حجت‌الاسلام محسن زمانی کارشناس مسائل مذهبی و اجتماعی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، در مورد ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی امام رضا(ع) گفت: حضرت ابومحمد علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) فرزند موسی بن جعفر (علیهماالسلام) و نجمه خاتون و از سلاله پاک محمد رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و هشتمین امام از خاندان رسالت است که خداوند هر آلایش و آلودگی را از آنان زدوده و پاک و پاکیزه‌شان گرداند. [۱] خاندانی که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آنان را هم‌سنگ و هم طراز با قرآن خواند، که هر کس به آن دو چنگ زند گمراه نمی‌شود. خاندانی که کشتی نجات بوده و هر کس به این کشتی پیوسته و بر آن سوار شود، از غرق شدن ایمن شود و هر کس از آن رو برتابد، در ورطه گمراهی غرق شود. [۲]
وی ادامه داد: این امام بزرگ که پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مژده ولادتش را داده بود، پس از به شهادت رسیدن جدش امام صادق (علیه‌السلام) و در روزگار خلافت منصور، در گرامی‌ترین خاندان‌های قریش، خاندان امامت و شهادت، یعنی خاندان هاشمی و علوی، زاده شد و در دامان پدرش امام کاظم (علیه‌السلام) پرورش یافت و بالید و بزرگ شد.
بینش سیاسی امام رضا (علیه‌السلام)
این کارشناس مسائل مذهبی خاطرنشان کرد: امام رضا (علیه‌السلام) به عنوان درخشان ترین چهره سیاسی تاریخ اسلام و روزگار خود در عرصه حیات سیاسی اسلام درخشید. حضرت در موضع‌گیری سیاسی خود بسیار مقاوم و صریح بود. هرگز فریب روش‌های پوشالی و دوگانه‌ای که از سوی هوشمندترین خلیفه عباسی یعنی مأمون به کار گرفته شده بود، نخورد؛ زیرا حضرت دریافته بود که پیشنهاد نخست مأمون به امام برای پذیرش خلافت، سپس پیشنهاد پذیرش منصب ولایتعهدی آن هم در روزگاری که قیام‌های علویان، تخت سلطنت عباسیان را می‌لرزاند، فریبی بیش نیست.
علم و دانش امام رضا (علیه‌السلام)
حجت‌الاسلام زمانی تاکید کرد: دانش سرشار و کامل حضرت امام رضا (علیه‌السلام) ایشان را سرآمد روزگار خود کرده بود و در سراسر گستره اسلامی تنها مرجعی بود که فقیهان و عالمان در هر موضوعی که با مشکل روبرو شده و در حل آن در می‌ماندند، به ایشان مراجعه می کردند؛ به‌گونه‌ای که مورخان و راویان، یکصدا حضرت را در احکام دین، فلسفه، طب و دیگر دانش‌های آن روز، سرآمد روزگار می‌دانستند.
وی افزود: عبدالسلام هروی که ملازم و همراه امام رضا (علیه‌السلام) بود درباره فراوانی و گستردگی دانش آن حضرت می‌گوید: «عالم‌تر از علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) ندیدم و هر عالمی که او را می‌دید همانند من [به بی‌نظیر بودن حضرتش] اقرار می‌کرد.»[۳]
این کارشناس مسائل مذهبی یادآور شد: ابراهیم بن عباس از محدثان عصر امام رضا (علیه‌السلام) از پدر خود در توصیف و دانش ژرف حضرت می‌گوید: «آنسان که من دیدم هرگاه از امام رضا (علیه‌السلام) سؤالی می‌شد، بدون استثناء پاسخ می‌داد و کسی را ندیدم که همانند او از آنچه در زمان‌های گذشته بوده (رخ داده) تا به امروز آگاه و مطلع باشد.»[۴]
امام رضا (علیه‌السلام) در کلام دیگران
حجت‌الاسلام زمانی بیان کرد: شخصیت حضرت علی بن موسی الرضا (علیه‌السلام) در هر عصر و نسلی، احساسات و عواطف عالمان و نویسندگان را برانگیخته، آنان تحت تأثیر شخصیت او با زیباترین، رساترین و پرمعناترین واژه‌ها و جمله‌ها، شناخت و احساسات توأم با تکریم و ستایش خود را نسبت به حضرتش بیان کرده‌اند.
در اینجا به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:
حضرت موسی بن جعفر (علیه‌السلام) با تجلیل و ستایش از فرزندش امام رضا (علیه‌السلام) او را بر دیگر فرزندان گرامی و جلیل القدر خود مقدم داشته، آنان را به خدمت او و مراجعه در امور دینی به حضرتش فراخوانده، می‌فرماید: «این علی بن موسی، برادر شما عالم آل محمد (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله) است. احکام دین خود را از او بخواهید و هر چه به شما گفت [با جان و دل بپذیرید و] حفظ کنید، زیرا از پدرم جعفر بن محمد (علیه‌السلام) شنیدم که به من می‌گفت: به یقین عالم آل محمد (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله) از صلب توست و ای کاش او را می‌دیدم. او هم نام امیرالمؤمنین است.»[۵]
مأمون خلیفه عباسی که خود از سرسخت ترین دشمنان آن حضرت است، اما تحت تأثیر وجود با عظمت امام رضا (علیه‌السلام) بارها و در مناسبت های زیادی از فضل امام رضا (علیه‌السلام) گفته و در ستایش او زبان به گفتار گشوده است، از جمله مأمون به حسن برادرِ فضل بن سهل درباره امام رضا (علیه‌السلام) می‌گوید: «برتراز این مرد [امام علی بن موسی (علیه‌السلام)] کسی را در گستره زمین نمی‌شناسم.»[۶]
چهره دیگری که از امام رضا (علیه‌السلام) تعریف و تمجید کرده، ذهبی عالم مشهور اهل سنت است. او به دشمنی و کینه توزی نسبت به اهل بیت (علیهم‌السلام) شهره و نامی است، اما در برابر شکوه و عظمت امام رضا (علیه‌السلام) ناچار تسلیم شده، فضل حضرت را اعتراف کرده و می‌گوید: «امام ابوالحسن، فرزند موسی الکاظم، فرزند جعفر صادق، فرزند محمد باقر، فرزند علی زین العابدین، فرزند حسین فرزند علی بن ابی طالب هاشمی علوی؛ در روزگار خود، مهتر بنی‌هاشم، بردبارترین، بلندنظرترین و ارجمندترین آنان بود؛ مأمون او را بزرگ می‌شمرد؛ در برابر او فروتنی می‌کرد و درباره او راه غلو و زیاده‌روی در پیش گرفت و سرانجام او را به ولایت عهدی خویش برگزید.»[۷]
پی‌نوشت:
[۱]. آیه ۳۳ سوره احزاب.
[۲]. کلینی، الکافی، دار الکتب الاسلامیه، ج ۱، ص ۲۹۴.
[۳]. حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت، ج ۱۰، ص ۳۹.
[۴]. ابن صباغ مالکی، الفصول المهمة فی معرفة الائمة، ج ۲، ص ۹۸۸.
[۵]. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة و شرح زواره‌ای، ج ۳، ص ۱۵۷.
[۶]. شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۲۶۱.
[۷]. ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۵، ص ۱۲۸.
