به گزارش ایران اکونومیست از ری، بزرگ‌ترین کارخانه سیمان کشور در جنوب پایتخت و در جوار کوه بی‌بی شهربانو که منبع غنی سیمان محسوب می‌شود، واقع شده و نزدیک به 60 سال است که مردم شهرری و به ویژه روستاهای مجاور این کارخانه از آلایندگی‌های ناشی از فعالیت این صنعت سودآور اما مخرب گلایه دارند.
در حال حاضر مردم روستاهای امین آباد، اسلام آباد سیمان تهران، غنی آباد، نسوز و هفت دستگاه، تقی آباد و اسلام آباد نظامی بیش از سایر نقاط شهرستان آلودگی‌های ناشی از فعالیت این کارخانه و معادن آن را احساس و با مشکلات و بیماری‌های ناشی از آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
مردم این روستاها که اغلب نیز از قشر ضعیف جامعه هستند از انتشار شبانه غبار سیمان، لرزه‌های ناشی از انفجارهای متعدد، تردد خودروهای حامل سیمان و سنگ از گذرگاه‌ها، انتشار غبار ناشی از برداشت کوه، ازدیاد بیماری‌های پوستی و تنفسی، آلودگی شدید هوا و ... شکایت دارند اما راه کسب رضایت مردم استفاده از تجهیزات به روز و مدرن با کمترین آلایندگی است تا سلامت خود و فرزندانشان که از روی اجبار در این مناطق کم برخوردار سکنی گزیده‌اند، تأمین شود.
برای بررسی بیشتر ابعاد فعالیت این کارخانه و بیان نارضایتی به‌حق مردم و ابعاد مختلف فعالیت مخرب این صنعت با علی‌اصغر گرشاسبی مدیرعامل کارخانه سیمان تهران گفت‌وگویی انجام دادیم.
: یکی از موضوعاتی که در روزهای آلوده پایتخت بیش از پیش مورد توجه قرار می‌گیرد، آلودگی ناشی از فعالیت صنایع بزرگ و به ویژه کارخانه سیمان تهران است، چرا کارخانه سیمان تهران برای تأمین سلامت مردم در روزهای آلوده تعطیل نمی‌شود؟
یکی از مزایای کارخانه سیمان تهران برای پایتخت این است که 12 هزار تن سیمان تولیدی این کارخانه با کمترین تردد وسایل حمل‌ونقلی در شهر تهران و ری توزیع می‌شود در حالی که طبق گزارش‌های محیط زیست بیشترین عامل آلایندگی در شهر تهران ناشی از حمل‌ونقل است و حالا اگر به اصرار شما این کارخانه تعطیل شود، سیمان مصرفی باید از نزدیک‌ترین کارخانه که در 40 کیلومتری تهران قرار دارد تأمین شود که در نهایت موجب تردد بیشتر و آلودگی بیشتر خواهد شد.
: توزیع روزانه 12 هزار تن سیمان در شهر تهران و تردد خودروهای حامل سیمان از روستای امین آباد حتی در روزهای آلوده که محدودیت‌های ترافیکی نیز اعمال می‌شود را چطور می‌توان توجیه کرد؟
اگر برنامه دولت و انتظار این است که کل فعالیت‌ها اعم از کارخانه سیمان و صنایع وابسته به آن تعطیل شود؛ با تعطیلی کارخانه مشکلی نداریم اما این تصمیم گیری باید از سوی دولت و در خصوص کل فعالیت‌ها صورت گیرد.
هنگامی که پروژه‌های ساخت و ساز در کشور تعطیل نمی‌شود، تأمین مصالح ضروری است؛ لذا خودروها برای تهیه سیمان و تأمین مصالح موردنیاز ساخت و ساز، به ویژه در پروژه‌های عظیم مجبور به طی مسافت بیشتری به‌طور مثال تا کارخانه سیمان فیروزکوه یا شاهرود خواهند شد.
: تعطیلی کارخانه سیمان آلودگی ناشی از برداشت و تردد خودروهای سنگین را کاهش می دهد، چرا توجهی به مردم ساکن در روستاهای هم‌جوار نمی‌شود؟
فاصله حدودی و میانگین 15 کیلومتری کارخانه سیمان تهران با مراکز مصرف (پروژه‌های ساخت و ساز در محدوده استان تهران)، در صورت تعطیلی این کارخانه افزایش می‌یابد و خودروها مجبور به طی مسافت بیشتری در حدود 40 تا 50 کیلومتر خواهد شد بر این اساس میزان آلودگی ناشی از تردد خودروها نیز بیشتر خواهد شد و تعطیلی کارخانه تأثیری در کاهش آلودگی نخواهد داشت.
