به گزارش خبرنگار گردشگری ایران اکونومیست، تغییر مبنای دریافت قیمت بلیت هواپیما از اتباع غیرایرانی از ریال به دلار، اگر چه تصمیمی است که از سال گذشته برخی شرکت‌های هواپیمایی انجام می‌دهند، اما ابلاغ رسمی آن به شرکت‌های هواپیمایی از چند روز پیش از آن نوع تصمیماتی است که صنعت گردشگری را که به تازگی بعد از فروکش کردن کرونا به اتاق احیا بازگشته، مجدد به کُما خواهد برد؛ تصمیمی که باعث خواهد شد در بازار پر رقابت گردشگری منطقه، ایران از فهرست انتخاب برای مقصد سفر حذف یا در رده‌های پایین‌تر سقوط کند.
نگاه صرفا منفعت‌محور به کسب درآمد از گردشگر خارجی آن هم بدون ارائه خدمات متمایز و موجه، عدم توجه به راهکارهای خلاق مدیریتی برای کاهش و تعدیل هزینه‌ها، مبنای این نوع تصمیمات است، این در حالی است که این شیوه غیر مرسوم غیر اخلاقی است و اصل میهمان‌نوازی را که برند سنتی میزبانی ایرانیان است دچار خدشه کرده و میهمان‌نوازی صنعتی گردشگری ایران را با شبهه و ابهام، مواجه خواهد کرد.
از طرفی در کمتر کشوری با هر سطح و جایگاه در صنعت گردشگری دیده می‌شود که نرخ هزینه‌ها بر اساس شهروند تبعه و غیرتبعه دو نرخی‌سازی شود. شاید خدمات ارزان و گران شود، اما دو نرخی‌سازی بر مبانی ملیت امری ضد اخلاقی و تبعیض‌آمیز است، اینکه تا گردشگری خارجی با ظاهری متفاوت دیده می‌شود، کرایه تاکسی، ورودیه به مکان تاریخی و موزه، هزینه اقامت و یک وعده شام و... دو یا چند برابر حساب و دریافت شود، به صنعت گردشگری آسیب خواهد زد و همین تعداد گردشگر خارجی که از کشورهای همسایه و با مشقت زیاد جذب شده‌اند وقتی متوجه این نوع برخورد غیراخلاقی شوند، مقصد خود را تغییر می‌دهند.
تصور و تصویر که گردشگر خارجی از ما ثبت می‌کند
تصور کنید بعد از ساعت‌ها پرواز به فرودگاه مقصد در کشوری دیگر رسیده‌اید، با چندین چمدان و خسته؛ سوار تاکسی شده‌اید و می‌خواهید از فرودگاه به یک هتل برای اقامت بروید؛ راننده تاکسی متوجه می‌شود ایرانی هستید، گردشگر و غریب، کرایه را چند برابر از شما می‌گیرد، در هتل، قیمت‌های انواع اتاق‌ها روی تابلو نوشته شده است، هزینه اقامت برای گردشگر خارجی چند برابر هزینه اقامت شهروندان همان کشور است، حتی پول یک بطری آب یا یک شام ساده را با شما متفاوت و بیشتر حساب می‌کنند، چه احساسی دارید؟
در ادامه سفر چند روز بعد برای گردش به یکی دیگر از شهرهای آن کشور سفر می‌کنید، هزینه بلیت هواپیما را هم متفاوت و چند برابر بیشتر از شما - فقط از شما و دیگر گردشگران خارجی- می‌گیرند، در حالی که صندلی و خدمات حین سفر با سایر مسافران داخلی آن کشور یکسان است؛ چه احساسی نسبت به گردشگری، فرهنگ عمومی و مجریان سفر در آن کشور به شما دست می‌دهد؟ قبل از محاسبه هر چیزی، از پایه و ارزش پولی تا تورم و چندین فاکتور دیگر اقتصادی، اولین تصویر و برداشت ذهنی از کشور مقصد، حس تبعیض و تفاوت نسبت به شما با سایر شهروندان و مسافران در پذیرایی و احترام و رسم میهمان‌نوازی است که از اصول استاندارد جهانی صنعت گردشگری است.
