فرصت خفته اقتصاد ایران

ایران اکونومیست- پایگاه تحلیلی «سیکینگ آلفا» به بررسی منابع و چرخه تولیدگاز طبیعی ایران پرداخته و پس از بررسی میزان ذخایر گاز کشورها و تولید آنها اعلام کرد که ذخایر گاز ایران تا 220 سال قابلیت استخراج دارد. این در حالی است که ذخایر گاز آمریکا 10 تا 15 سال و ذخایر گاز روسیه به‌عنوان دارنده بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان تا 85 سال دیگر دوام خواهد آورد. پیش‌بینی این پایگاه تحلیلی از آینده گاز طبیعی ایران این است که تا چند دهه آتی، تولید گاز طبیعی ایران با رشدی 30 درصدی رو‌به‌رو باشد. از سوی دیگر دیروز وزیر اقتصاد و توسعه روسیه پیش‌بینی کرده است کشورهای اروپایی و آمریکایی با برداشته شدن تحریم‌ها، ایران را در بخش انرژی، جایگزین روسیه کنند. تا پیش از این روسیه یک سوم گاز اروپا را تامین می‌کرد؛ اما تحریم‌های وضع شده بر روسیه به دلیل تنش در اوکراین و ناامنی در عراق و سوریه بسیاری از کشورهای اروپایی را به فکر تامین منابع جدید و با ثبات گاز انداخته است و ایران با توجه به ذخایر فراوان می‌تواند جایگزین مناسب تامین گاز اروپا باشد.

گاز طبیعی شکلی از سوخت فسیلی است. فسیل، لایه‌هایی از گیاهان،گازها و جانوران است که روی هم انباشته و در اثر گرما و حرارت متراکم می‌شوند. سوخت فسیلی به خصوص گاز طبیعی برای جهان بسیار با‌اهمیت به شمار می‌رود. ایران ذخایر گازی ارزشمندی دارد که این مساله در بلند‌مدت، کشورمان را به سمت کشوری که دارنده منبع مهم گاز طبیعی در دنیا است، سوق می‌دهد. به گزارش این پایگاه خبری، ذخایر عظیم نفت و گاز ایران در صورت توافق ایران و غرب در مورد پرونده هسته‌ای و لغو تحریم‌ها، باعث دستیابی کشورمان به بازارهای جهانی می‌شود که این امر موجب می‌شود ایران، منبع مهم گاز جهان در بلند‌مدت به شمار رود.

 وضعیت کنونی بازار
قبل از بررسی پتانسیل آینده ایران، باید وضعیت کنونی بازار گاز را بررسی کنیم. قیمت‌های «هنری هاب» (شاخص قیمت گاز طبیعی) به استثنای یک جهش در اواخر سال 2013 و اوایل سال 2014، نسبتا ثابت مانده است. در ماه‌های پس از آغاز سقوط قیمت نفت، قیمت‌های گاز هم روند کاهشی به خود گرفته است. هم‌اکنون قیمت‌ها در دامنه بین 2 تا 3 دلار در هر میلیون بی‌تی‌یو است.
در نمودار (1) می‌توانیم کشور‌هایی که بالاترین تولید گاز را در سال 2011 داشته‌اند ملاحظه کنیم. ایران بعد از آمریکا، روسیه و کانادا در جایگاه چهارم قرار دارد. ایالات متحده آمریکا روزانه 60 میلیارد فوت‌مکعب گاز تولید می‌کند که ایران در مقایسه با تولید آمریکا، یک چهارم آن را تولید می‌کند؛ یعنی روزانه 15 میلیارد فوت‌مکعب.
شکل (2) ذخایر طبیعی گاز جهان را نشان می‌دهد. روسیه در حال حاضر تقریبا 22 تریلیون فوت‌مکعب در سال گاز طبیعی تولید می‌کند. با این میزان تولید، ذخایر این کشور تا 85 سال دیگر پایان می‌پذیرد. ایالات متحده نیز با این میزان تولید 10 تا 15 سال ذخیره گازی خواهد داشت. در مورد ایران به‌طور کلی داستان متفاوت است. این کشور سالانه 5/5 تریلیون فوت‌مکعب گاز طبیعی تولید می‌کند. با این میزان ذخایر، ایران 220 سال ذخایر گازی خواهد داشت. هرچند میزان ذخایر نفتی بازتاب تمامی حقایق نیست و تنها نشان از این دارد که این صنعت تا چه حد فضای رشد دارد. بررسی تولید جهانی گاز طبیعی نشان می‌دهد از سال 2003 تا 2012 میزان گاز طبیعی که ایران روانه بازار کرده است  از 3 تریلیون فوت‌مکعب به تقریبا 6 تریلیون فوت‌مکعب رسیده است. البته این میزان از سال 2009 تقریبا ثابت مانده است. در این بین صادرات ایران به واسطه وجود تحریم آسیب دیده است. اگر تحریم‌ها لغو شود پتانسیل این کشور نیز بالا می‌رود.