: در روزهایی که آلودگی هوا در پایتخت شدت می‌گیرد، صنایع آلاینده تعطیل می‌شوند، با وجود اثبات انتشار غبار و ذرات معلق در فعالیت کارخانه‌های سیمان این تعطیلی شامل مجموعه شما می‌شود؟
کارخانه سیمان تهران جزو صنایع آلاینده نیست و تحت کنترل اداره محیط‌زیست قرار دارد.
نبود خودروی آبپاش در محل معادن اصلاً قابل قبول نیست
: در حوزه برداشت از معادن اصول مربوط به آبپاشی و مالچ پاشی جهت کاهش انتشار غبار انجام نمی‌شود؟ آیا دستورالعملی در این زمینه از سوی محیط زیست به کارخانه ابلاغ‌شده است؟
آبپاشی هنگام برداشت انجام می‌شود اما مالچ پاشی طبق اصول محیط‌زیست به‌منظور حفظ خاک ممنوع است و تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم آبپاشی است که در این راستا پاشش آب در مسیر تردد مستمر انجام می‌شود و کامیون حمل آب نیز حضور دارد.
: در مشاهدات میدانی خبرنگار که ویدیوی آن نیز موجود است خودرو آبپاش در محدوده برداشت‌ها مشاهده نشد و غبار ناشی از ترددها به‌خوبی در تصاویر ثبت شده است. آبپاشی از چه طریقی انجام می‌شود؟
شاید در لحظه‌ای که در محل حاضر بودید خودروی آبپاش مشاهده نشده اما این موضوع که خودروی آبپاش در محل نباشد اصلاً قابل قبول نیست.
: مدیر پیشین محیط زیست ری بر آبپاشی و مالچ پاشی تأکید داشت و راه برون‌رفت از گردوغبار ناشی از تردد در مسیر معادن را ناشی از عدم مالچ پاشی می‌دانست، چرا این اقدام اجرایی نشد؟
مالچ پاشی به دلیل آسیب به خاک منسوخ شده و فقط آبپاشی انجام می‌شود.
با تعطیلی کارخانه آلودگی کم نمی‌شود
: فعالیت معادن سیمان نیز آلاینده محسوب می‌شود، از سوی سازمان‌های متولی اقدامی در زمینه بازدید یا دستورالعملی برای کاهش فعالیت در روزهای آلوده صادر نشده؟
تردد خودروهای حامل سیمان و تجهیزات برداشت از معادن را نمی‌توان محدود کرد زیرا جنبه عمومی دارد. برخی اقدامات اعم از تعطیلی مدارس برای کاهش حمل‌ونقل شهری تأثیری بر کاهش آلودگی ندارد و ما به‌جای حل مسئله به دنبال پاک کردن صورت مسئله هستیم و تصور بر این است که با تعطیلی مشکل آلودگی هوا برطرف می‌شود. اگر با تعطیلی امکان رفع این معضل وجود داشت؛ چرا در این دوره 10 ساله وضعیت بدتر شد.
: در ابتدای بحث آلودگی پایتخت را ناشی از حمل‌ونقل مطرح کردید اما در این مورد معتقدید حمل‌ونقل سیمان با خودروهای سنگین و بعضاً فرسوده تأثیری بر آلودگی ندارد؟
آیا آمار و ارقامی وجود دارد که نشان دهد وسیله‌های نقلیه محدودی که عموماً ماشین‌های سواری با میزان آلایندگی کمتر هم هستند، چه میزان بر آلودگی شهر تأثیر داشته است.
البته تردد خودروهای سنگین در آلودگی نقش دارد اما با تعطیلی کارخانه حمل‌ونقل تعطیل نمی‌شود و مصرف‌کننده و کارگر ساختمانی نیاز به مصالح دارند و همچنین آیا شهرداری در روزهای آلوده می‌تواند فعالیت خود را تعطیل کند.
اگر تصمیم کلان کشور این است که صنعتی تعطیل شود؛ پس باید همه صنایع وابسته نیز تعطیل شود و نباید تمرکز و تأکید بر واحد خاصی باشد.
نمی‌توان بر اساس مضرات فعالیت کارخانه سیمان تهران را تعطیل کرد
: از نظر شما فعالیت کارخانه سیمان چه میزان بر آلودگی هوا تأثیر دارد؟
با وجود اینکه فعالیت کارخانه تحت کنترل اداره محیط‌زیست قرار دارد می‌توان گفت که فعالیت سیمان تهران هیچ تأثیری بر آلودگی هوا نخواهد داشت.
