لبخند تهران و قاهره به برقراری رابطه

از اردیبهشت سال ۱۳۸۶ که محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهوری پیشین در جریان سفر به امارات از آمادگی ایران برای بازگشایی سفارت مصر در کشورمان تا پایان وقت اداری در آن برهه اعلام آمادگی کرد، ۱۸سال می‌گذرد. در این سال‌ها سفارتخانه‌های دو کشور بازگشایی نشد و تهران و قاهره راهی پرفراز و نشیب را در روابط خود طی کردند. راهی که به نظر می‌رسد حالا با تغییر نام یک خیابان در تهران برای برقراری روابط مجدد هموار شده است. اگر تا دیروز تابلوی آبی رنگ خیابان «خالد اسلامبولی» در منطقه ۶ تهران، یکی از موانع برقراری رسمی این روابط بود، حالا با تغییر رسمی نام این خیابان به نظر می‌رسد که مسیر دیپلماسی تهران به قاهره دیگر با مانعی جدی روبه‌رو نباشد.

شورای شهر تهران در تاریخ ۲۵خرداد ماه در سیصد و سی و چهارمین جلسه خود با اکثریت آرای اعضای شورای شهر تهران خیابان «خالد اسلامبولی» (خیابان حدفاصل شهید بهشتی تا ابتدای خیابان گاندی) را به «سیدحسن نصرالله» تغییر داد. در نهایت اما روز گذشته به صورت رسمی تابلوی آبی رنگ خیابان شهید ‌سید حسن نصرالله به جای ‌خالد اسلامبولی‌ طی آیین نام‌گذاری و پلاک‌کوبی بر دیوار نشست و یک مناقشه طولانی مدت میان ایران و مصر برای همیشه پایان یافت‌.

روابط دیپلماتیک ایران و مصر از سال ۱۳۵۸ در اعتراض به توافق صلح مصر با رژیم صهیونیستی و پناه دادن قاهره به شاه مخلوع ایران قطع شد. هرچند این مسائل هیچ‌گاه روابط دو کشور را به تنش و درگیری نکشاند، اما به سردی روابط برای نزدیک به ۵ دهه میان دو کشور انجامید. در این مدت از میان روسای جمهور ایران محمود احمدی‌نژاد بهمن ماه سال ۱۳۹۱ در سفری چهار روزه به مصر، نام خود را به عنوان نخستین رئیس‌جمهور ایران که بعد از قطع رابطه به مصر سفر کرده بود، ثبت کرد.

به این ترتیب او که پیش از این در سال ۸۶ در جریان سفرش به ابوظبی به صورت قاطع اعلام کرده بود: «به‌دنبال تجدید رابطه با مصر هستیم و اگر دولت مصر اعلام آمادگی کند تا پایان وقت اداری امروز سفارت ایران را در مصر برپا خواهیم کرد»، در سفری که ۵سال بعد برای شرکت در دوازدهمین نشست سران ۵۷ کشور عضو سازمان همکاری‌های اسلامی به قاهره داشت نیز با محمد مرسی، رئیس‌جمهوری وقت مصر دیدار و گفت‌وگو کرد. در این مدت البته مسیر دیپلماسی میان دو کشور بسته نبود همچنان‌که پیش از سفر احمدی‌نژاد به قاهره، محمد مرسی رئیس‌جمهوری وقت این کشور شهریورماه سال ۹۱ برای شرکت در اجلاس سران جنبش عدم تعهد به تهران سفر کرده بود. او نخستین رئیس‌جمهور مصر بود که بعد از بیش از ۳۰ سال به ایران سفر می‌کرد.

