به گزارش اداره کل روابط‌عمومی و اطلاع رسانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، میثم لباف خانیکی دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران و سرپرست هیئت باستان‌شناسی گفت: فصل پنجم کاوش‌های باستان‌شناسی که با هدف شناسایی کاربری مجموعۀ معماری قلعه دختر و تعیین قدمت آثار و بقایای معماری مورد تأیید و تصویب پژوهشگاه قرار گرفت، به کشف آثار مهمی از فرهنگ و تمدن خراسان پیش از اسلام انجامید.
وی افزود: از جمله مهم‌ترین یافته‌های کاوش در قلعه دختر می‌توان به مجموعۀ ارزشمندی از گچبری‌های دورۀ ساسانی مزین به نقوش هندسی، گیاهی و انسانی اشاره کرد که فصل جدیدی در تاریخ هنر ایرانِ ساسانی می‌گشاید.
این باستان‌شناس تصریح‌کرد: در نتیجۀ کاوش‌های فصل جاری همچنین مشخص شد که مجموعۀ معماری مکشوفه، آتشکده‌ای معظم از دورۀ اشکانی و ساسانی بوده که از یک چهارطاقی آجری و یک تالار ستوندار تشکیل می‌شده است.
لباف خانیکی با اشاره به اینکه هر یک از ستون‌های این تالار به گچبری‌های نفیسی مزین و سرستون‌هایی به شکل درخت نخل بر فراز هر ستون تعبیه شده بوده، گفت: دیوارهای فضاهای مختلف آتشکدۀ قلعه دختر را گچبری‌هایی با موضوعات مختلف تزیین می‌کرده و فضاهای جانبی با نقاشی‌های دیواری آذین می‌شده است.
سرپرست هیئت باستان‌شناسی افزود: کشف تعدادی گل مهر از این مجموعه حکایت از فعالیت‌های اداری سازمان یافته در این مجموعۀ مذهبی دارد و استفاده از مصالح و تزیینات مرغوب بیانگر اهمیت این مجموعه نزد حکومت مرکزی ساسانی است.
وی با بیان اینکه مطابق مطالعات انجام‌شده در حوزۀ جغرافیای تاریخی، بازه هور در ولایت بست واقع بوده و این ناحیه منطبق بر ناحیه‌ای است که در دورۀ ساسانی «پُشت» نامیده می‌شده، خاطرنشان کرد: «ولایت پشت که در متون دینی به نام پشت گشتاسپان شناخته می‌شد، مقرّ یکی از سه آتش مهم دورۀ ساسانی بود که به نام آذربرزین مهر معرفی شده است.
این باستان‌شناس افزود: شواهد و نمادهایی از ایزد مهر نظیر چلیپاهای شکسته، نقش دم طاووس، پیکره‌های متعدد قوچ و نیز شواهدی از نظارت و مدیریت مستقیم حکومت مرکزی ساسانی در آتشکدۀ قلعه دختر بازه هور احتمال همسانی این آتشکده را با آذربرزین مهر تقویت می‌کند.
لباف خانیکی در پایان تصریح‌کرد: «پیرو تصمیمات اخیر شورای معاونین و فرماندهی یگان حفاظت اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان خراسان رضوی، مجموعه تاریخی بازه هور از حفاظت فیزیکی بهره‌مند شده و اقداماتی در راستای سامان‌دهی و تبدیل این مجموعه به یک سایت موزه در دستور کار قرار گرفته است.
