دست بودجه در جیب ارز

حال پرسش اصلی این است چطور با توجه به افق‌های مثبتی که درباره اجرایی شدن برجام در جامعه وجود دارد، همواره شاهد روند صعودی قیمت دلار در بازار آزاد و البته قیمت رسمی دلار در بانک مرکزی هستیم؟ پرسشی که کارشناسان اقتصادی و همچنین فعالان بازار ارز نظرات متفاوتی از آنچه مسئولان بیان می‌کنند را مطرح کرده و معتقدند؛ این سیاستی کاملا مشخص از سوی دولت به عنوان تنها تزریق‌کننده ارز در بازار است. این درحالی است که مسئولان بانک مرکزی به عنوان نهاد مسئول کنترل قیمت ارزهای خارجی در بازار، در این زمینه همواره حضور گسترده دلال‌ها و صرافی‌های غیرمجاز را به عنوان اخلال‌گران قیمتی در بازار معرفی می‌کنند. در صورتی که دلیل اصلی گران شدن ارز در بازار آزاد، افزایش مستمر قیمت دلار رسمی توسط بانک مرکزی از ابتدای سال جاری عنوان شده که به طور مستقیم بر نرخ بازار آزاد نیز تاثیر گذاشته است. بانک مرکزی از ابتدای امسال تاکنون نرخ دلار رسمی را بیش از 200 تومان گران کرده است.

گران کردن ارز با چه هدفی

دکتر مهدی تقوی، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی در این زمینه به جام‌جم گفت: یکی از مهم‌ترین مواردی که اکنون باعث افزایش قیمت ارز شده است، موضوع افزایش قیمت ارز دولتی در بودجه سال 95 است و از آنجا که هنوز ارز در ایران تک نرخی نشده است، باید تفاوت نرخ ارز دولتی و بازار آزاد را بدانیم.

تقوی دلایل افزایش نرخ ارز دولتی را نیاز دولت به منابع مالی مطرح کرد و افزود: هدف اصلی دولت در افزایش قیمت دلار در بودجه سال 95 تامین کسری بودجه به دلیل کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی و به دنبال آن کاهش درآمدهای دولت بوده است.

وی درباره اجرای برجام و تاثیر آن در قیمت دلار تصریح کرد: همه می‌دانیم پس از اجرایی شدن این طرح، دلارهای بلوکه شده ایران آزاد می‌شود و دوباره به چرخه اقتصادی کشورمان برمی‌گردد، بنابراین قیمت دلار نزولی خواهد بود به صورتی که به نرخ ارز رسمی تعیین شده از سوی بانک مرکزی نزدیک خواهد شد.

این استاد دانشگاه گفت: با توجه به سکوتی که مسئولان درباره افزایش خزنده قیمت ارز در بازار آزاد اختیار کرده‌اند به این نتیجه می‌رسیم که مسئولان به دنبال برطرف کردن مشکلات خود با افزایش فشار بر بخشی از مردم بوده‌اند، چون این نظر که دولت به دنبال تک‌نرخی کردن قیمت ارز بوده،کاملا اشتباه است به این دلیل که اگر نرخ ارز افزایش یابد، قیمت تمام شده کالاهای وارداتی نیز افزایش خواهد داشت و اکنون دولت به هیچ عنوان علاقه‌مند به افزایش قیمت‌ها در بازار نیست و بیشتر مایل است کالاهایی که کمبود محسوسی در بازار دارند با استفاده از واردات تامین شود.

دولت و کسب درآمد ارزی

در همین حال عباس مسعودی، رئیس هیات مدیره انجمن کارفرمایان سکه و صرافان استان تهران نیز به خبرنگار ما گفت: قبل از این‌که درباره افزایش قیمت ارز دربازار اظهار نظر داشته باشیم،لازم به یادآوری است که براساس یک سنت قدیمی در بازار ایران همواره شب سال نوی‌ میلادی، قیمت ارز در بازار افزایش موقتی داشته و پس از مدتی دوباره به شرایط عادی برخواهد گشت. به‌عنوان مثال روز پنجشنبه گذشته قیمت دلار از 3700 تومان هم گذشت اما امروز دوباره در حدود 3670 تومان در نوسان است ولی آنچه درباره قیمت ارز طی چند هفته اخیر مهم است، مربوط به افزایش قیمت شب سال نوی میلادی نیست.

مسعودی به سیاست‌های دولت درباره افزایش قیمت ارز اشاره کرد و افزود: با توجه به این‌که اقتصاد ایران تک محصولی بوده و بیشتر معادلات سیاسی مربوط به درآمدهای نفتی است، بنابراین وقتی درآمدهای نفتی به هر دلیل کاهش یابد، دولت با تنگنا مواجه می‌شود و ما نیز روند افزایشی قیمت ارز را تجربه کرده‌ایم و امروز هم شرایط دوباره به همان سمت و سو حرکت کرده است.

وی آینده قیمت ارز را با ادامه روند کنونی روبه افزایش دانست و گفت: شاید در نگاه اول براین باور باشیم که با اجرای طرح برجام حجم قابل توجهی از ارزهای بلوکه شده ایران روانه خزانه دولت خواهد شد و دولت هم با عرضه این دلار‌ها در بازار سعی در کنترل دوباره قیمت و کاهش آن خواهد داشت اما نکته اینجاست که درآمدهای دولت از محل فروش نفت بسیار محدود شده و رقم ارزهای بلوکه شده هم که رئیس کل بانک مرکزی بارها به حجم آن اشاره کرده است برای اقتصاد کشوری مثل ایران واقعا ناچیز است،پس دولت چاره‌ای در افزایش قیمت کالایی که می‌تواند از آن درآمد مناسب کسب کند، نخواهد داشت.

رابطه یارانه نقدی و گرانی ارز

از سوی دیگر حیدر مستخدمین‌حسینی معاون پیشین بانک مرکزی درباره دلایل افزایش قیمت دلار در بازار در روزهای اخیر به مهر گفت: ارز کالایی است که در اختیار و انحصار دولت است و دولت هرگاه نیاز به نقدینگی پیدا می‌کند و با کسری بودجه مواجه می‌شود، به سراغ تامین منابع و کسری بودجه از طریق افزایش قیمت ارز در بازار می‌رود.

وی با بیان این‌که بازاری به نام ارز نداریم و این بازار در اختیار کامل و انحصاری دولت است افزود: بانک مرکزی و دولت با تزریق ارز همواره از افزایش قیمت ارز جلوگیری می‌کنند اما در مواقعی که دولت نیاز به مابه التفاوت قیمت ارز آزاد و دولتی دارد، نسبت به افزایش قیمت در بازار اقدام می‌کند.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به این‌که ممکن است این اقدام برای افزایش قیمت برای جبران منابع تامین یارانه نقدی یا سایر مقوله‌ها باشد ادامه داد: این در حالی است که در شرایط فعلی، دولت طرح تسریع خروج از رکود را اجرایی کرده و با اجرای این طرح به دنبال تثبیت شرایط اقتصادی است اما عاملی که تثبیت اقتصادی را برهم زده، نرخ ارز است که اکنون افزایش آن به صورت غیرمتعارف رخ داده است.