ایران و ترکیه شروع مجدد در روابط پایدار

1- سفر اردوغان، نخست وزیر ترکیه به تهران و چرخش سیاست آنکارا چه پیامدهای در برداشت؟

به طور دقیق مشخص نیست که سیاست ترکیه دچار چرخش شده باشد .همانطورکه نمی توان گفت سیاست اردوغان نسبت به تهران تغییر پیدا کرده باشد. فقط میتوانم بگویم یکی از مهمترین موضوعات سفر اردوغان به ایران مسئله سوریه بوده است.

در دو سال و نیم گذشته ترکیه هم سیاست هایش در سوریه و هم درمصر با شکست مواجه شده است لذا آن موفقیتی را که انتظار داشت به دست نیاورده است. آنکارا انتظار داشت اخوانی ها سوریه بتوانند با سرنگونی حکومت بشار اسد قدرت را در دمشق به دست گیرند و به عنوان متحد ترکیه در سوریه عمل کنند. ولی چنین امری اتفاق نیافتد و از این جهت دولت ترکیه سرخورده شد.

به ویژه بعد از اینکه گروههای داعش و جبهه النصره توانستند نفوذشان را در سوریه گسترش دهند، برای ترکیه بیشتر دردسرساز شد. چرا که این گروهای سلفی و وهابی خطری بالقوه برای ترکیه هم محسوب می شوند. آنها نه تنها علیه نیروهای هواداراسد درسوریه بلکه ضمن تضعیف موقعیت اِخوانی های سوریه ، امنیت مرزهای ترکیه راهم به خطرانداختند. علاوه براین مسائل، کردهای سوریه هم برای ترکیه مشکل ساز شدند.

اینها مجموعه مواردی است که بر اساس آنها می توان حدس زد که ممکن است بر پایه این مشکلاتی که به وجود آمده می شود گفت احتمالا ترکیه رویکردش را در قبال تحولات سوریه تغییر دهد.به همین دلیل هم اردوغان در جریان سفر خود به تهران کوشید بتواند با کمک ایران سیاست جدیدی را در ارتباط با تحولات آتی سوریه به بوته آزمایش بگذارد.

حتی در محافل خبری این احتمال مطرح شد که یک طرح مشترک بین ایران و ترکیه برای کمک به برقراری صلح و امنیت در سوریه شکل بگیرد. بر اساس این طرح تهران و آنکارا از نفوذ خود برای متقاعد کردن طرفهای درگیر بهره بگیرند. ولی اینها همه حدس و گمان های است که بر اساس قرائن و شواهد در سطح رسانه ها مطرح می شود.

حتی گفته می شود اختلافات داخلی بین مقام های ترکیه ای به وجودآمده است ازجمله مقامات ترکیه داووداوغلو، وزیرامورخارجه باعبدالله گل، رییس جمهوروحتی خود اردوغان در باره این مسائل اختلاف نظر پیدا کردند ؛ هرچند این اختلافات در راستای مسائل داخلی ترکیه هم بروز پیدا کرده است و اختلاف ها صرفا بر اساس سیاست های شکست خورده ترکیه در سوریه نیست .

برهمین اساس انتخابات شوراهای شهر و شهرداری ها پیش رو در ترکیه برای آقای اردوغان و حزب عدالت و توسعه بسیار تعیین کننده است. زیرا نتایج انتخابات نشان خواهد داد که وضعیت حزب اردوغان وحزبش در بین افکار عمومی اکثریت مردم ترکیه چگونه خواهد بود.

 2-  بر طبق اطلاعاتی که از سوی برخی از منابع شنیده می شود ، ترکیه پایگاه هایی برای آموزش مخالفین سوری و گروه های القاعده در داخل این کشور احداث کرده است دیدگاه شما در این ارتباط چیست ( با توجه به اینکه این موضوع مخالف سیاست های ایران است)؟

هنوز در باره صحت چنین ادعاهایی نمی توان به طور قطع اعلام نظر کرد زیرا همانطور که عرض کردم گروه های تروریستی مانند القاعده منافع و امنیت ترکیه را نیز در خطر قرار می دهند و قاعدتا نمی توان باور کرد ترکیه برای پیشبرد سیاست های خود با گروه های تروریستی همکاری کند.

درارتباط با روابط ایران و ترکیه می توانم بگویم که این دو کشور می توانند روابطشان را با وجود اختلاف نظرها توسعه دهند. یعنی قرار نیست تهران و آنکارا درهمه زمینه ها وحدت نظر داشته باشند. ایران و ترکیه دو کشورهمسایه اند که چه بخواهند و چه نخواهند باید ملاحظات همسایگی را درقبال منافع یکدیگر در نظر داشته باشند. به عنوان مثال در مسائل اقتصادی ایران در دوسال اخیر برای دور زدن تحریمها ی ناجوانمردانه غرب، از کمک های ترکیه بهره مند شد ترکیه نیز هم از بابت ارائه این خدمات منفعت بسیاری برد.