چشم‌انداز آینده بازار
تاکنون، درباره گاز طبیعی به‌طور کلی و وضعیت کنونی و میزان ذخایر گفته شد و به‌خصوص درباره آینده گازی ایران صحبت کردیم. اولین مورد که در وضعیت آینده بازار باید به آن توجه شود، انتشار گاز طبیعی است. در مقایسه با سایر منابع سوختی دیگر، گاز طبیعی آلودگی بیشتری ایجاد می‌کند. این کاهش آلودگی به معنای آن است که گاز طبیعی جایگزین بهتری برای سایر سوخت‌های فسیلی است. اگر رشد بازار را بررسی کنیم، مشخص می‌شود که تقاضای گاز طبیعی در دهه‌های آتی بیش از 25 درصد افزایش خواهد یافت. انتظار می‌رود این تقاضا حتی بیشتر شود چرا که مردم به دنبال سوخت ارزان‌تر هستند که به محیط زیست کمترین آسیب را وارد می‌کند. به عقیده کارشناسان این مرکز داده‌پردازی سرمایه‌گذاری، ایران به‌عنوان غول خفته بازار گاز محسوب می‌شود. در این راستا ذخایر بسیار و تولید محدود، ایران را در بلند‌مدت به‌عنوان یک منبع گاز طبیعی محسوب خواهد کرد.  شکل (3) پیش‌بینی تولید گاز طبیعی در ایران را نشان می‌دهد. از میزان تولید گاز طبیعی ایران چنین انتظار می‌رود که تا دهه‌های پیش رو میزان تولید ایران 30 درصد رشد ‌کند و این معرف یک منبع جدید تولید گاز به حساب می‌آید.  با در نظر گرفتن اینکه در دهه‌های پیش‌رو تقاضای گاز طبیعی افزایش می‌یابد و همچنین موضوع توافق هسته‌ای نشان می‌دهد بازار جهانی باید در انتظار ورود منبع مهم و جدیدی از گاز طبیعی باشد. رشد تولید گاز طبیعی ایران حتی می‌تواند از پیش‌بینی‌ها نیز فراتر رود. نکته دیگر که باید به آن توجه کنیم این است که قسمت اعظم انرژی‌های تولید شده در ایران ناشی از گاز طبیعی است. در حقیقت 53 درصد از برق تولیدی کشور در نیروگاه‌ها از گاز طبیعی است که این میزان از هر کشور دیگری بیشتر است. این در حالی است که ایران تمایل دارد در زمینه‌های صنعتی بیشتر تلاش کند و به سمت صنعتی شدن برود. راه دیگری که کشور را به سمت صنعتی شدن سوق می‌دهد، تولید موثر و کارآتر بخش صنعت است. اولین گام در این راه جایگزین کردن نفت با گاز طبیعی است. کشور در‌صدد آن است که از آلودگی‌های ناشی از گازها بکاهد؛ به همین جهت ایران درصدد جایگزینی گاز طبیعی با انرژی‌های تجدید‌پذیر است که این کار منجر به کاهش مصرف در این گروه منابع انرژی خواهد شد و در نتیجه کاهش مصرف گاز، فضا را برای صادرات این محصول بیشتر می‌کند.  به‌طور کلی می‌توان گفت نقش گاز طبیعی در بازار جهانی در حال افزایش است و ایران اخیرا در‌صدد توافق با غرب است تا در صورت حل مناقشه هسته‌ای، تحریم‌ها نیز برداشته شود. ایران از نظر تولید و داشتن ذخایر گاز طبیعی، کشور برجسته‌ای است و پیش‌بینی می‌شود تقاضای گاز طبیعی به دلیل آلایندگی کمتر روندی افزایشی داشته باشد و ایران تولید گاز طبیعی خود را افزایش دهد.