اقتصاد ایران پس از اجرای برجام

در شرایط فعلی بسیاری از فعالان اقتصادی و سازمان‌های دولتی جهت برنامه‌ریزی بلندمدت خود در پی کسب آگاهی در زمینه تأثیرات این رویداد مهم بر حوزه فعالیت خویش هستند. در این راستا امیر رضا حسنی مدیریت مؤسسه اقتصاد ایرانیان با بیان اینکه تحلیل شرایط آتی اقتصاد ایران به‌واسطه کثرت متغیرهای تأثیرگذار قدری پیچیده می‌نماید افزود؛ با بررسی شرایط اقتصاد ایران در زمان تشدید تحریم‌های مرتبط با مسئله هسته‌ای، می‌توان اقتصاد ایران را در آینه پساتحریم مشاهده کرد.

حسنی اذعان داشت پس از تشدید تحریم‌های ظالمانه غرب، صادرات نفت ایران کاهش یافته، درآمدهای حاصله مسدود و مراودات بین‌المللی بسیار محدود گردید. کاهش عرضه ارز باعث ایجاد شوک‌ در بازار ارز شد و  قیمت کالاهای وارداتی افزایش یافت؛ به تبع آن واردات کالاهای واسطه‌ای بسیار کاهش یافت. رشد اقتصادی ایران در نتیجه تأثیرات این عوامل و همچنین کاهش سرمایه‌گذاری طی سال‌های 91 و 92 منفی گردید.

منبع: بانک مرکزی ج.ا.ا

با لغو تحریم‌ها می‌توان امیدوار بود از یک سو هزینه واردات کاهش یافته و کالاهای واسطه‌ای که یکی از اجزای اصلی تولید است با هزینه پائین‌تری به دست تولیدکنندگان برسد و از سوی دیگر سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی افزایش یابد. بنابراین دلایل، همانگونه که نهادهای بین‌المللی نیز پیش بینی کرده‌اند، سال آینده اقتصاد ایران رشد بالایی را تجربه خواهد نمود.

 

منبع: صندق بین المللی پول

در طرف مقابل افت قابل توجه قیمت نفت طی دو سال گذشته و کاهش حجم صادرات، دست دولت را برای سرمایه‌گذاری و تقویت بخش تضعیف شده تولید بسته است. اما با بازگشت ایران به عرضه بازار جهانی نفت قسمتی از افت درآمدهای نفتی به‌واسطه کاهش قیمت نفت جبران می‌شود. 

علی اکرم میرزایی پژوهشگر ارشد این مؤسسه در ادامه این مطلب در مورد بازار ارز و سناریوهای مطرح اظهار داشت، برآیند عرضه و تقاضا تعیین کننده تغییرات نرخ ارز است.

 مرور نوسانات بازار ارز طی سالیان گذشته مؤید این مطلب است که شوک‌های مثبت بازار ارز رابطه‌ای مستقیم با درآمدهای نفتی دارد. 

بنابراین کاهش هرچه بیشتر درآمدهای نفتی و عرضه ارز باعث افزایش بیشتر نرخ ارز می‌شود. 

اجرای برجام، می‌تواند اثر دوگانه‌ای بر نرخ ارز داشته باشد. اول آنکه همانگونه که در بالا اشاره شد، اجرای برجام می‌تواند موجب افزایش تقاضای سرمایه‌گذاری و نتیجتاً افزایش تقاضای ارز شود.

 اثر دوم به‌واسطه، ورود سرمایه‌گذاران خارجی، دریافت وام‌های ارزی و آزاد شدن ارزهای مسدود شده ممکن می‌گردد.

 به نظر می‌رسد ورود سرمایه‌های خارجی بیشتر به صورت واردات کالاهای سرمایه‌گذاری و تجهیزات و از نوع مشارکت با شرکت‌های داخلی محقق می‌شود که در این صورت شاهد افزایش قابل توجه عرضه ارز در داخل کشور نخواهیم بود. اما بازیگر عمده این بازار بانک مرکزی است و بنابر اظهارات مقامات ارشد این نهاد، برقراری ثبات در این بازار و حمایت از تولید داخل اصلی‌ترین اهداف مورد نظر در این بازار می‌باشد. بنابراین کاهش نرخ ارز چندان قابل تصور نیست.

میرزایی گفت نکته قابل ذکر دیگر، مقایسه تورم داخل و خارج از کشور است که باعث ایجاد فشار بر نرخ ارز می‌شود. با توجه به اختلاف فاحش تورم داخل و خارج از کشور، فشارهای صعودی جهت افزایش نرخ ارز بیشتر از فشارهای نزولی است. بنابراین با توجه به اهمیت این متغیر اساسی، پایش مستمر نرخ ارز و برنامه‌ریزی جهت پوشش نوسانات ارزی اولویت اول فعالان اقتصادی می‌باشد. 

بورس تهران پس از تخلیه حباب ایجاد شده از اواخر سال 92، افت شدیدی را تجربه نمود و تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران یا از بازار خارج شدند و یا حجم سرمایه‌گذاری خود را محدود نمودند. در پی کاهش حجم نقدینگی و سودآوری پائین شرکت‌ها، رونق از این بازار رخت بربست. صرفنظر از واکنش‌های هیجانی سرمایه‌گذاران این بازار به اخبار مذاکرات هسته‌ای، اجرای برجام با تأثیر مثبت بر سودآوری شرکت‌های بورسی در بلند‌مدت زمینه رونق بورس را فراهم می‌نماید. علاوه بر موارد ذکر شده نباید تأثیر سیاست‌های پولی بانک مرکزی را نادیده گرفت. زیرا کاهش نرخ بهره در سال آینده روند آزادسازی سپرده‌های بانکی را تسریع بخشیده و منجر به افزایش حجم نقدینگی می‌شود. 

نتیجه قابل حصول از شواهد و قرائن، دورنمای روشن پیش‌روی اقتصاد ایران و بهبود پتانسیل رشد و توسعه است. اگرچه اجرای برجام عصای موسی نیست و معجزه نمی‌کند، اما می‌تواند توفیقی اجباری جهت انجام اصلاحات ساختاری در نظام بانکی و اقتصادی کشور باشد. در صورت عدم بهبود فضای کسب و کار و برنامه‌ریزی صحیح جهت بهره‌گیری از این فرصت فراهم آمده، اقتصاد ایران غیررقابتی و ناکارآمد خواهد ماند. 

تفسیر و تحلیل شرایط آینده اقتصاد کلان و گزینه‌های پیش‌روی آن ابزاری است که زمینه تصمیم‌گیری صحیح را برای افراد مختلف جامعه فراهم می‌آورد.  دستیابی به چنین بینشی مستلزم بهره‌گیری از نظرات سیاست‌گذاران و متخصصان علم اقتصاد به‌صورت توأمان است. این مجال توسط مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های اقتصاد ایرانیان فراهم آمده است تا فعالان حوزه‌های مختلف اقتصادی از جمله بورس با ذهنی آگاه به پیشواز دوران جدید اقتصاد ایران بروند.

به همین منظور مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های اقتصاد ایرانیان با همکاری شرکت بین‌المللی ایرانگردی و جهانگردی آزادی (آیتو) همایشی تحت عنوان "دورنمای اقتصاد ایران در سال 95" در تاریخ 12 اسفندماه سال جاری برگزار می‌کند. 

علاقه‌مندان به شرکت در همایش می‌توانند جهت ثبت نام و یا کسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن 88611819 داخلی 114 تماس حاصل نمایند. همچنین اطلاعات بیشتر در سایت www.eventiranian.ir درج شده است.