اساسا سرمایه گذاری در اقتصاد به دو جزء ثابت و متغیر تقسیم می شود، سرمایه گذاری ثابت در حساب های ملی از دو قسمت ماشین آلات و ساختمان تشکیل شده و سرمایه گذاری متغیر همان تغییر موجودی انبار بنگاه ها است. بدیهی ست که بخشی از موجودی سرمایه ثابت هر ساله مستهلک شده و به همین دلیل ارقام سرمایه گذاری که به صورت ناخالص ارائه شده اند را می توان در صورت کسر استهلاک سرمایه ها به ارقام خالص سرمایه گذاری تبدیل کرد.
اگر بخواهیم وضعیت سرمایه گذاری را در ایران پس از جنگ تحمیلی بررسی و مقایسه کنیم باید اولا سرمایه گذاری حقیقی (و نه سرمایه گذاری اسمی) بررسی شود و دوم اینکه باید به نرخ رشد سرمایه گذاری به عنوان یک نکته ی مهم در تحلیل آمار های سرمایه گذاری توجه کرد. از این رو در تمامی این گزارش آمار ها و نمودارها بر اساس مقادیر حقیقی(قیمت های ثابت سال 76) هستند و نمودار های نرخ رشد همپای مقادیر مطلق مورد تحلیل قرار خواهند گرفت.
نمودار زیر مقادیر سرمایه گذاری های ثابت انجام شده در طول سالهای تصدی سه دولت پس از جنگ را نشان میدهد سال 68 تا 75 به عنوان دولت هاشمی، سال 76 تا 83 دولت خاتمی و 84 تا 91 به عنوان دولت احمدی نژاد در نظر گرفته شده و از محاسبه ماه های تصدی در سال هایی که انتخابات برگزار شده صرف نظر شده است (ارقام به میلیارد ریال می باشند).
همان طور که مشخص است روند مقادیر سرمایه گذاری ثابت ناخالص از هر دولت به دولت بعد روند صعودی را طی کرده است، البته این نمودار برای تحلیل و نتیجه گیری کافی نیست، اما قبل از پرداختن به ابعاد دیگر این مقایسه نموداری از مقادیر سرمایه گذاری ثابت خالص هم ارائه خواهد شد که البته تفاوت چندانی را با نمودار بالا از لحاظ تفاوت بین دولت ها نشان نمی دهد، لازم به یادآوری ست که به علت عدم محاسبه ی ارقام استهلاک سرمایه های ثابت برای سال های 90 و 91 ، این مقادیر به کمک یک رگرسیون خطی از مقادیر استهلاک سالیانه، هرچند به صورت غیر کارشناسی و غیر قابل استناد و صرفا برای دستیابی به مقادیر تقریبی سرمایه گذاری خالص در این سال ها، محاسبه شده است، ولی در ادامه گزارش صرفا از مقادیر ناخالص برای دقت بیش تر بحث استفاده شده است.
حال ممکن است تصور شود در دولت هایی که سرمایه گذاری در آنها بیشتر انجام شده، پس رشد اقتصادی بیشتری هم باید تجربه شده باشد، با هم نگاهی می اندازیم به ارقام رشد اقتصادی در سه دولت پیش گفته:
همان طور که مشخص است رشد اقتصادی در دولت های نهم و دهم تا حدودی روند کاهشی و بی ثباتی را طی کرده و در دولت های هفتم و هشتم روند نسبتا صعودی تری را از خود نشان می دهد و در دولت های پنجم و ششم هم کاملا بی ثبات بوده است.
لازم به یاد آوری ست که به علت عدم محاسبه استهلاک، رشد اقتصادی سال های 90 و 91 رشد درآمد ملی نبوده و رشد ناخالص است، ولی به منظور مقایسه تسامحا آنها را در کنار رشد درآمد ملی در نمودار قرار دادیم.
این در حالی است که در نمودار اول ملاحظه شد که مقدار سرمایه گذاری در دوران دولت های نهم و دهم بیش تر از دولت های پیشین بوده است. این امر نشان میدهد که مقادیر مطلق سرمایه گذاری برای مقایسه و قضاوت کافی نیستند،برای این منظور نگاهی می اندازیم به مقادیر سرمایه گذاری در اول تصدی هر دولت و همین مقدار در آخر تصدی دولت ها :
ملاحظه میشود که در دولت های پنجم و ششم سرمایه گذاری از رقم حدود 50000 میلیارد ریال به حدود 74000 میلیارد ریال رسیده که رشد نسبتا بالایی را دارا بوده، همچنین در دولت های هفتم و هشتم از حدود 83000 میلیارد ریال به حدود 151000 میلیارد ریال بالغ شده که رشد چشمگیری را نشان می دهد، و دردولت های نهم و دهم ار حدود 164000 میلیارد ریال به حدود 167000 میلیارد ریال رسیده که رشد چندانی را از خود نشان نمی دهد. البته لازم به یادآوری است که این مقدار سرمایه گذاری برای سال آخر دولت دهم بوده که مقدار نسبتا کمی را داراست، ولی در برخی سال های دیگر تصدی این دولت سرمایه گذاری بعضا بالاتر بوده مثلا رقم 212000 میلیارد ریال در سال 89 بیشترین مقدار در میان سال های تصدی این دولت بوده است.
این اعداد و ارقام نشان می دهند که سرمایه گذاری در ابتدای دولت های نهم و دهم دارای مقادیر بالایی بوده و این مقادیر بالا در سال های تصدی این دولت ادامه پیدا کرده یا بعضا رشد داشته و یا گاهی هم کاهش را تجربه کرده، ولی رشد چندان بالایی را شاهد نبوده است و به همین دلیل جمع این مقادیر بالا باعث شده حجم سرمایه گذاری در این دولت بیش از سایر دولت ها باشد، ولی رشد سرمایه گذاری خیر.
در ابتدای دولت های هفتم و هشتم میزان سرمایه گذاری رقم خیلی بزرگی نبوده ولی این رقم به میزان زیادی در این دوران رشد پیدا کرده و همین امر کمتر بودن مقدار مطلق سرمایه گذاری در این دولت نسبت به دولت های نهم و دهم را باعث شده ولی رشد سرمایه گذاری در این دوره بالاتر از دولت های دیگر است.
همین استدلال در مورد دولت های پنجم و ششم هم صادق است منتهی در این دوره مقدار سرمایه گذاری در ابتدای کار دولت باز هم کمتر بوده .در زیر مقایسه ای داریم از رشد سرمایه گذاری ثابت در دوران دولت های مختلف:
بنابراین آشکار می شود که آنچه مهم است علاوه بر میزان مطلق سرمایه گذاری رشد میزان سرمایه گذاری در یک برهه ی زمانی در یک کشور است. در دوران دولت های هفتم و هشتم در تمامی سال ها نرخ رشد مثبت تجربه شده ولی در مورد دو دولت دیگر این طور نیست ، در دولت های نهم و دهم میانگین نرخ رشد سرمایه گذاری ثابت حدود 1.7 درصد، در دولت های هفتم و هشتم حدود 9.3 درصد و در دولت های پنجم و ششم در حدود 7.5 درصد بوده است، که تفاوت بین میزان رشد سرمایه گذاری را به خوبی نشان می دهد.