تصور این حس ناخوشایند را به نرخ‌های متفاوت موزه‌ها و اماکن تاریخی زمانی که در کنار شهروندان آن کشور وارد موزه‌ای می‌شوید تعمیم دهید؛ این نوع روش دو نرخی‌سازی و تفاوت قیمت، اگر چه شاید در معدود کشورهایی در جهان دیده شود، یقینا واکنش منفی گردشگران و حسن نامطلوبی از تفاوت با سایر شهروندان را در سفر به این مناطق برای شما به همراه خواهد داشت، معمولا گردشگران از چنین مراکزی که ورودیه‌های دو نرخی دارند بازدید نمی‌کنند و اگر هم پرداخت کنند جزو نقاط منفی سفر خود حتما با سایر هموطنان خود و گردشگرانی که تمایل دارند به آن کشور سفر کنند به اشتراک می‌گذارند.
گران‌فروشی بلیت هواپیما به اتباع غیرایرانی/ استدلال‌های اقتصادی و اجتماعی
از مدتی پیش دو نرخی بودن قیمت اقامت در هتل‌ها بحث فعالان صنعت گردشگری بود که چند روز پیش دستورالعملی از سوی انجمن شرکت‌های هواپیمایی به مدیران عامل شرکت‌های هواپیمایی ابلاغ شد که قیمت بلیت پروازهای داخلی برای اتباع غیر ایرانی را بر اساس دلار به نحوی تعیین کرده که «پرواز در مسیرهای داخلی برای اتباعی که کد ملی ایرانی دارند با همان شیوه قبل محاسبه می‌شود، اما مسیرهای پروازی داخلی جهت اتباع غیر ایرانی با نرخ دلار محاسبه خواهد شد. برای مسافران خارجی سقف نرخ پروازهای داخلی زیر یک ساعت ۱۰۰ دلار و از یک ساعت بیشتر ۱۵۰ دلار است.
دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی معتقد است: این تصمیم از پاییز سال گذشته گرفته شده است و فروش بلیت به اتباع غیر ایرانی با نرخ دلار انجام می‌شود. اتباع کشورهای همسایه با هدف گردشگری و انجام سفر زیارتی به ایران سفر می‌کنند و اخیرا بعد از پایان کرونا تردد اتباع خارجی در برخی مسیرهای داخلی افزایش یافته است و باعث شده که بلیت از دسترس اتباع ایرانی خارج شود.
برای مسافران خارجی سقف نرخ پروازهای داخلی زیر یک ساعت ۱۰۰ دلار و از یک ساعت بیشتر ۱۵۰ دلار استبه گفته مقصود اسعدی سامانی فروش بلیت هواپیما در محدوده سقف قیمتی به اتباع خارجی بسیار ارزان تمام می‌شود و همین مزیت باعث آن شده بود که اتباع خارجی مسافرت در داخل ایران را با هواپیما انجام دهند و بلیت در تابستان و فصل سفر از دسترس اتباع داخلی خارج می‌شد.
«در این روش نرخ گذاری، قیمت بلیت با نرخ دلار روز محاسبه و بسته به ساعت، روز و کلاس نرخی تعریف و معادل ریالی را از مسافر غیر ایرانی که با گذرنامه، بلیت داخلی را تهیه می‌کند، گرفته می‌شود که بیشتر شهروندان کویتی، عراقی و روسی هستند که در مسیرهای داخلی در ایران مسافرت هوایی دارند.»
بنا به استدلال اسعدی سامانی ایرلاین ها به عنوان بنگاه اقتصادی مکلف نیستند یارانه در اختیار اتباع خارجی بگذارند و دلیلی ندارد با نرخ دولتی بلیت را در اختیار خارجی‌ها قرار دهیم، نرخ فعلی بلیت هواپیما از سوی دولت به شرکت‌های هواپیمایی تکلیف شده است و هدف آن است که سفر هوایی برای اتباع ایرانی خیلی گران نشود و به همین دلیل با وجود اینکه در برنامه پنجم و ششم توسعه بر آزادسازی قیمت بلیت هواپیما تاکید شده، نرخ های تکلیفی فروش بلیت هواپیما ادامه دارد. اما دلیلی ندارد سقف نرخی را برای خارجی‌ها نیز اعمال کنیم.
