علی محمد بیدارمغز مدرس زبان بدن با حضور در استودیو مثبت و منفی پلاس خبرگزاری دانشجویان ایران (ایران اکونومیست)، ضمن تحلیل پوشش و حرکات کاندیداهای ریاست جمهوری در اولین مناظره، توصیه هایی را به آنها ارائه داد. بخشی از مهمترین محورهای سخنان او به این شرح است:
رنگ کت و شلوار قاضی‌زاده هاشمی، نیمه رسمی بود
پزشکیان با انتخاب کاپشن بجای کت و شلوار، می‌خواهد شبیه اکثریت جامعه شود
رنگ سفید پیراهن جلیلی، در کنار کت و شلوار سیاه، خوب است
لباس و پوشش زاکانی اسمارت استایل است
انگشتان مجری در هم است و یک نوع نگرانی دارد
کاندیداها با مجری صحبت کرده و به دوربین نگاه نمی کردند
پیشنهاد می کنم ۶ کاندیدا در یک دایره روبروی هم نشسته تا چشم در چشم هم باشند
نامزدها عموما لبخند ندارند
متن کامل گفت‌وگوی ایران اکونومیست با علی محمد بیدارمغز را در ادامه می‌خوانید:
پوشش کاندیداها در مناظره اول چگونه بود و چرا شش نامزد از یک رنگ خاص برای لباس خود استفاده می‌کنند؟
در اولین دیدار خارجی حتما سورمه‌ای بپوشید
وقتی با مردم روبرو می‌شویم یا جایی می‌رویم، اولین چیزی که دیده می‌شود ظاهر ماست. اول لباس ما وارد می‌شود و سپس خود ما. در بحث لباس، رنگ‌ها و استایل‌ها را داریم. مد هم هست ولی مد می‌آید و می‌رود و ما با استایل کار داریم. در رنگ لباس، اولین رنگ، سورمه‌ای است. روان‌شناسان می‌گویند ۶۷ درصد مردم از این رنگ خوششان می‌آید. وقتی کسی از رنگ خوششان بیاید، از صاحب رنگ هم خوششان می آید؛ بنابراین توصیه می‌کنم در اولین دیدار خارجی حتما سورمه‌ای بپوشید. سورمه‌ای خیلی جذاب است. رنگ دوم خاکستری تیره و رنگ سوم مشکی است.
رنگ پیراهن عموما در شب باید سفید باشد
پیراهن می‌تواند رنگی از کت و شلوار باشد، اما عموما شب باید سفید پوشید. در ایران دو تیپ کلاسیک و ملی داریم. لباس ملی لباس روحانیت و لباس دیگر کت و شلوار است. کت و شلوار لزوما لباس غربی نیست. کت همان شکلی است که خداوند به داود نبی برای زره الهام بخشید. شلوار از ۳۰۰۰ سال قبل توسط ایرانیان استفاده می شده است. تا قبل انقلاب کبیر فرانسه، مردان بزرگ اروپا، شلوارک می‌پوشیدند و بقیه پا را جوراب می پوشاند. شلوار کلمه ایرانی است.
نظر شما درباره نوع پوشش نامزدها چیست؟
آقای قاضی‌زاده هاشمی در تبعیت از دولتمردان شهید رئیسی، پیراهن سیاه پوشیده‌اند و برای آنکه رنگ پیراهن نمود پیدا کند، کت و شلوار روشن پوشیده بود. وقتی محرم در زمستان می افتد، اغلب مردان برای اینکه پیراهن سیاه آنها دیده شود، کت و شلوار روشن استفاده می‌کنند، در حالیکه در زمستان باید کت و شلوار تیره استفاده کرد. رنگ کت و شلواری که آقای قاضی‌زاده انتخاب کرده بود، نیمه رسمی است.
آیا این رنگ توانسته با مخاطب ارتباط برقرار کند؟
ساعت بخشی از لباس است و باید همراه فرد باشد
یک مرد در هر مقام اجتماعی و سیاسی حتما معطر باشد
ترکیب رنگ طوری انتخاب شده که دیده شود. ولی نمی‌دانم این لباس دیده می شود یا نه. قاضی‌زاده ساعت نبسته یا ندارد. ساعت بخشی از لباس است و باید همراه فرد باشد هر چند به ساعت نگاه نشود. نگاه کردن به ساعت در حالیکه با کسی صحبت می‌کنیم، توهین محسوب می‌شود، یعنی شما وقت من را گرفته‌اید. در مردان هشت تکه اصلی لباس داریم. کت و شلوار، جوراب، کفش، پیراهن، کمربند، ساعت و عطر. یک مرد در هر مقام اجتماعی و سیاسی باید حتما معطر هم باشند. پیراهن آقای قالیباف در روز همین رنگ است ولی برای شب توصیه می‌کنیم رنگ پیراهنش روشن باشد. رنگ پیراهن او از رنگ خانواده کت و شلوارش انتخاب شده که روشن است. او خاکستری تیره و پیراهن طوسی انتخاب کرده است.
