما در این شرایط، دِین به فروش می‌رسد و هنگامی‌که دستور داده می‌شود که دولت می‌تواند بدهی خود را به فروش برساند، به مؤسسه، بانک یا به بورس اعلام می‌کند که مجری انجام این موضوع باشد. عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار در پایان تأکید کرد: این اوراق به تایید کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار رسیده است و هیچگونه مشکل شرعی بر آن وارد نیست.
