مجموعا 46 همت اوراق مشارکت نقدی تا هفته دوم مهر منتشر شده است. اوراق مشارکت دولتی نوعی اوراق بهادار است که افراد حقیقی و حقوقی با خرید آن می‌توانند به سودهای مشخصی در سررسیدهای معلوم دست یابد. زمانیکه دولت قصد دارد یکی از پروژه‌های خود یا مخارج مد نظر خود را تامین مالی کند، می‌تواند بجای استقراض مستقیم از بانک مرکزی، اعتبار مورد نیاز خود را از بانک‌های دیگر یا فعالان بازار سرمایه قرض بگیرد.
بررسی داده‌ها نشان می‌دهد که علی‌رغم 46 همت جذب منابع در بازارهای مالی در اوایل پاییز، مبلغ بسیار بیشتری بابت اصل و سود اوراق انتشاریافته در سال‌های گذشته، به پرداخت رسیده که منجر به منفی شدن خالص جذب منابع در بازارهای مالی شده است.
وضعیت کسری بودجه در ایران
دولت‌ها با توجه به اینکه بدهی‌های خود را چگونه قصد دارند مدیریت کنند، سیاست‌های کسری بودجه، مازاد بودجه یا تراز بودجه را در پیش می‌گیرند. بنابراین در کشورهای بیشتر توسعه یافته از کسری بودجه به عنوان یک سیاست استفاده می‌شود و تامین مالی آن نیز عموما با انتشار اوراق دولتی صورت می‌گیرد. منابع مالی جمع‌آوری شده از این طریق عمدتا در پروژه‌های مالی و زیرساختی هزینه می‌شود با این هدف که در آینده ارزش افزوده بیشتری ایجاد شود و در توسعه بیشتر کشور نقش‌آفرین باشد.
یک تفاوت اصلی کسری بودجه ایران با کشورهای توسعه یافته این است که نمی‌توان گفت در ایران لزوما کسری بودجه همیشه یک سیاست بوده، بلکه بر اساس ساختار مالی و حسابداری کشور این کسری در طول زمان به مرور ایجاد شده و شکاف آن نیز بیشتر شده است.
تامین کسری بودجه با انتشار اوراق
داده‌های وزارت امور و اقتصاد دارایی و گزارش‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که از ابتدای سال 1402 تا 12 مهر طی 10 مرتبه انتشار، حدود 46.4 همت اوراق نقدی مشارکت توسط دولت منتشر شده است. در مقابل دولت موظف بوده تا همین تاریخ برای پرداخت اصل و سود اوراق منتشر شده در سال‌های گذشته، در مجموع بیش از 110 همت بپردازد.
تمایل خروج دولت از تله پونزی
با توجه به اینکه استفاده از رویکرد بدهکار کردن دولت برای تامین مخارج معمولا شبیه یک بازی پونزی است، بیشتر بودن پرداختی دولت از دریافتی آن در بازارهای مالی تا 12 مهر 1402 نشان می‌دهد که دولت از بازی پونزی خارج شده است. بر اساس آمار، دولت در مقابل درآمد 46.4 همتی از انتشار اوراق مشارکت، بالغ بر 82.3 همت بابت اصل و 27.9 همت بابت سود اوراقی که قبلا منتشر شده پرداخت کرده است.
بازی پونزی به شرایطی گفته می‌شود که یک شخص بدهی خود را با استقراض دوباره از اشخاص دیگر جبران می‌کند تا بدهی قبلی خود را بپردازد. با توجه به اینکه خالص جذب دولت در بازارهای مالی تا هفته دوم پاییز سال جاری حدود منفی 63.8 همت بوده است، می‌توان گفت که احتمالا دولت رویکرد خود را به سمت کنترل بدهی‌ها پیش برده و از بازی پونزی خارج شده است.