مردان معمولا دو رنگ می‌پوشند و زنان بیشتر لباس رنگارنگ انتخاب می‌کنند. وقتی کت و شلوار از یک پارچه باشد، کت و شلوار کلاسیک است. اگر دو رنگ باشد، غیررسمی می‌شود. در مناسبت‌های رسمی باید کلاسیک لباس پوشید. رئیس‌جمهور بالاترین مقام اجرایی کشور و عصاره فرهنگ، آیین، آداب، سنت‌ها و دین کشور است پس باید در چشم خارجی‌ها خیلی مراقب باشند. این مناظره‌ها را فقط ایرانیان ندیدند بلکه خارج از ایران هم دیده می‌شود و ارزیابی می‌کنند که کدام فرد ممکن است رئیس‌جمهور شود و لباس و ظاهر آن فرد بیانگر چه خصوصیات آن فرد است.
شباهت‌سازی یک مساله مهم در روان‌شناسی است
آقای پزشکیان به جای کت و شلوار کاپشن انتخاب کرده است؛ این را قبلا هم داشته‌ایم. دلیل این انتخاب این است که می‌خواهد شبیه اکثریت جامعه بشود. شباهت‌سازی یک مساله مهم در روان‌شناسی است. می‌خواهد بگوید من از جنس شما هستم ولی وی در مناظره‌های بعدی احتمالا کت و شلوار بپوشد.
آقای جلیلی کت و شلوار سیاه دارد. یکی از سبک‌های پیراهن همانی است که آقای جلیلی دارد. اوایل انقلاب ما همین‌گونه لباس می پوشیدیم. کراوات را وقتی کنار گذاشتیم، با دکمه بسته پیراهن می‌پوشیدیم. بعد دکمه بالای پیراهن را باز کردیم که جذاب نبود چون سینه مرد نباید دیده شود. در ادامه پیراهن یقه دیپلماتیک درست کردند شبیه پیراهنی که جلیلی پوشیده است. رنگ سفید پیراهن جلیلی خوب است.
سه نوع پیراهن رسمی داریم؛ حالت اول پیراهن همان است که یقه بسته همراه با کراوات استفاده می‌شود. حالت دوم یقه بسته دیپلماتیک است و حالت سوم که به سبک ایرانیان معروف شد که یقه و دکمه اول و دوم باز می‌شد و کروات زده نمی‌شد یا دستمال گردن داشتن که این حالت هم جا افتاده است.
لباس آقای زاکانی اسمارت استایل است که قبلا اسم پرشین استایل داشت. در این استایل یک دکمه پیراهن باز است.
پیراهن بدون یقه یا علمایی، به اسم آقای ولایتی معروف شد
آقای پورمحمدی پیراهن یقه دیپلمات دارد و جالب است روحانیون از این مدل یقه استفاده می کنند. پیراهن بدون یقه یا علمایی یا پیراهنی که بریدگی وسط دو یقه دارد به اسم آقای ولایتی معروف شد. آقایان روحانی ما در داخل و خارج کشور با همین لباس آقای پورمحمدی در مراسم‌های رسمی شرکت می‌کنند.
چرا در مقابل نامزدها میز وجود ندارد؟
انگشتان مجری در هم است و یک نوع نگرانی دارد
این سبک اجلاس داووس است که فاصله بین افراد و مخاطبین را بر می‌دارند اما در داووس بین سخنران و اولین ردیف از صندلی‌های مخاطبین شش متر فاصله وجود دارد و در این مناظره خیلی بیشتر از شش متر است. سه پرچم یک طرف و سه پرچم طرف دیگر قرار دارد که نشانه شش نامزد است. یک پرچم دایره مانند بالاست که شبیه بورس نیویورک است و میزانسن را خیلی بزرگ کرده‌اند؛ مردم با نامزدها کار دارند. اگر ساده‌تر درست می‌کردند، ارتباط بهتر بین نامزدها و مردم برقرار می‌شد. انگشتان مجری در هم است و یک نوع نگرانی دارد.