: یعنی معتقدید کارخانه سیمان هیچ تأثیری بر آلودگی ندارد؟!
نمی‌توان گفت هیچ تأثیری ندارد، فعالیت کارخانه سیمان تهران در حد استاندارد آلایندگی دارد اما در حدی نیست که زندگی افراد را به مخاطره بیندازد که به دنبال تعطیلی آن باشیم و همچنین هر فعالیتی تأثیرات مخربی بر محیط‌زیست دارد و نمی‌توان بر اساس این مضرات فعالیت این کارخانه را تعطیل کرد.
خاموش شدن فیلترها هنگام شب منفعتی برای کارخانه ندارد
: مردم روستاهای هم‌جوار کارخانه سیمان از انتشار شبانه غبار گلایه دارند. این غبار ناشی از چیست و چطور هنگام شب فیلترها از مدار خارج می‌شود؟
موضوع خاموش شدن فیلترها در هنگام شب قابل قبول نیست زیرا خروجی فیلترها از بهترین نوع مواد تهیه‌شده و در واقع هنگامی که فیلتراسیون انجام می‌شود، موادی که از خروجی فیلتر جمع‌آوری می‌شود جزو با کیفیت‌ترین مواد است.
: کارشناسان امکان از مدار خارج شدن فیلتر را تائید می‌کنند و مردم نیز بر این باورند، در این خصوص توضیح دهید.
خاموش شدن فیلترها هنگام شب توجیه عقلانی و منفعتی برای کارخانه سیمان تهران ندارد. شرکت سیمان تهران 10 میلیارد تومان برای اجرای فیلتراسیون با جدیدترین تجهیزات و تکنولوژی‌ها سرمایه‌گذاری کرده است و این اقدام با هدف پاک کردن محیط کار کارکنان کارخانه و اطراف و همچنین کیفیت استحصال مواد تولیدی انجام شده است.
: شما تأکید دارید که غبار منتشر شده در هوا ناشی از فعالیت کارخانه نیست، پس غباری که مردم در محدوده کارخانه سیمان مشاهده می‌کنند ناشی از چیست؟
برای دریافت پاسخ دقیق‌تری باید هنگام انتشار غبار کارخانه بررسی شود زیرا هیچ کارخانه سیمانی با توجه به تاریکی هوا فیلتر را خاموش نمی‌کند.
بر اساس استاندارد محیط زیست کارخانه در هنگام استارت شدن یا هنگام قطع برق و یا هر مشکل فنی دیگر در زمان حدودی نیم‌ساعته تا قرار گرفتن فیلترها در مدار و استیبل شدن تجهیزات؛ تولید غبار مقطعی می‌کند و این موضوع ارتباطی با شب یا روز ندارد.
: فیلمی از انتشار غبار در اختیار قرار گرفته اما شما تأکید دارید این غبار ناشی از خاموش شدن فیلتر نیست، آیا غباری که مردم حس می‌کنند مربوط به آغاز به کار سیستم‌هاست؟
امکان بروز مشکلات فنی وجود دارد و کارخانه‌ای با این عظمت نیز در معرض ایرادات و اشکالات در تجهیزات و مسائل بیرونی از جمله قطع برق قرار دارد و نباید از آلایندگی مقطعی و بسیار نادر به عنوان فعالیت مخرب برداشت شود.
این ذهنیت آلایندگی مربوط به قدیم و حدوداً 30 سال پیش بوده و امروز شرایط و تجهیزات تغییر کرده زیرا که در زمان گذشته شرایط فیلتراسیون به گونه‌ای دیگر بود اما در حال حاضر فیلتراسیون این کارخانه به گونه‌ای است که اگر هنگام تولید مورد استفاده قرار نگیرد، آغشته به غبار شده و آسیب دیده و دیگر قابلیت استفاده نخواهد داشت و باید تعویض یا تعمیرات دو سه هفته‌ای بر روی آن انجام شود.
غباری که مردم از آن گلایه دارند مربوط به ترددها و تخلیه نخاله‌های ساختمانی است
: پس غباری که مردم را گرفتار کرده ناشی از چیست؟
خروجی‌های کارخانه سیمان تهران کمتر از 100 میلی‌گرم است و در واقع هیچ موادی از خروجی دودکش قابل مشاهده نیست. غباری که مردم از آن گلایه دارند مربوط به ترددها در منطقه است و همچنین در اطراف کارخانه مقدار زیادی نخاله‌های ساختمانی تخلیه و رها شده و نیز در هنگام شب ترددهای زیادی در این منطقه انجام می‌شود که مربوط به حمل‌ونقل نخاله‌های ساختمانی و تخلیه در حاشیه جاده است اما هیچ دستگاهی از این اقدامات جلوگیری نمی‌کند.
