محمد حسین فاطمی: گردشگری را از یک نگاه می توان در دو نوع گردشگری ملی و بین المللی دانست. هر کدام از این انواع دارای فاکتور های تاثیر گذار مربوط به خود هستند. هدف از این گزارش بررسی اجمالی روند گردگشگری ملی در سال های اخیر است. در این گزارش روند گردشگری ملی در بهار هر سال برای سه دوره متفاوت بررسی شده است.در کشور ما اوج گردشگری ملی در تعطیلات نوروز و تابستان رخ می دهد که با توجه به تراکم و حجم بالای سفر ها در نوروز، مقایسه ی گردشگری ملی برای بهار هر سال می تواند مقایسه ای مطلوب باشد.
اگر بخواهیم روند تعداد سفر های داخلی را بررسی کنیم خواهیم دید که این عدد از سال 87 تا سال 90 با رشد قابل توجهی مواجه بوده است.
این رشد قابل توجه میتواند دلایل متعددی را دارا باشد، برای بررسی این علل باید ابتدا عوامل موثر بر گردشگری ملی را بدانیم.اجمالا ً گردشگری ملی تحت تاثیر عوامل کلان اقتصادی مانند درآمد سرانه، تورم، قیمت سوخت و سایر هزینه های سفر است(در اینجا فقط برخی عوامل اقتصادی را نام برده و از ذکر عوامل بسیار دیگر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی خودداری می کنیم).
اگر روند درآمد حقیقی خانوار ها را بررسی کنیم خواهیم دید که این درآمد از سال 1387 با رشد جهش مانند روبه رو شده که میتواند یکی از دلایل رشد تعداد سفر ها باشد.
گرچه با کاهش درآمد حقیقی خانوار ها از سال 89 به بعد کاهش تعداد سفر مشهود نیست، این می تواند تایید دیگری بر این نظریه اقتصادی باشد که خانوار ها از استاندارد های مصرفی خود دفاع می کنند، به این مفهوم که وقتی درآمد آنها کاهش می یابد مصرف خود را به همان اندازه کاهش نداده و سعی می کنند سطح رفاه قبلی خود را با کاهش پس انداز حفظ کنند.
همچنین درصد خانوار های سفر رفته در بهار 87 به میزان 56 درصد و همین مقدار برای بهار سال 92، 53 در صد است.باید دقت شود که این تعداد سفر ها است که دارای روند افزایشی است و درصد خانوار هایی که در بهار به سفر می روند دراری روند نسبتا با ثباتی بوده است، که این موضوع می تواند نشانگر این باشد که بخشی از افزایش تعداد سفر ها می تواند معلول افزایش جمعیت باشد.
در این میان اگر نسبت سفر هایی که با اقامت شبانه همراه بودند را به سفر هایی که بدون اقامت شبانه بوده اند، بررسی کنیم می بینیم که این نسبت هم دارای روند افزایشی از سال 87 تا سال 90 بوده ولی در سال 92 کمتر شده است.
جالب این که تعداد سفر ها کاهش چشمگیری را از سال 90 تا 92 نشان نمی دهد ولی تعداد سفر های با اقامت شبانه در فاصله این دو سال کاهش و سفر های بدون اقامت شبانه دارای افزایش بوده است، شاید این موضوع بتواند نشان دهنده تلاش خانوار ها برای حفظ استاندارد های مصرفی خود و جبران کاهش درآمد و افزایش هزینه ها با کاهش هزینه های سفر برای خودشان باشد.
در نمودار زیر مقایسه ای داریم بین درصد سفر های با اقامت شبانه در سال های مختلف، بر حسب هدف سفر:
سفر های زیارتی روند نسبتا با ثباتی را مطابق انتظار دارند. در این حال بیشترین درصد سفر های با اقامت شبانه مربوط به دیدار آشنایان و بستگان است. همچنین آماری از گردشگری ملی به منظور درمان در سال 87 موجود نیست.
اتفاق دیگری که در سال 89 افتاد سهمیه بندی سوخت و افزایش قیمت بنزین بود، با این که در آن زمان بعضاً انتظار برخی کارشناسان بر آن بود که این اقدام سفر ها را با کاهش روبه رو کند ولی همان طور که در نمودار اول به خوبی مشخص است سفر ها نه تنها کاهش نیافت بلکه افزایش هم داشت.در بررسی علل این افزایش می توان به موارد متعددی اشاره کرد، یک دلیل این است که سهم بنزین به نسبت سایر هزینه های سفر مقدار زیادی را دارا نیست و درصد کمی از هزینه سفر را تشکیل میدهد، بنابراین تغییر آن نباید تاثیر قابل توجهی بر تعداد سفر داشته باشد، ضمن اینکه سفر با خودرو فقط یکی از گزینه های پیش روی مسافرین است و در صورت گران شدن این نوع سفر، خانوار ها سعی در جایگزینی انواع دیگر سفر به جای آن خواهند داشت. دلیل دیگر همان دلیل پیش گفته است، خانوار ها در شرایط مواجهه با افزایش قیمت سوخت، به جای کاهش تعداد سفر و ترک عادات مصرفی خود در مورد سفر با خودرو، سعی در کاهش دیگر هزینه های سفر خود به منظور حفظ استاندارد مصرفی خود دارند.
با توجه به روند گردشگری ملی در ایران و عوامل تاثیر گذار بر آن می توان یادآور شد که در بحث گردشگری ملی در ایران یکی از مهمترین فاکتورها هزینه های سفر برای خانوار ها است، مردم ایران از لحاظ فرهنگی نیازی به ترغیب و تشویق زیادی برای سفر نداشته و کافی است موانع سفر آنها کمتر شده تا تعداد سفرهایشان افزایش یابد. همچنین ضروری است که فرهنگ گردشگری به کمک تبلیغات و اطلاع رسانی اصلاح و بهبود پیدا کرده و برای خانوارها به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود.
