اهمیت برنامه‌ریزی توسعه با توجه به منابع آبی

هم اکنون در بسیاری از مناطق جهان؛ کمبود آب، دغدغه بسیار مهم انسان به شمار می‌رود. آمارها می‌گوید که بیش از یک میلیارد نفر از آب آشامیدنی سالم و کافی محروم هستند. این شرایط، هر انسانی را مجاب می‌کند که نسبت به حفظ منابع آبی خود، بسیار حساس و هشیار باشد و این موضوع را به عنوانی حیاتی‌ترین ضرورت‌های پیش روی جامعه بشری، تلقّی کند.

بدین ترتیب بهترین حرکت و سازنده‌ترین راهکار این است که هرچه سریع‌تر برای حل چنین معضل مهمی، با تدبیر و اندیشه در پیرامون مسأله با دقت و تأمل در زوایای بحران این موضوع، برنامه جامع و مفصلی با رعایت جوانب و پیش‌فرض‌های مرتبط را تدوین و به مرحله اجرا بگذاریم.

لازم است چگونگی بهره‌گیری از منابع آبی را با توجه به شرایط و نیازمندی‌های روز، تعریف کنیم. با توجه به اهمیت بخش آب در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور؛ ضروری است که مدیریت بخشی منابع آب به سمت مدیریت یکپارچه منابع آب سوق یابد.

ناگفته پیداست که امنیت غذایی، حفظ محیط زیست و دسترسی به یک زندگی سالم، مستلزم داشتن منابع آبی مطمئن است.

در واقع؛ چرخه تولید در بسیاری بخش‌ها منوط به حفظ منابع آب و مهم‌تر از آن؛ تداوم بقای همه موجودات، بر آب، استوار است. با افزایش جمعیت و رشد اقتصادی جهان؛ تقاضا برای آب شیرین در سراسر گیتی، به سرعت در حال افزایش است. کمبود آب علاوه بر این که تامین غذای بشر را تهدید می‌کند، به شدت تنوع زیستی را در اکوسیستم‌های آبی و زمینی کاهش می‌دهد.

امروزه عواملی همچون افزایش جمعیت، رشد آهنگ شهرنشینی، تغییر الگوی مصرف، بالارفتن سطح بهداشت، گسترش سایر مصارف آب (کشاورزی، صنعتی، خدماتی، توریستی و تفریحی و...) در بالا رفتن سطح مصرف آب، موثر بوده‌اند.

آب به مهم‌ترین عنصر اثر گذار در فرایند تولید، نقش خیلی حسّاس و مهمی در افزایش و بهینه سازی تولید محصولات (کشاورزی، پتروشیمی، فولاد و...) دارد و لذا دسترسی آسان به منابع آبی می‌تواند هزینه‌های تولید را به مقدار زیادی کاهش دهد. تامین آب شرب بهداشتی (شاخص بهره‌برداری آب) از جمله شاخص‌های اصلی توسعه پایدار بر اساس اصول و معیارهای پذیرفته شده جهانی است.

افزایش تامین و توزیع آب با کیفیت منجر به ارتقای رفاه نسبی و در نهایت توسعه پایدار با رویکرد عدالت اجتماعی خواهد شد؛ بدیهی است ایران با توجه به موقعیت ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک جغرافیایی، از مناطق خشک جهانی به شمار می‌رود و همین مساله، ما را بر آن می‌دارد که باید در مدیریت منابع آبی کشور؛ مشارکت مستقیم سایر بخش‌ها مانند امور فرهنگی، بخش اقتصادی، زیرساخت‌ها و عناصر اجتماعی، زیر بنایی و خدماتی در محدوده هر یک از حوضه‌های آبریز کشور، برای دستیابی به حکمرانی پایدار با تأکید بر مدیریت به هم پیوسته منابع آب، اجرا و بر این امر تاکید کند که توسعه پایدار می‌بایستی سازگار با شرایط اقلیمی، کم‌آبی و زیست‌محیطی، به منظور ایجاد تعادل و پایداری بین منابع و مصارف آب و حفاظت کمی و کیفی و ارتقای بهره‌وری از منابع آب باشد تا در افق زمانی ۱۴۲۴ میزان مصارف آب سطحی به حداکثر ۶۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر و برداشت از آب زیرزمینی ۲۵ درصد کاهش یابد و تعادل در منابع و مصارف آب و تعادل‌بخشی آب زیرزمینی از طریق بازچرخانی و استفاده چندباره از آب، ارتقای بهره‌وری و کاهش مصارف غیرضروری محقق شود.

*رئیس دبیرخانه کنگره بین‌المللی حکمرانی هوشمند آب