نظر شما درباره حرکات دست نامزدها چیست؟
حرکت دست در سخنرانی خیلی مهم است. حرکت دست با حالت سخن باید هماهنگ باشد مثلا وقتی من می‌گویم نه، دست باید بالا برود. کف دست وقتی پیداست، صداقت را نشان می دهد. کسی که کف دستش پنهان باشد یعنی پنهان کاری دارد.
مجری مخاطب کاندیداها نیست
این نامزدها با مجری صحبت کرده و به دوربین نگاه نمی‌کنند. مجری مخاطب این افراد نیست. وقتی در دوربین نگاه می‌کنید، چشم شما در مقابل چشم مخاطب است. وقتی به دوربین نگاه نمی‌کنید، بین سخنران و مخاطب فاصله می‌افتد.
مجری مخاطب نیست، بلکه وقت نگه‌دار است. در مناظره‌های خارجی، مجری یک فرد قدر و چالش‌گر، باسابقه و مطلع است. ما که ندیدم مجری، نامزدی را به چالش بکشد البته چنین نقشی هم به او نداده بودند. قبلا آقای حیدری در خط نامزدها می‌نشست اما مناظره امسال مجری در مرکز یک نیمه دایره قرار دارد و نامزدها در خط دایره مقابل مجری نشسته اند و آنها با مجری صحبت می‌کنند، در حالیکه مجری مخاطب نیست. نکته دیگر این است که آب باید با دست راست خورده شود و لیوان در دست راست افراد باشد.
یکی از نامزدها پایش را روی پای دیگر انداخته است. این کار به چه معناست؟
وقتی پا روی پا می اندازیم باید مواظب باشیم که کف کفش روبروی صورت کسی نباشد چون این توهین به طرف مقابل است. در بغداد، منتظر الزیدی کفش خود را به طرف بوش پرت کرد. پرت کردن کفش بدتر از پاشیدن رنگ یا تخم مرغ زدن است. مقامات غربی و آمریکایی وقتی با مقامات کشورهای جهان سوم می‌نشینند، پای خود را روی پای دیگر انداخته و طوری می‌نشینند که کف کفش‌شان به طرف صورت طرف مقابل باشد که معنی آن این است که من نسبت به تو تفوق دارم، اما ما به مقامات خودمان گفته‌ایم اگر مقامی خارجی اینکار را کرد، عینا عمل متقابل انجام دهند.
یک نامزد به گونه ای نشسته که وزن بدن به یک طرف افتاده است. نظرتان را در این خصوص مطرح کنید.
سه حالت در نشستن داریم. حالت اول لم دادن است که معنی آن این است که من حاضر نیستم با شما تعامل داشته و حرف بزنم. حالت دوم راست نشستن است که معنی آن هوشیاری و گوش کردن به طرف مقابل است و وقتی به نشستن به گونه‌ای است که از حالت راست نشستن یعنی حالت دوم خارج شده و کمی به طرف مقابل تمایل پیدا می‌شود، یعنی توافق دارد انجام می‌شود.
این جور نشستن از چشم مخاطب پنهان نمی‌ماند. افراد به احترام مخاطب باید هوشیار بنشینند. اینگونه نشستن این معنا را هم دارد که من آماده ریاست جمهوری هستم. باید نامزدها مشاور داشته باشند که چگونه نشستن را به آنها آموزش دهد.
مشت بسته نشانه قدرت و مقاومت است
بیشتر این نامزدها با دست چپ خود حرکات دست خود را نشان می‌دهند. حرف های آقای جلیلی با مشت بسته همراه می شود. مشت بسته نشانه قدرت و مقاومت است. یک نامزد مطلبی گفت که خوشایند پزشکیان نبود و صورت او جمع شد. در ایران اغلب در گفت و گوها افراد گردن کجی دارند که در ایران نشانه ادب و در خارج کشور نشانه صعف است. چگونگی نشستن، ایستادن، حرکت کردن یک مقام ایران در مذاکرات با مقامات سایر کشورها اهمیت زیادی دارد؛ این حرکات تفسیر دارد.
