تا همین دو دهه قبل، بانک‌های دولتی در بازار پولی کشور یکه تازی می‌کردند و هیچ رقیبی نداشتند. آنها در سایه امکانات و منابع دولتی فعالیت می‌کردند و سیستمی کاملا سنتی و یکطرفه در بازار پولی کشور فعالیت داشت.
پیش واکنش بانک‌ها به کاهش نرخ سود
اما حالا شرایط عوض شده و با ورود بانک‌های خصوصی به عرصه بازار پولی کشور، بانک‌های دولتی نیز مجبور شده اند برای جلوگیری از فرار مشتریان و سپرده ها و سرازیر شدن آن به سمت بانک‌های خصوصی، دست به ابتکاراتی بزنند.
هرچند مشتریان از اوضاع بانک‌ها و نحوه خدمات رسانی سیستم بانکی کشور راضی نیستند و معتقدند بانک‌ها در تسهیلات دهی، روش‌های سختگیرانه ای دارند و این مسئله به ویژه برای مشتریان خُرد بسیار محسوس تر است اما ورود بانک‌های خصوصی به بازار پولی کشور شرایط را چندان هم بهتر نکرد.
بانک‌های خصوصی نیز خیلی زود وارد فعالیت‌های خاص شده و نشان دادند خیلی هم علاقه ای به کار کردن و خدمات رسانی به مشتریان خرد ندارند و تلاش کردند تا در پروژه های تضمین شده و سودآور وارد شوند.
این موضوع آنقدر مشخص و روشن است که بسیاری از مشتریان وام‌های کوچک به سمت برخی بانک‌های خصوصی نمی‌روند و هرگونه تلاش برای دریافت تسهیلات خرد از بانک‌های خصوصی را ناموفق می دانند.
در سایه چنین دیدگاهی در بانک‌های خصوصی و سخت گیری‌های عجیب و غریب بانک‌های دولتی، برخی موسسات کوچک با تکیه بر سرمایه‌های مردم شکل گرفته و تلاش کردند تا با پرکردن خلاء بازار پول، هم نیازهای مشتریان کوچک را برآورده کنند و هم اینکه نقدینگی جذب کرده و رشد کنند.
اتفاقا موفق هم بودند و توانستند مدیریت بازار خرد پولی کشور را به دست گیرند و مدیریت کنند. حالا موسسات غیرمجاز و مجاز اعتباری، صدها هزار مشتری و هزاران میلیاردتومان نقدینگی جذب کرده و با بانک ها وارد رقابت جدی شده اند.
نبرد خاموش بانک‌ها و موسسات بر سر پول
بانک هایی که تا دیروز خطری از ناحیه موسسات غیرمجاز و کوچک احساس نمی کردند، حالا چند سالی است به بانک مرکزی فشار می آورند تا آنها را ساماندهی کند. البته بانک مرکزی در سال های اخیر حرکت هایی را نیز در این زمینه انجام داده و یکبار در دولت های گذشته، دست به نابودی کامل تعاونی های اعتباری زد و فعالیت در این بخش را به حالت تعلیق در آورد.
حالا نه تنها بانک های دولتی و خصوصی در حال فعالیت هستند، موسسات بسیاری از مجاز تا غیرمجاز با صدها شعبه خدمات بانکی در کشور به صورت کاملا رسمی شکل گرفته و در حال رقابت با بانک های دولتی و خصوصی در جذب منابع و مشتری هستند.
اتفاقا با وجود تلاش بانک مرکزی برای ساماندهی موسسات اعتباری، اما هم اکنون موسساتی در بازار پولی کشور فعالیت دارند که حتی تکلیف مجوز آنها نیز روشن نیست ولی با صدها شعبه و هزاران مشتری در حال جذب منابع و سپرده گذاران هستند.
آنها مرتبا بسته های عجیب و غریبی را به مشتریان عرضه کرده و دارندگان نقدینگی های سرگردان را تحریک می کنند تا پول‌های خود را به آنها بسپارند و این کار اتفاق هم می‌افتد. با این وجود، مقامات دولتی از جمله رئیس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد بارها نسبت به سپرده‌گذاری در اینگونه موسسات هشدار داده و می گویند اگر مسئله ای به وجود آید، دولت حمایتی از سپرده گذاران نخواهد کرد.
بنابراین با وجود رقبای سرسختی که بانک‌ها پیدا کرده اند، آنها مجبورند به صورت نامحسوس با موسسات اعتباری مجاز و غیرمجاز که اتفاقا دست‌شان نیز برای تسهیلات دهی و پرداخت سود بازتر است، در رقابت و بلکه در جنگ باشند.
بانک‌ها نگران این هستند که کاهش نرخ سود سپرده ها باعث نشود مشتریان بیشتری از دست دهند و نقدینگی به سمت موسسات غیرمجاز برود. از این رو به نظر می رسد راهکار بی سر و صدایی را یافته و آن را به اجرا گذاشته اند.
وعده جدید به سپرده گذاران میلیونی
یک مشتری بانکی که مبالغی را در بانک‌ها سپرده گذاری کرده و سود ماهیانه آن را دریافت می‌کند در این باره گفت: پس از کاهش نرخ سود سپرده ها در بهار امسال، مبلغی از سود ماهیانه ای که دریافت می کردم، کم شد اما بانک اعلام کرد به زودی آن را جبران خواهد کرد.
وی معتقد است بانک‌ها برای جلوگیری از خروج مشتریان از سیستم بانکی و جذب شدن در موسسات غیرمجاز ناچارند دست به ابتکار بزنند، در غیر این صورت مشتری خود را از دست خواهند داد.
این مشتری سپرده گذار شبکه بانکی می گوید میلیون‌ها تومان در یک بانک سپرده گذاری کرده و اگر نتواند سود قبلی خود را از بانک دریافت کند، ممکن است تصمیم بگیرد پولش را در یکی از موسسات که اتفاقا هم سود بیشتری می پردازند و هم امکان دریافت تسهیلات برای وی وجود دارد، سپرده گذاری کند.
حالا به نظر می رسد بانک‌ها بر سر دوراهی سخت تصمیم گیری قرار داشته باشند. اگر آنها اقدام به کاهش نرخ سود سپرده ها برای دومین بار در سال جاری کنند، گرچه این نرخ سود را به نرخ تورم نزدیک می کنند اما خطر خروج نقدینگی از شبکه رسمی بازارپول به شبکه غیررسمی و زیرزمینی وجود دارد و اگرهم چنین نکنند، مصوبات قانونی را رعایت نکرده اند و مرتکب تخلف می شوند.
به هر حال شبکه بانکی کشور این روزها براساس وعده های مقامات بانکی و اقتصادی کشور در انتظار تصیم سرنوشت ساز شورای پول و اعتبار هستند تا ببینند که چه آینده ای در انتظار آنها و مشتریان‌شان خواهد بود.
