یک بازار داغ در زمستانِ سرد /آژیر خطر در نظام بانکی به صدا در آمد

دمای بازار بین بانکی در هفته های ابتدایی زمستان رشدی مداوم داشته است. آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد بده بستان بانک ها با هم بالا گرفته و کسری بانکی رشد قابل توجهی ثبت کرده است. موضوعی که احتمالا منجر به رشد نرخ بهره شده و در شرایطی خاص می تواند تورم سازی در پی داشته باشد.

افزایش دمای یک منطقه مهم در اقتصاد

دمای یک منطقه مهم در اقتصاد ایران آن هم در ابتدای زمستان بالا رفته است. البته سیاست گذاران آن معتقدند آن قدرها دور از هدف نیست. اما به هر حال تاریخچه آماری این شاخص نشان می دهد در قله چهار ماهه ایستاده ایم؛ شاخص کلیدی اقتصاد ایران یا همان نرخ بهره بین بانکی.

نمی شود از نقش پررنگ این متغیر در هر اقتصادی، من جمله آن ایران، چشم پوشید. این که هر مولودی چه سرانجامی دارد عموما به دوچیز مرتبط است. جایی که به دنیا آمده و جایی که بزرگ شده است.

نرخ بهره بین بانکی هم شاخصی است که در بازار بین بانکی کشف می شود، به دنیا می آید و بزرگ می شود. نرخی که به نوعی حاکی از قیمت پولی است که در میان بانک ها رد و بدل می شود. برخی می گویند وقتی این قیمت بالا می رود یعنی دمای معاملات در این بازار بالا رفته است.

رکوردزنی های کوچک در یک شاخص بزرگ

در هفته منتهی به 14 دی ماه، نرخ بهره بین بانکی برابر با 21.04 درصد به ثبت رسیده که در مقایسه با هفته قبل خود 0.01 واحد درصد بیشتر شده است. این نرخ در بازار شبانه به عمل می آید. بازاری که در آن بانک ها به یکدیگر وام می دهند و خیلی سریع هم آن را بازپرداخت می کنند. وام های کوتاه مدت شبانه از مهم ترین خاصیت این بازار است.

دامنه نرخ سود این وام ها به دستور بانک مرکزی تعیین می شود که 3 سال است ثابت است؛ 14 تا 22 درصد.

خود بانک مرکزی هم اختیار هر دو دامنه را دارد. یعنی اگر بانکی نتواند در بازار از سایر بانک ها استقراض کند می تواند از این نهاد اعتبارات قاعده مند با نرخ سود 22 درصدی بگیرد. اعتباراتی که پس از چهار هفته سکوت در این مقطع شکسته شده و از مرز هزار میلیارد تومان عبور کرده است.

اکنون داده هایی که منتشر شده در این معاملات نشان می دهد تب و تاب بدهی ها در بانک ها بالا رفته است.

بازار بین بانکی داغ تر از قبل

اطلاع دقیقی از حجم معاملات بین بانکی در این بازار در دسترس نیست. اما وقتی به یکباره اعتبارات بالا می رود نشان می دهد حتما یا نرخ سود پیشنهادی بانک های دارای مازاد بالا بوده یا سطح کسری رشد پیدا کرده است.

اما خب مثل هر بازار دیگری در اقتصاد وقتی قیمت کالایی رشد می کند یک معنایش این است که تقاضا در بازار بالا رفته است. دراین بازار هم کالا همان پول است و نرخ بهره قیمت پول.

وقتی درخواست بانک ها در بازار شبانه بالا می رود به گفته برخی از کارشناسان، طبعا نرخ بهره بین بانکی هم خیز بر می دارد. این رشد کسری را اتفاقا در بازار کناری، یعنی بازار باز هم می توان دید. در این معاملات مشاهده می شود در هفته های اخیر بانک مرکزی سطح تزریق پول را در بازار باز به مرز 100 همت کشانده که در تاریخ سه ساله این بازار بی سابقه بوده است.

البته هنوز سیاست گذاران کلان اقتصادی معتقدند این نرخ آن قدرها بالا نرفته است. هدف همان 21 درصد بوده و اکنون هم فاصله ای تنها 0.04 واحد درصدی را با هدف خود داریم که قابل اغماض است.

سیاستگذار  پولی چه تصمیمی می گیرد؟

حالا سوالی که از جانب کارشناسان منتقد شکل می گیرد آن است که اگر کسری بانک ها بالا باشد و نرخ بهره به صورت دستوری دراین مرتبه ایستاده باشد آن وقت مازاد تقاضا در بانکها بالاتر خواهد رفت و اضافه برداشت ها بیشتر می شود و در نهایت با خیز پایه پولی ممکن است هسته تورم ساز کشور، تورمی دیگر را برای کشور به ارمغان بیاورد.

حال باید دید روند نرخ بهره در هفته های پیش رو چه مسیری را دنبال می کند و سیاستگذار  پولی چه تصمیمی می گیرد؟