تصاویری از حرکت بونکرها منتشر شده که نشان می‌دهد گردوغبار زیادی از حرکت خودروها در هوا انتشار می‌یابد اما سؤال اینجاست که آیا باید در خیابان‌ها این میزان خاک وجود داشته باشد که تولید گردوغبار کند و آیا نخاله‌های ساختمانی باید در حاشیه جاده‌ها تخلیه شود که چهره شهر را نازیبا و سلامت مردم را به خطر بیندازد.
تخلیه نخاله‌های ساختمانی از سوی هیچ ارگان و نهادی کنترل نمی‌شود و نیز در تردد تحت هیچ نظارتی نیست اما در کارخانه سیمان تهران کنترل سازمان‌های بالادستی وجود دارد.
سیمان تهران سال جاری طبق وظایف تعیین شده 300 میلیارد تومان مالیات به دولت پرداخت کرده اما دولت نیز وظیفه دارد در ازای دریافت این مالیات زیرساخت مناسب ایجاد کند اما چرا مسئولانی که این مالیات‌ها را دریافت می‌کنند به وظایف خود که ایمن سازی و کاهش آلایندگی تردد است عمل نمی‌کنند.
تأثیر صنعت سیمان در افزایش بیماری تنفسی و سرطان را تکذیب می‌کنم
: برخی معتقدند فعالیت شما باعث افزایش بیماری‌های تنفسی در روستاها شده است در این باره توضیح دهید.
آمار مستندی در این زمینه نداریم و در جایی که حتی یک کلینیک یا درمانگاه وجود ندارد بر چه اساس و با چه آمار و مستنداتی قضاوت در خصوص تأثیر فعالیت کارخانه بر افرایش بیماری‌ها صورت می‌گیرد.
: افزایش موارد بیماری گلایه همیشگی مردم این منطقه است، برای این نارضایتی مردم چه توضیحی دارید؟
همه فعالیت‌ها در بروز بیماری مؤثر است اما این ادعا که صنعت سیمان در افزایش بیماری تنفسی و سرطان ریه می‌شود را تکذیب می‌کنم زیرا مستنداتی در این زمینه وجود ندارد. اگر اصراری بر این موضوع وجود دارد، شما بروید و کار تحقیقاتی انجام دهید.
بر اساس گزارش وزارت بهداشت آلودگی هوا تنفس تمام انسان‌ها را تحت تأثیر قرار داده اما به‌اندازه کافی به آن توجه نشده است و همچنین حمل‌ونقل عمومی نیز در سال‌های اخیر توسعه و پیشرفتی نداشته و البته این موضوع اصل قضیه آلایندگی است.
: کارخانه سیمان تهران در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی نسبت به جغرافیای محل فعالیت از جمله مردم این منطقه چه اقدامی انجام داده است؟
مسئولان به‌جای ارائه خدمات، اذعان می‌کنند که چرا سیمان تهران در اجرای پروژه‌های زیرساختی همکاری نمی‌کند و این در حالی است که این شرکت متعلق به سهامداران مردمی است و علاوه بر پرداخت مالیات در پی کسب سود معقول است.
بخشی از این مالیات‌ها و عوارض باید به منطقه فعالیت بازگردد و این موضوعی است که رئیس‌جمهور آن را مطرح کرده اما هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده است و در واقع این اعتبارات در مناطق دیگر هزینه می‌شود و به منطقه فعالیت صنایع بازنمی‌گردد.
بر اساس قانون 25 درصد از محیط تولیدی باید فضای سبز شود و در حال حاضر 200 هکتار فضای سبز در محل کارخانه و فضای اطراف ایجاد شده که 50 درصد مازاد بر وظیفه قانونی است.
بخشی از این فضای نامناسب مربوط به تخلیه زباله و نخاله است و بخشی مربوط به زمین‌هایی است که نگه‌داری از آن در حوزه کارخانه نیست اما برای ساماندهی این فضا طرحی را ارائه می‌کنیم که با همکاری سایر ارگان‌ها بازسازی صورت گیرد.
چاله‌های کوه بی‌بی شهربانو را با باطله‌ها و مواد بلااستفاده پر می‌کنیم
: برداشت از کوه بی‌بی شهربانو منجر به ایجاد دره‌ها و چاله‌های زیادی شده، در زمینه مسطح کردن این محدوده‌های برنامه‌ای دارید؟
عملیات پر کردن دره‌ها و چاله‌های اطراف بقعه بی‌بی شهربانو از ابتدای آذر ماه آغاز شده و به هر میزان که برداشت انجام شود، باطله معادن در دره‌ها تخلیه خواهد شد اما پر کردن این چاله‌ها ادامه‌دار و طولانی است.
