به گزارش ایران اکونومیست، مراتع به‌عنوان گسترده‌ترین عرصه خشکی‌های جهان، بخش قابل توجهی از اراضی کشور ایران را نیز به خود اختصاص داده‌اند، این گستره یکی از منابع پایه تولیدی کشور محسوب شده و جایگاه خاصی در تأمین علوفه مورد نیاز حیات وحش و دام‌ها دارد. تولید علوفه در این اراضی مربوط به گیاهان مرتعی است که بر اساس ویژگی‌های رویشگاهی نظیر شرایط اقلیمی اعم از دما و بارندگی، ویژگی‌های خاک و نظایر آن در مناطق مختلف کشور مستقر شده و ترکیب گیاهی خاصی را به وجود آورده‌اند.
طبق نظر پژوهشگران، از نقطه‌نظر اقتصادی اجتماعی و با توجه به سابقه دیرینه دامداری در ایران، مراتع به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تولید علوفه به شمار می‌آیند. به‌طور کلی در مراتع، یکی از ابزارهای اصلی مدیریت و بهره‌برداری صحیح، شناسایی گیاهان علوفه‌ای و میزان خوش‌خوراکی آن‌ها برای دام‌هاست. بنابراین جهت مدیریت و هدفمندی چرای گله در عرصه‌های مرتعی، استفاده از تجربه بهره‌برداران و چوپانان در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی حائز اهمیت است.
در همین زمینه، پژوهشگران دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن به مقایسه ترکیب شیمیایی برگ هشت گونه درختی و درختچه‌ای جهت تغذیه دام پرداخته شده است.
این تحقیق به بررسی عوامل مؤثر در استفاده بهره‌برداران مرتعی از ۴ گونه درختی شامل افرا پلت، بلوط بلندمازو، ممرز و خرمندی و همچنین ۴ گونه درختچه‌ای شامل آلوچه وحشی، شب خسب، ازگیل وحشی و داغداغان جهت تغذیه دام و تعیین ارزش غذایی آن‌ها در مرحله شروع رشد برگ‌ها در دامسراهای مناطق جنگلی اطراف روستای جواهرده در شهرستان رامسر استان مازندران پرداخته است.
پژوهشگران در این تحقیق، برگ سبز گونه‌های فوق را پس از جمع‌آوری و خشک‌شدن در هوای آزاد، برای وزن خشک و کیفیت علوفه شامل پارامترهای پروتئین خام، فسفر، ازت، پتاسیم و موارد دیگر بررسی نمودند.
نتایج این بررسی‌ها نشان داد که گونه گیاهی درختچه‌ای شب خسب با نام علمی آلبیزیا جولیبریسین به دلیل مقدار انرژی متابولیسمی، درصد هضم‌پذیری ماده خشک، پروتئین و چربی خام و موارد مناسب دیگر، دارای کیفیت علوفه بالاتری نسبت به هفت گونه دیگر است.
همچنین یافته‌ها حاکی از آن بودند که ارزش غذایی گونه شب خسب بالاتر بوده و بهره‌برداری از آن توسط دامداران بیشتر بوده است.
محمدرضا طاطیان، دانشیار و پژوهشگر گروه مرتع‌داری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و همکارانش در این تحقیق می‌گویند: «نتایج حاصل از اطلاعات پرسشنامه‌ها نشان داد که ازنظر دامداران محلی، گونه گیاهی شب خسب دارای بیشترین تأثیر بر تولید شیر و گوشت دام است، درحالی‌که مقدار انرژی متابولیسمی و درصد حذف‌پذیری ماده خشک گونه بلوط بلند مازو نسبت به هفت گونه دیگر کمتر است».
به گفته آن‌ها، «یافته‌ها حاکی از آن هستند که اطلاعات محلی بهره‌برداران با خصوصیات کیفی تعیین‌شده در برخی از گونه‌های مورد استفاده همخوانی دارند. البته هدف این تحقیق، تشویق بهره‌برداران برای تشویق چرای دام از جنگل نیست، بلکه ارائه ایده‌ای مناسب به مدیران و مراکز اجرایی کشور است تا با شناخت ارزش غذایی گونه‌های درختی از طریق طرح‌های اجرایی صحیح صیانت از جنگل، اقدام به حمایت از گونه‌های بومی در معرض خطر کنند».
بر اساس این تحقیق، به‌طور کلی و با توجه به ساختار اقتصادی و اجتماعی بهره‌برداران مرتعی و استفاده‌کنندگان از جنگل که تنها وسیله امرار معاش توده وسیعی از ساکنین مناطق مورد مطالعه است، باید با دید واقع‌بینانه به این موضوع نگریست و شرایط زندگی این عده از افراد جامعه را در برنامه‌ریزی‌های مدیریتی مد نظر قرار داد.
این یافته‌ها که توجه به آن‌ها می‌تواند موجبات حفاظت بهتر از عرصه‌های جنگلی و مرتعی کشور را فراهم کند، در فصل‌نامه مرتع و آبخیزداری متعلق به دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران منتشر شده‌اند. این نشریه قدیمی، هفتاد و پنجمین سال انتشار خود را سپری می‌کند.