پیش‌تر نیز طی سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۹ علی‌اکبر ولایتی و کمال خرازی برای شرکت در نشست کنفرانس اسلامی و نشست دی‌۸ به این کشور سفر کرده بودند. اما جنس سفرهای روسای جمهور به کشورهای یکدیگر از جنس دیگری بود. پس از پایان دوران احمدی‌نژاد که در نهایت آرزوی او برای عادی شدن روابط میان تهران و قاهره و بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور برآورده نشد، سفرهای دیپلماتیک و گفت‌وگو میان مقامات دو کشور در دوره ریاست‌جمهوری حسن روحانی و شهید ابراهیم رئیسی همچنان ادامه داشت.

با تمام اینها دولت چهاردهم در نهایت گام بزرگ عادی‌سازی روابط با مصر را برداشت تا جایی که حالا به گفته محمدحسین سلطانی‌فر، رئیس دفتر حافظ منابع ایران در مصر یخ روابط شکسته است.

او در پیامی در شبکه ایکس در این خصوص نوشت: «در پایان ماموریتی سه ساله همراه با فراز و نشیب پیچیده، الحمدلله یخ روابط شکسته است و ۲ کشور بدون محدودیت در حال گفت‌وگو و رایزنی هستند. مشترکات و مصالح مشترک بیش از هر زمان دیگری دیده می‌شوند و اهمیت می‌یابند.»

دولت مسعود پزشکیان برای شکسته شدن یخ‌های این رابطه تلاش‌های زیادی تاکنون انجام داده است. پزشکیان ۲۸ آذر ماه سال گذشته سفری به مصر داشت‌. او در حالی راهی قاره شد تا در اجلاس گروه دی‌۸ شرکت کند که از آخرین سفر رسمی رئیس‌جمهور ایران به مصر ۱۲ سال می‌گذشت . به دنبال آن سفر بود که مهدی سنایی، معاون سیاسی رئیس‌جمهور در سخنانی گفت: «اراده لازم برای ایران و مصر برای از سرگیری روابط وجود دارد و امیدواریم با اقداماتی که صورت گرفته در آینده‌ای نزدیک به سطح بازگشایی سفارتخانه‌ها برسیم.» همان زمان گفته می‌شد یکی از این اقدامات تغییر نام خیابان خالد اسلامبولی است.

خالد اسلامبولی، قاتل انور سادات، رئیس‌جمهور سابق مصر و امضاکننده توافق‌نامه کمپ دیوید، بود و نام‌گذاری خیابانی به نام او طی سال‌های گذشته یکی از عوامل ناخرسندی قاهره و مانع بهبود روابط بین دو کشور بود که دیروز این مانع از سر راه دو کشور برداشته شد.

با این حال به نظر می‌رسد دولت چهاردهم و دولت عبدالفتاح السیسی پیوندهای دیپلماتیک خود را به زمان تغییر نام یک خیابان گره نزده بودند، هرچند بی‌تردید یکی از موارد تسهیل روابط فی‌مابین بوده است. همچنان‌که مصر ماه‌هاست به یکی از کشورهایی بدل شده که نقشی فعال در مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران ایفا می‌کند. در این میان حتی گمانه‌زنی‌هایی در مورد طرح ایران برای تشکیل نوعی کنسرسیوم هسته‌ای با حضور کشورهایی مانند مصر و عربستان نیز مطرح شد که تاکنون تهران و قاهره این گمانه را رد نکرده‌اند.

قاهره حتی طی جنگ ۱۲روزه ایران و رژیم صهیونیستی نقشی فعال برای برقراری آتش‌بس ایفا کرد و بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر تماس‌های‌ فشرده‌ای با مقامات عمان، فرانسه، استیو ویتکاف، فرستاده رئیس‌جمهور آمریکا به خاورمیانه و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برقرار کرد. مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور نیز در این مدت چندین بار با «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور مصر گفت‌وگوی تلفنی داشته است. حالا می‌توان گفت تهران و قاهره بیش‌ از گذشته به عادی‌سازی روابط خود پس از نزدیک به ۵دهه نزدیک شده‌اند و تنها چند قدم تا بازگشایی سفارتخانه‌هایشان فاصله دارند.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد، چهارشنبه ۲۵ تیر ۱۴۰۴