ایران اکونومیست- اسم جزیره هرمز این روزها بیشتر سر زبان‌ها افتاده است؛ جزیره تنهای جنوب. جزیره‌ای در نزدیکی قشم که نه تجاری است، نه منطقه آزاد. بیشتر هم کسانی از آن دیدن میکنند که طبیعت‌دوستند و شیفته مکان‌های خلوت و آرام. البته هنردوستان هم این جزیره را می‌شناسند؛ جزیره‌ای که بارها ساحلش بوم نقاشی شده و خاک رنگبهرنگش با قلم‌موی دست هنرمندان، ابزار خلق زیباترین فرش‌های محیطی شده و بارها رنگینکمانی از خاک جزیره بر ساحلش نقش بسته است.
اما شگفتی جزیره هرمز تنها به رنگین بودن خاکش نیست؛ عجیب‌ترین مورد در این جزیره، «خوردنی» بودن بخشی از این خاک رنگارنگ است. در میان کوههای رنگ به رنگ جزیره که سبز، قهوهای، سفید، اُخرایی، سرخ و سیاهند، «کوه سرخ» چیز دیگری است؛ خاکش را هم می‌خورند، هم می‌بَرند.
مردم بومی هرمز به این خاک سرخ، «گِلَک» میگویند و آن را برای پخت نوعی نان محلی به کار میبرند و از آن به عنوان ادویه برای طعمدار کردن ترشی هم استفاده میکنند. اما مهمترین غذایی که به کمک گِلَک درست میشود، ماهی است. در این غذا، ماهی ساردین با نارنج و گلک طعمدار و بعد از مدتی پخته شده و با نان خورده میشود. غذاهایی که با این خاک سرخ پخته میشوند مزه ترش دارند و به آنها پسوند «سوراغ» داده میشود؛ نان سوراغ، ماهی و ترشی سوراغ.
خاک این کوه سرخ مملو از اکسید آهن است و علاوه بر مصارف خوراکی، برای کارهای هنری هم مورد استفاده قرار میگیرد. اما هیچ‌کدام از این موارد ایرادی ندارد و مشکلی در جزیره ایجاد نکرده است. مشکل اصلی اینجاست که چون این خاک، استفاده صنعتی هم دارد و برای ساخت رنگهای صنعتی، سرامیک، صنایع شیمیایی، سیمان، پلاستیک، کاغذ‌سازی، شیشه‌سازی و لوازم آرایشی هم استفاده میشود، برداشت فله‌ای از آن زیاد است.
بر اساس اطلاعاتی که در برخی سایت‌ها منتشر شده است، خاک سرخ از سال 1314 استخراج می‌شده و پس از انقلاب چند سال معدن خاک سرخ در اختیار دولت بوده و از سال 1370 این معدن از سوی وزارت معادن و فلزات به شرکتی خصوصی واگذار شده که در واقع تنها شرکت خصوصی است که در جزیره هرمز باطلهبرداری، استخراج و خردایش کان‌سنگ می‌کند. البته تنها بخش کوچکی از خاک سرخ استخراجی در صنایع داخلی استفاده میشود و این خاک با ارزش از سوی این شرکت خصوصی کشتی کشتی به کشورهایی چون چین و هند و آلمان صادر میشود.
برداشت فله‌ای خاک جزیره چنان زیاد است که به نظر می‌رسد نوعی فاجعه زیست‌محیطی در هرمز در حال وقوع است و اگر فکری به حال این موضوع نشود، شاید 20 سال بعد چیزی از خاک سرخ نماند. از سوی دیگر، استخراج خاک سرخ و دیگر خاکهای رنگین آلودگی محیط زیستی هم برای جزیره در پی داشته و حتی دانشآموزان برخی مجتمعهای آموزشی که در نزدیکی معدن قرار دارند به بیماریهای ریوی، چشمی یا تنگی نفس مبتلا شدهاند.
مردم محلی هم بارها به این صادرات خاک تَن جزیره اعتراض کرده‌اند و میگویند این استخراج به جزیره و وضعیت معیشت آنها هیچ کمکی نمی‌کند و آنها از عواید خاک سرخ کاملاً بیبهرهاند و اشتغال‌زایی معدن تنها برای افرادی به تعداد کمتر از انگشتان دست کمک کرده است و این اشتغال‌زایی را میتوان با حفظ خاک رنگین جزیره و جذب توریسم، بیشتر و بیشتر کرد.
عرفان خوشخو - عکاس ایسنا - در ایام نوروز سری به این جزیره زد تا حاصل آن تهیه گزارشی تصویری از این جزیره خاص باشد؛ گزارشی که نهم فروردین بر روی خروجی این خبرگزاری قرار گرفت.
او در بخشی از توضیح گزارش تصویری خود آورده است: «هرمز جزیره‌ای بیضی شکل از نوع گنبد نمکی است و به مساحت 42 کیلومتر مربع در ورودی خلیج فارس در 8 کیلومتری بندرعباس قرار دارد. این جزیره را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز، کلید خلیج فارس می‌دانند. سطح جزیره هرمز را طبقات رسوبی و آتشفشانی تشکیل داده است. طبقات نمکی نیز به صورت تپه‌هایی قسمت اعظم جزیره را پوشانده‌اند و اغلب از جنس نمک طعام هستند.
به دلیل بارش‌های اندک جوی و نمکی بودن خاک و شور بودن آب، هیچ نوع مرتع و
گیاهی در جزیره وجود ندارد. جزیره هرمز در میان زمین‌شناسان به علت این‌که
از گونه‌های مختلف خاک تشکیل شده و تنوع بالایی دارد، به بهشت زمین‌شناسی
مشهور شده است.»