یک حالت دیگر در بین این نامزدها این است که به دوربین نگاه نکرده و نگاه به پایین دارند یا به مجری نگاه می‌کنند. وقتی به کسی نگاه نکنید از او فاصله می‌گیرید. پیشنهاد من این بود که این شش نفر در یک دایره روبروی هم نشسته تا چشم در چشم هم حرف بزنند.
در این مناظره اقتصادی تعدادی از بزرگان اقتصاد کشور سوال های خود را مطرح کردند چه ایرادی داشت این کارشناسان روبروی آن افراد بنشینند؟ چه ایرادی داشت کارشناسان حرف های این نامزدها را بعد مناظره تفسیر کنند؟ اقتصاد مساله نخبگان کشور است و آنها باید نظر دهند و از نامزدها سوال کنند. الان سوال‌های کارشناسان را مجری می خواند اما آیا جواب های نامزدها، جواب به همان سوال هاست؟
دو نامزد خیلی بیشتر از دیگران از کاغذ استفاده و به آن استناد می کنند، نظر شما در این باره چیست؟
استناد کردن ایرادی ندارد. ممکن است مساله ای از ذهن برود. آنها باید کاغذ A۵ دست بگیرند. فقط عنوان باید نوشته شود نه اینکه جمله بنویسند چون وقتی از رو می‌خوانیم قیافه ما در هم می‌شود و نگاه به مخاطب نداریم. زمان کاغذ و خودکار هم دیگر گذشته و آیا نمی‌شد تبلت با خود همراه داشته باشند؟ مخاطبان انها فقط افراد ۴۰ یا ۵۰ ساله نیستند بلکه افراد جوان هم هستند که بِلاگرند و نباید از بچه‌های نسل ۷۰ و ۸۰ غفلت کرد.
نظر شما درباره چگونگی سخن گفتن نامزدها چیست؟
در مذاکرات کسی با کلمات کار ندارد بلکه با آهنگ کلام کار دارد
سخن گفتن سه بخش دارد. ۷ درصد کلمات، ۳۸ درصد آهنگ کلام و ۵۵ درصد زبان بدن اهیمت دارد. کلمات باید فاخر و باشکوه و انتخاب شده باشد. دو پهلو نباید باشد. در مذاکرات کسی با کلمات کار ندارد بلکه با آهنگ کلام کار دارد. در صحبت کردن نشان دان انگشت سبابه خوب نیست. این خلاف ادب در صحنه بین الملل است. برای اشاره کردن نباید انگشت سبابه به سمت طرف مقابل گرفته شود بلکه هر دو دست باید به شکل افقی به سمت بالا بیاید و کف دست‌ها هم مشخص باشد.
کدام نامزد توانست ارتباط درست با مخاطب برقرار کند و از زبان بدن به نفع خود استفاده کند؟
نامزدها عموما لبخند ندارند
وقتی کسی در لنز دوربین نگاه نمی‌کند در واقع به چشم مردم نگاه نمی‌کند. وقتی به دوربین نگاه نکنید و سر پایین باشد یا به سقف نگاه کنید، یعنی حرف‌هایی می‌زنید که قبول ندارید. وقتی صادقانه حرف می‌زنید، در چشم مردم نگاه کرده و لبخند می‌زنند. این نامزدها عموما لبخند ندارند و خیلی خشک و جدی حرف می‌زنند. مردم تشنه لبخند و نگاه محبت آمیز هستند.
نظر شما درباره خنده آقای قالیباف وقتی آقای پورمحمدی گفت حکم شهرداری شما را من امضا کردم، چیست؟
۱۹ رقم لبخند داریم که ۱۱ مورد آن قلابی است. این لبخند حالتی است که می گوید می‌توانستی امضا نکنی؟ شورای شهر شهردار را انتخاب می‌کند و نهایتا وزیر کشور باید حکم را امضا کند. این لبخند می‌تواند به معنای تشکر هم باشد.
جمع بندی نهایی می فرمایید
در این مناظره‌ها سوال مطرح می‌شود ولی جواب خیلی مورد مداقه قرار نمی گیرد. وقتی متنی را می‌خوانند باید به دوربین نگاه کنند. باید بر روی فن بیان کار کرد. مردم نامزدها را می بینند و قضاوت می کنند. قضاوت در ذات همه مردم است. اگر در یک دهم ثانیه تا هفت ثانیه اول بحث توانستید طرف مقابل را مجذوب کنید، موفق خواهید بود اما اگر این هفت ثانیه را مدیریت نکنید، مشکل پیدا می کنید.
