طرف آمریکایی در مذاکرات برجام، رغبت خود را برای ادامه گفتگوها از دست داده است. مقامات این کشور اعلام کرده اند که موضوع احیای برجام در بین اولویت‌های انها قرار ندارد. ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا که اعلام کرده است تمرکزش بر مذاکرات وین نیست، بار دیگر اعلام کرد که توافق با ایران قریب الوقوع نیست. اما همزمان نگرانی بابت گسترش برنامه هسته ای ایران در آمریکا و بین دیگر کشورهای غربی فراوان است. در واشنگتن تعدادی از سیاستمداران معتقدند که اگر برای مهار توان هسته ای ایران، نیاز به یک توافق باشد، کاخ سفید نباید از آن چشم بپوشد. در تهران اما به نظر می آید که بازگشت به سر میز مذاکرات کماکان به عنوان یک گزینه جدی مطرح است. به تازگی وزیر خارجه کشورمان اعلام کرده پیام‌هایی از طرف آمریکایی دریافت کرده است. البته مشخص نیست که در این پیام ها چه موضوعی مطرح شده.
در خبرآنلاین با کوروش احمدی کارشناس مسائل بین الملل در مورد کاهش رغبت ایالات متحده به گفتگو نشسته ایم:
ایالات متحده ظاهرا در آستانه پا پس کشیدن از گفتگوهای احیای برجام است. آنها رغبت خود را برای نشستن بر سر میز مذاکره از دست داده اند. اما چرا چنین اتفاقی رخ داده است؟
نمی توانیم بگوییم که آنها به طور قطع پا پس کشیده اند. مساله این است که شرایطشان را ممکن است تغییر داده باشند. آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده اخیرا یک صحبت کلیدی داشت. وی اظهار داشت که واشنگتن همچنان معتقد است که از طریق دیپلماسی در جهت محدود کردن برنامه هسته ای ایران می تواند اقدام کند. ولی راه های دیگری نیز برای بررسی وجود دارد. این فرمولی بود که وزیر خارجه آمریکا در مورد آن صحبت کرد.
یک تحول مهم دیگر که اتفاق افتاده این است که در ۱۳ اکتبر سند استراتژی امنیت ملی آمریکا منتشر شد که در آن بر عکس دفعات قبل، اشاره ای مشخصا به برجام وجود نداشت. اما نوشته بود که آمریکا برای کنترل برنامه هسته ای ایران از راه های دیپلماتیک اولویت قائل است. این می تواند به آن معنی باشد که احیای برجام ۲۰۱۵، شاید حتما دیگر هدف نیست و ممکن است راه های دیگری مثل یک توافق موقت یا یک توافق جامع که همه موضوعات را و نه فقط هسته ای را در خود داشته باشد، در نظر باشد. عدم وجود نام برجام در این سند هم اهمیت داشت.
یک کار دیگری که می کنند این است که سیاست دوره اوباما را زیر سوال می‌برند. سیاست در این دوره این بود که به هیچ مورد دیگری کار نداشته باشند. خود اوباما هم چند روز پیش صحبت کرد و گفت که ما تصمیم گرفتیم در سال ۲۰۰۹ از اعتراضات ایران حمایت نکنیم و برجام را پیش ببریم. دو هفته پیش سخنگوی کاخ سفید نوع برخورد ریگان در دهه ۱۹۸۰ با شوروی را یادآوری کرد. او گفت ریگان در آن دوره صحبت از امپراطوری شر می کرد و هم با گورباچف برای محدود کردن سلاح های استراتژیک گفتگو می کرد. به نظر می آید امریکا در حال بررسی رویه های سخت گیرانه ای متفاوت با سیاست اوباما باشند و در ضمن به مذاکرات در مورد برجام و راه های دیپلماتیک ادامه دهند.
نشانه ها و صحبت هایی از واشنگتن شنیده می شود. اما این که چه خواهند کرد مشخص نیست. البته برخی کارهایی که کرده اند مثل ملاقات بلینکن با سه فعال مدنی ایرانی و اینکه گفته اند هدف از این ملاقات بررسی راه های حمایت از معترضین در ایران است، اتفاق بی سابقه ای به حساب می آید و در دوره ترامپ هم ما چنین چیزی را نداشته ایم. با توجه به این نشانه ها باید حالا دید که در نهایت کار به چه صورت پیش می رود. یک مساله دیگر این است که یک سری از الزامات از بین رفته است. مثلا نفت ایران اگر همین امروز هم برجام احیا شود، تاثیری بر زمستان اروپا ندارد. چون برجام سه تا شش ماه طول می کشد تا اجرایی شود. یا عربستان عزم خود را جذب کرده که اجازه کاهش قیمت نفت را ندهد. حدود سه هفته پیش وزیر نفت این کشور گفت اگر برجام احیا شود و نفت ایران وارد بازار شود ما به همین میزان تولید را کاهش می دهیم. این بدان معناست که احیای برجام روی بازار نفت تاثیر چندانی نخواهد داشت و نمی تواند به نفع غرب و به ضرر روسیه عمل کند.
مشکل بزرگ دیگری که غرب مدعی است که پیدا کرده، در رابطه با اوکراین و اتهامی است که علیه ایران مبنی بر صادرات پهپاد و موشک دادن به روسیه مطرح می شود.جنگ اوکراین برای غرب اهمیت استراتژیک دارد. اینکه ایران کنار روسیه قرار گرفته باشد، ممکن است غربی ها را به این سمت سوق دهد که مجازات هایی برای ایران در نظر بگیرند که خودش طبیعتا به مساله احیای برجام لطمه جدی می زند.
برخی از کارشناسان معتقدند در شرایط فعلی که در ایران وجود دارد، آمریکا و طرف غربی به فکر گرفتن امتیازات بیشتر در موضوع احیای برجام باشد. چنین شرایطی چقدر امکان پذیر است؟
در حال حاضر جای چانه زنی و امتیاز گیری زیادی در مورد برجام وجود ندارد. در مورد برجام امریکا آن چیزهایی که باید می پذیرفته پذیرفته و ایران است که از ایالات متحده در ارتباط با تضمین ها و لیست گروه های تروریستی امتیاز می خواهد. ظاهر قضیه این است که اگر ایران توافق کند که این امتیازها را نخواهد مساله حل است. این که ایران تحت فشار قرار بگیرد و از امتیازهایی که می خواهد پشیمان شود، این را می شود گفت. اما آمریکا می گوید من در پی احیای برجام ۲۰۱۵ هستم. ایران است که چیزهای اضافه می خواهد. این تحولات ممکن است از نظر امتیاز دادن و گرفتن تاثیر چندانی نداشته باشد، الی اینکه موضع ایران را ضعیف تر کند تا ایران از خواسته هایش منصرف شود.
ما در اوایل هفته شاهد پالس هایی از طریق وزارت خارجه بودیم و وزیر امور خارجه کشورمان در مورد پیام های امریکایی ها صحبت کردند. دلیل این گفته ها چیست؟
من نمی دانم که پیامی بوده یا نبوده. ظاهرا آمریکایی ها این موضوع را تکذیب کرده اند. اما اقای امیرعبداللهیان از زمان نشست مجمع عمومی سازمان ملل در اوایل سپتامبر می گفتند که امریکایی ها در حال ارسال پیام هستند. اما هیچ پیامدی این پیام ها نداشته است و توضیحی هم نداده اند که این پیام ها در چه زمینه ای است. با توجه به اینکه انتخابات کنگره هم در جریان است، احتمال اینکه تا زمان پایان انتخابات اقدامی شود یا مذاکراتی شکل بگیرد تقریبا صفر است.