تصمیمی که به مصلحت صنعت گردشگری نیست
ابلاغ دستورالعمل انجمن شرکت‌های هواپیمایی با واکنش وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مواجه شد، تا جایی که علی اصغر شالبافیان معاون گردشگری این وزارتخانه در نامه‌ای به محمد محمدی‌بخش رئیس سازمان هواپیمایی کشور اعلام کرد که دریافت نرخ دلاری بلیت هواپیما از گردشگران غیر ایرانی باعث افزایش قیمت تمام‌شده سفر می‌شود.
تصمیم نرخ دلاری بلیت هواپبما، افزایش هزینه‌های تمام شده سفر را به دنبال داردشالبافیان در این نامه تاکید می کند که « تصمیمات اساسی در حوزه‌های مهمی همچون حمل و نقل، که دارای نقش بسیار مهم و موثری است. با نگاه جامع، اجماع ذی‌نفعان و با رویکرد حمایتی از توسعه صنعت گردشگری اتخاذ شود، در همین راستا سند راهبردی توسعه گردشگری و برنامه ششم توسعه کشور وزارت راه و شهرسازی را مکلف کرده است سیاست‌های حمایتی را در حوزه قیمت‌گذاری حمل و نقل هوایی در جهت توسعه مقاصد گردشگری تنظیم کرده و زیرساخت‌های حمل و نقل مسافری خود را با لحاظ سیاست‌های توسعه صنعت گردشگری تعیین و اجرا کند.
اساسا گردشگری در دنیا صنعتی رقابتی بوده و رقابت‌پذیری قیمتی سفر و تورهای گردشگری ایران به‌عنوان یکی از مهمترین مزیت‌های رقابتی کشور قلمداد می‌شود. این در حالی است که تصمیم نرخ دلاری بلیت هواپبما، افزایش هزینه‌های تمام شده سفر را به دنبال داشته و بسیاری از کسب و کارهای دیگر به جز حمل و نقل را نیز متأثر می‌سازد که البته این تصمیم بدون اخذ نظرات این وزارتخانه و بدون در نظر گرفتن مصالح فعالان صنعت گردشگری اتخاذ شده است.
رقابت در بازار گردشگری را اگر می‌بازیم، اخلاق را نبازیم
آمار و شواهد نشان می‌دهد پس از سپری شدن رکود اقتصادی حاصل از شیوع کرونا رونق نسبی برای صنعت گردشگری و ورود مسافران خارجی فراهم شده است، در حالی که هم‌راستا با سیاست‌های مبارزه با ایران‌هراسی، انتظار می‌رود همه ذی‌نفعان حوزه گردشگری از صنعت حمل‌ونقل تا هتل‌ها و مراکز اقامتی و پذیرایی به‌منظور افزایش تقویت این روند، اهتمام جدی داشته باشند، برخی تصمیمات منجر می‌شود اندک بارقه امیدی که برای خروج گردشگری از این رکود ایجاد شده، کم فروغ شود.
رقابت در بازار گردشگری بسیار پیچیده است، کشورهای گردشگرپذیر هر روز با روش‌های متنوع حتی با ارائه تخفیف، فرصت‌های جدیدی برای جذب و حفظ گردشگران خارجی طراحی و اجرا می‌کنند، در این بازار متنوع و در هم تنیده، به هر دلیلی هم در کورس رقابت عقب بمانیم، اما اخلاق حرفه‌ای حکم می‌کند که منافع و حقوق گردشگران داخلی و خارجی همسان با یکدیگر رعایت کنیم، نه اینکه گردشگر خارجی در سفر به ایران این تصور را داشته باشد که صرفا جبران ضررهای اقتصادی از جیب او مد نظر است و ذی نفعان این حوزه بحران ها و چالش‌های اقتصادی خود را از جیب گردشگر خارجی مرتفع می‌کند که البته با ادامه این روند و برخورد، میهمان‌نوازی ایرانیان که زبان‌زد جهانگردان و گردشگران در ادوار تاریخ سفر است، به افسانه‌ها و فراموشی خواهد پیوست.