فعالیت کارخانه در معادن کوه بی‌بی شهربانو به حداقل رسیده و سعی ما بر این است که برداشت‌ها از این میزان نیز کمتر شود و کلیه مواد بلااستفاده در کارخانه و معادن در چاله‌هایی که ناشی از فعالیت 70 ساله است تخلیه می‌شود.
دستگاه سنگ‌شکن فکی پیش از استفاده خراب شد
: نصب و به‌کارگیری دستگاه سنگ‌شکن فکی وعده مدیرعامل پیشین برای کاهش غبار بود. چرا با تأخیر انجام شد و در حال حاضر در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
این دستگاه راه‌اندازی شد اما متأسفانه در هنگام راه‌اندازی مشکل فنی پیش آمده و خروجی این دستگاه با مواد مورد نیاز کارخانه متفاوت است.
سازنده دستگاه سنگ‌شکن فکی که قرار بود در هنگام خردایش مورد استفاده قرار گیرد در زمینه طراحی اشتباه کرده و در حال حاضر در حال پیگیری رفع مشکل هستیم و با شرکت مشاور وارد مذاکره شدیم تا طرحی برای رفع مشکل ارائه شود.
: مدیرعامل پیشین کارخانه نصب دستگاه سنگ شکن را راهی برای کاهش غبار می‌دانست و وعده 2 ماهه برای این اقدام داده بود، متأسفانه نزدیک به 3 ماه از آن وعده گذشته اما همچنان اجرایی نشده، چرا؟
دستگاه سنگ‌شکن فکی میزان خردایش سنگ را بیشتر کرده و میزان مواد مصرفی را کاهش داده و باطله‌ها را کمتر می‌کند و در واقع این دستگاه مورد نیاز کارخانه است و ساخت آن نیز هزینه‌بر بوده اما به دلیل اشتباه طراحی و ساخت توسط سازنده فعالیت را با تعویق مواجه کرده است.
: آیا قبول دارید کهعملیات برداشت از کوه بی‌بی شهربانو به صورت کاملاً سنتی انجام می‌شود؟
کارخانه سیمان تهران برای بهره‌برداری دارای طرحی است که سازمان صمت نیز تأییدیه‌ای در خصوص آن صادر می‌کند. برداشت‌ها تحت نظارت مسئول فنی است و کلیه فعالیت‌ها تحت نظارت سازمان صمت است.
روستاهای هم‌جوار اولویت خدمات اجتماعی کارخانه سیمان تهران
: بی‌توجهی 70 ساله کارخانه سیمان به سلامت مردم منطقه و کوتاهی در اقدامات زیباسازی محیطی کی به پایان می‌رسد؟
اولویت خدمات اجتماعی کارخانه سیمان تهران روستاهای هم‌جوار است لذا بازدید از روستاهای اطراف کارخانه سیمان تهران برنامه‌ریزی‌شده و در هر روستا پروژه‌ای در حد مقدورات کارخانه تعریف و در چارچوب قانون فعالیت خواهیم کرد و البته این موضوع منافی مسئولیت سایرین نیست که از ارائه خدمات شانه خالی می‌کنند.
با توجه به اینکه صنایع در این منطقه مالیات‌های سنگین پرداخت می‌کنند، دستگاه‌های خدمات رسان باید جوابگوی عدم ارائه خدمات باشند و راه‌حل این موضوع این است که با ورود نمایندگان مجلس بخشی از درآمد دولت از کارخانه‌های منطقه صرف اهالی شود.
کوه بی‌بی شهربانو چند صد سال ذخیره سیمان دارد
: کارخانه سیمان تهران چند سال دیگر امکان برداشت از کوه بی‌بی شهربانو را خواهد داشت؟
ظرفیت این معادن بسیار زیاد است و رشته‌کوه بی‌بی شهربانو ذخیره چند صدساله سیمان است اما شرکت سیمان تهران برنامه طولانی‌مدت برای برداشت از این معادن را ندارد و برداشت از این منطقه محدود شده است.
: برای حفظ 7 اثر تاریخی واقع در کوه بی‌بی شهربانو برنامه‌ای دارید؟
تا فاصله 800 متری آثار تاریخی هیچ‌گونه فعالیتی نداریم و فقط در محدوده بی‌بی شهربانو فعالیتی در راستای پر کردن چاله‌ها انجام می‌شود.
گفت‌وگو از مریم باحور
