به گزارش ایران اکونومیست؛ شب یلدا، یا شب چله، یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است که مانند نوروز و چهارشنبه سوری، یادآور تاریخ کهن ایران است. شب یلدا از غروب آفتاب در آخرین روز پاییز یعنی 30 آذرماه آغاز می شود و با طلوع خورشید در اولین روز زمستان به پایان می رسد. یک دقیقه از دیگر شب ها طولانی تر است.

برای همین گفته شده این شب از تمام شب های سال بلندتر است و پس از این تاریخ به تدریج روزها بلندتر و شب ها کوتاهتر می شود. ایرانیان هر ساله این جشن را جشن می گرفتند زیرا نیاکانشان این شب را نماد پایان تاریکی و آغاز روشنایی می دانستند. یا به عبارتی یلدا نماد پیروزی نور بر تاریکی است.

شب چله را ما ایرانیان با دورهمی های خانوادگی، انداختن سفره شب یلدا، تزیین انار شب یلدا و شعر و قصه شنیدن با سایر اعضای خانواده جشن می گیریم.

شایان ذکر است، «شب یلدا» یا «شب چله» در دسامبر 2022 توسط یونسکو به عنوان نوزدهمین میراث فرهنگی ناملموس بشریت ایران در کنار افغانستان به ثبت رسید.

تاریخ شب یلدا نیز مانند دیگر جشن های ایرانی به گذشته های دور باز می گردد. اما تاریخ دقیق آن مشخص نیست. برخی از باستان شناسان معتقدند جشن یلدا قدمتی 7000 ساله دارد. آنها به سفال های ماقبل تاریخ با نقش هایی از ماهی ها و حیوانات ایرانی مانند قوچ و عقرب اشاره می کنند. اما ثابت شده است که آیین شب یلدا مربوط به حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح در زمان داریوش اول است که این تاریخ در تقویم رسمی ایرانیان باستان ثبت شده است. تقویمی برگرفته از تواریخ بابلی و مصری.

معنای شب یلدا چیست؟

یلدا کلمه ای سریانی به معنای تولد است و به تولد یا تولد دوباره خورشید اشاره دارد. یلدا طولانی ترین شب سال است. ایرانیان هر سال جشن گذار پاییز به زمستان را جشن می گیرند که در انقلاب زمستانی رخ می دهد، مانند سایر جشن های ایرانی که با تغییر فصل مصادف می شود.

آداب و رسوم یلدا چیست؟

آتش

مجالس یلدا اکنون با بخاری و پکیج و دیگر وسایل گرمایشی مثل شومینه گرم می شود; قبل از آن ایرانیان در اطراف کورسی و قبل از آن دور آتش جمع می شدند.

ضرب المثل ها یا قصه گویی در مراسم شب یلدا

ضرب المثل ها، شعرها و داستان سرایی ها عمدتاً در دوران باستان انجام می شد. به این ترتیب خانواده ها در این شب جمع می شدند و بزرگان قصه می گفتند. آنها معمولاً داستان های افسانه ای هستند که در آن بیشتر قهرمانان حیوانات، شیاطین و پری ها هستند. اکنون که در سال 2023 هستیم شاید بیشتر صحبت ها از اخبار مربوط به شبکه های مجازی باشد.

فال حافظ در شب یلدا

معمولا فال حافظ در شب یلدا یکی از رسوم رایج این مراسم است. برای این کار، یک بزرگتر از اعضای خانواده می خواهد که یکی یکی آرزوهای پنهانی کنند. آنگاه بزرگ می گوید: حافظ شیرازی ای کاشف هر رازی; من مثلا یک ثروت می خواهم، به من نگاه کن…. سپس به صورت تصادفی دفتر شعر حافظ را باز می کنند و شعر را در صفحه می خوانند. سپس فال را به پاسخ حافظ به آرزوی شب یلدا تعبیر می کنند. اگر مضمون شعر مثبت باشد، فال نیک و اگر نباشد، بد محسوب می شود. اما از آنجایی که بیشتر غزلیات حافظ مضمونی عرفانی، عاشقانه و امیدبخش دارد، معمولاً به فال نیک می گیرند.

شاهنامه خوانی در گردهمایی شب یلدا

یکی دیگر از اجزای جدایی ناپذیر آیین شب چله، شاهنامه خوانی، شاهکار فردوسی، شاعر بزرگ پارسی گوست. جذابیت شاهنامه خوانی با روش روایی چند برابر می شود. متأسفانه این سنت روایی در حال از بین رفتن است.

سفره شب یلدا (شب چله)

 شب چله است سفره و غذای رنگارنگ آن که شامل غذای اصلی گاهی سبزی پلو و ماهی، میوه های تازه و خشک مخصوص، آجیل و انار وکدوی پخته و لبو و سایر تنقلات می باشد. بعضی از ظروف قدیمی برای تزیین سفره شب یلدا استفاده می کنند.

گفتنی است به طور سنتی انواع مختلف میوه های خشک مانند کشمش، انجیر و توت خشک نیز در سفره شب یلدا وجود دارد.