یک اسکلت فسیل شده کامل از یک پرنده پیدا شده که در حدود ۱۲۰ میلیون سال پیش در چین امروزی زندگی می‌کرده است. این فسیل که سر آن شبیه دایناسورهاست و بدنی کاملا شبیه پرندگان امروزی دارد، می‌تواند به ما در کشف مراحل کلیدی روند تکامل، کمک زیادی کند.
تغییر حالت و تکامل از شکل دایناسور به پرنده، شامل برخی تغییرات چشمگیر در ظاهر، عملکرد و محیط اطراف است، که نهایتا منجر به تبدیل شدن به آناتومی‌ای شده که ما امروزه آنها را در دسته پرندگان می‌شناسیم.
برخی از این ویژگیهای در حال تغییر هنوز در نحوه رشد پرندگان امروزی دیده می‌شود. اما ترتیب وقوع این تغییرات، و ماهیت فشارهایی که سبب تکامل و رشد ویژگیهای پرندگان شدند، هنوز جای بحث دارد.
فسیل یافت شده جدید که نام آن را کراتوناویس ژویی( Cratonavis zhui) گذارده‌اند، احتمالا اطلاعات و بینش مهمی در مورد نحوه تکامل پرندگان به ما خواهد داد. محققان در حفاری‌هایی که در شمال چین انجام دادند، توانستند باقیمانده‌های کراتوناویس، پرنده‌ای با سر دایناسور را بیابند.
قبلا نقش‌هایی از بدن دایناسورهای پر دار و پرندگان اولیه‌ای نظیر Confuciusornis sanctus، در این منطقه و در میان صخره‌های رسوبی که در حدود ۱۲۰ میلیون سال پیش و در دوران کرتاسه شکل گرفته بودند، کشف شده بود.
دانشمندان به رهبری دیرینه‌شناسی با نام ژو ژنگه از آکادمی علوم چین(CAS)، شروع به تحقیق در مورد جمجمه فسیل کرده و برای این کار از اسکن توموگرافی کامپیوتری(CT) با وضوح بالا استفاده کردند.
این تیم توانستند با استفاده از نسخه‌های دیجیتالی از استخوان‌های رسوب شده ، شکل و عملکرد جمجمه را درست مانند زمانی که پرنده زنده بوده است، بازسازی کنند.
نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد که جمجمه کراتوناویس، تقریبا به جمجمه دایناسورهایی نظیر Tyrannosaurus rex شباهت دارد، و شبیه یک پرنده نیست.
ژینگ لی، یکی دیگر از دیرینه شناس آکادمی علوم چین می‌گوید: « ویژگیهای ابتدایی که بر روی جمجمه قابل مشاهده است، بیانگر این واقعیت است که بیشتر پرندگان دوران کرتاسه، نظیر کراتوناویس، با توجه به شکل پوسته مغزی و فک پایین‌خود قادر نبودند نوک فوقانی خود را به طور مستقل حرکت دهند. این حرکت یک عملکرد نوآورانه است که در بین پرندگان اتفاق افتاد و به تنوع زیست محیطی آنها کمک بزرگی کرد.»
ترکیب عجیب جمجمه بی حرکت یک دایناسور با اسکلت یک پرنده، به اهمیت مطالعات قبلی در مورد موزائیسم تکاملی در تنوع اولیه پرندگان می‌افزاید.
در میان شاخه پرندگان در درخت خانوادگی دایناسورها، کراتوناویس چیزی بین این دو گونه دایناسور است: آرکئوپتریکس‌های دم دراز که بیشتر شبیه خزندگان بودند، و اورنیتوتوراس‌ها که شکل‌گیری ویژگیهای پرندگان امروزی از آنها آغاز شده است.
همچنین نکته قابل توجه در واقعیت کشف شده این است که فسیل کراتوناویس یافت شده دارای کتفی است که به طور شگفت‌آوری بلند است و همچنین دارای اولین متاتارس(استخوان‌های روی پا) است. اینها خصوصیاتی هستند که به ندرت در فسیل‌های دیگر اجداد دایناسورهای پرنده و همچنین در پرندگان امروزی دیده می‌شوند.
روند تکامل نشان می‌دهد که با تکامل پرندگان، در اولین استخوان‌های متاتارس کاهش طول اتفاق افتاده است.
نویسندگان این مطالعه بر این باورند که درهنگام تغییر شکل دایناسورها به پرندگان، اولین متاتارس‌ها از یک فرآیند طبیعی پیروی کردند و کوتاه‌تر شدند. زمانی که آنها به اندازه مطلوب خود، یعنی کمتر از یک چهارم طول متاتارس دوم رسیدند، کاربری قبلی‌شان تغییر یافت.
ویژگی منحصربفرد یک متاتارس بزرگ شده در کراتوناویس، بیشتر قابل مقایسه با دایناسورهای تیره بالائور دوره کرتاسه پسین، یعنی عضوی از خانواده گوشتخواران پر دار که با نام درومائئوسوریدها شناخته می‌شوند، است.
داشتن کتف دراز، قبلا در پرندگان دوران کرتاسه، نظیر Yixianornis و Apsaravis مشاهده شده بود.
این واقعیت که کراتوناویس‌ها کتف بسیار بلندی داشتند، احتملا جبرانی برای این واقعیت است که استخوان سینه کراتوناویس‌ها ، فضای مناسبی برای نگه داشتن ماهیچه‌های سینه‌ای گوشتی نداشته است. این گونه منقرض شده ممکن است به یک آزمایش بیولوژیکی برای پرواز کمک کرده باشند.
مین وانگ که یک دیرینه شناس است و از نویسندگان اصلی این تحقیق می‌باشد، توضیح می‌دهد: «کتف کشیده می‌تواند یک مزیت مکانیکی عضلانی برای افزایش قدرت عقب نشینی یا چرخش در استخوان بازو باشد. که این امر ارگان‌های توسعه نیافته پرواز در این پرنده اولیه را جبران می‌کند. و این تفاوت‌ها نشان‌دهنده آزمایش مورفولوژیکی در رفتار این پرندگان اولیه و گونه‌های متنوع‌تری از آنها است.»
نویسندگان این مطلب به مورفولوژی‌های غیرعادی استخوان کتف و استخوان‌های متاتارس که در اسکلت کراتوناویس حفظ شده‌اند اشاره می‌کنند که می‌تواند نشان‌دهنده قابلیت شکل پذیری آسان اسکلت در پرندگان اولیه را افزایش دهد.
ترکیب منحصربفرد آناتومی کراتوناویس ژویی نشان‌دهنده یک تکامل ترکیبی باشکوه در حیوانات است، و همچنین نشانه‌ای از این است که چگونه تمام موجودات زنده قابلیت تغییرات گسترده را دارند. تکامل پرندگانی که سرتاسر بدنشان پوشیده از پر است، به طور همزمان از طرق مختلف و متفاوت رخ داده است.