یا درباره موضوع آینده کردها دیدگاه های دو کشور بسیار اشتراک نظر دارند و بر حفظ تمامیت ارضی یکدیگر و تامین حقوق کردها در چهارچوب قوانین کشوربدون مداخله خارجی ها تاکید دارند.همچنانکه درباره سایرموضوع ها نیزاختلاف نظرهایی مانند مسئله سوریه وجود داشته وکسی نمیتواند منکرآن باشد.

3- اخیرا می بینیم که رفت و آمدهای میان مقامات دو کشور توسعه یافته و روابط و مناسباتشان رو به افزایش است طبیعتا این همگرایی بدخواهانی مانند عربستان یا روسیه هم دارد، آیا این کشورها در این رابطه متضرر خواهند شد؟

سطح مناسبات ایران و ترکیه در حدی نیست که روسیه را تهدید کند. ترکیه و ایران دو کشور همسایه هستند و روسها این موضوع را به خوبی درک می کنند و نمی توانند مخالفت های جدی با روند همکاری های ایران و ترکیه داشته باشند. ضمن اینکه باید گفت نسبت به نزدیک شدن ایران و ترکیه احساس تهدید جدی هم نمی کنند. در ضمن بازارترکیه آنقدر گسترده است که روابط با ایران باعث نشود روسیه کنارزده شود. شاید بتوان گفت نزدیک شدن ترکیه و ایران باعث همگرا شدن دو کشورهم بشود.

اما در مورد عربستان وضیعت به گونه ای دیگراست؛ ریاض هر نوع توسعه روابط و نزدیکی کشورهای دیگر با ایران را احساس تهدید و خطر برای خود می داند و نسبت به آن حساس است. ولی در خصوص این کشور هم به نظر من لازم است که ایران یک گشایش در سیاست هایش نسبت به آن به وجود آورد که هم به نفع عربستان است و هم به نفع ایران. گسترش اختلاف ها بین ایران و عربستان فقط به نفع دشمنان هردو کشور است . به همین دلیل است که اسرائیل و آمریکا در ایجاد تعارض بیشتر بین تهران و ریاض نقش محوری دارند.

4- اردوغان در سخنانش در تهران گفته بود برای ثبات در خاورمیانه سه ستون نیاز است که ایران و ترکیه دو ستون آن هستند؛ از نظر شما عراق که ستون سوم این مجموعه عنوان شده است آیا می تواند این نقش را ایفا کند؟

در چندین سال اخیر عراق از یک طرف درگیر اشغال نظامی آمریکا بوده و از طرف دیگر هم اکنون با جنگ داخلی دست و پنجه نرم می کند. عراق برای ایفای نقش در خاورمیانه هنوزنیاز به فرصت بیشتر دارد و زود است که نقش ستون سوم را برای ثبات خاورمیانه ایفاء کند. طبیعی است وقتی کشوری دچار نا امنی و جنگ داخلی است نمی تواند به ایجاد ثبات در منطقه کمک کند. یعنی باید ابتدا مشکلات داخلی اش حل شود وسپس درآن صورت می تواند یک بازیگر منطقه ای باشد. ولی در حال حاضر نمی تواند چنین نقشی ایفا کند.

شاید بتوان گفت در حال حاضر اگر ریاض دست از حمایت از تروریست ها بر دارد بتواند چنین نقشی را ایفاء کند. هم اکنون در میان این کشورهای خاورمیانه عربستان به صورت بالقوه موقعیت مناسب تری برای ایفاء چنین نقشی داراست، تا مثلا مصر یا عراق که هر دو درگیر اختلاف های داخلی عمیق هستند.

ولی به دلیل اینکه عربستان با تروریستهای درگیر در جنگ سوریه ارتباط دارد و به انها کمک مالی و تسلیحاتی می کند . نمی تواند بازیگرمناسبی برای ایجاد ثبات در منطقه راهبردی خاورمیانه باشد. از طرف دیگر عربستان مشکلات جدی با ایران دارد اما این مشکلات قابل حل هستند و باید در هردو طرف اراده ای برای حل این مشکلات وجود داشته باشد. این مسائل به صورت یک طرفه قابل حل نیست باید هر دو طرف بخواهند که مشکلات بر طرف شود.

5- ترکیه به دنبال کاهش قیمت گاز صادراتی ایران به این کشور است، آنکارا می گوید قیمت پیشنهاد شده از سوی روسیه و جمهوری آذربایجان کمتر است. آیا سفر آقای روحانی، رئیس جمهور ایران در اول اسفند به ترکیه برای مذاکره در این خصوص انجام خواهد شد؟

باید گفت در سفر آقای روحانی به ترکیه این موضوع قابل حل نیست، زیرا چانه زنی بر سر قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه بحث بلند مدتی است که باید به صورت نهایی بین کارشناسان وزارت نفت ایران و وزارت انرژی ترکیه حل و فصل شود. لذا سفر ریئس جمهور ایران بیشتر به جنبه انتخاباتی ترکیه کمک می کند. چون این سفر بهره بردار یهای سیاسی و تبلیغاتی برای اردوغان دارد.البته در توسعه همکاری های سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی بین دو کشور نیز مفید خواهد بود . 

گفت و گواز فاطمه سرلک

 منبع:اختصاصی اکونیوز