به گزارش ایران اکونومیست، اعتیاد (خوگری) حالتی است که در آن شخص به علت روانی یا مصرف مواد شیمیایی، طبیعی دچار ضعف اراده درکنترل تکرار اعمال خود می‌شود. هرچند ضعف اراده، خود بیماری نیست ولی به علت عوارضی که بر دستگاه عصبی مرکزی شخص ایجاد می‌کند به عنوان بیماری فرض شده و این بیماری با ایجاد اختلال در کنترل بر سیستم رفتار، باعث تکرار آن رفتار می‌شود.
بیماری اعتیاد مدارهای عصبی مربوط به نظام، انگیزش، و حافظه را در مغز دچار اختلال کرده، و اختلال در این سیستم‌ها در مغز باعث بروز عوارض بیولوژیکی، فیزیولوژیکی، اجتماعی و روانی می‌شود به شخصی که درگیر این اختلال عصبی باشد (معتاد) می‌گویند.
بررسی اعتیاد به عنوان عارضه‌ای روانی، اجتماعی و اقتصادی از دیدگاه علوم پزشکی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و همین‌طور از دیدگاه‌های فلسفه، قانون، اخلاق و مذهب صورت می‌گیرد.
یکی از بزرگترین مشکلات اغلب کشورها در عصر امروز، پدیده سوء مصرف مواد است، که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، کوتاه مدت و بلندمدت، کیفیت زندگی ساکنین آنها را تحت‌الشعاع قرار داده‌است.
اعتیاد، بلای خانمان‌سوزی است که لازمه پیشگیری از گرفتاری جوانان و نوجوانان این مرز و بوم در این مرداب باتلاقی، آموزش، آگاهی بخشی و استفاده از ظرفیت مشارکت مردمی و اجتماعی کردن مسئولیت مبارزه و اصلاح قوانین است.
مبارزه با مواد مخدر در عصر کنونی به یک موضوع فنی و معادله چند مجهولی و پیچیده تبدیل شده است و ارتقای آگاهی و آموزش، لازمه حل این معادله چند مجهولی است و با روش‌های سنتی نمی‌توان با این پدیده مقابله کرد و باید راهبردهای مبارزه با مواد مخدر به روز شود.
راهکارهای مبارزه با مواد مخدر در بخش پیشگیری باید تقویت شود و آموزش به جوانان و نوجوان به منظور جلوگیری از گرایش آنان به اعتیاد بومی‌سازی شود.
اعتیاد هیولای بی اخلاقی است که مختص قشر خاصی از جامعه نیست و فقیر و غنی، زن و مرد، کهنسال، بزرگسال، جوان و نوجوان و با سواد و بی‌سواد را درگیر خود می‌کند.
معیارهای رسمی اعتیاد
درمانگر و پژوهشگر حوزه اعتیاد به خبرنگار ایران اکونومیست گفت : یکی از سوالاتی که همواره از سوی شهروندان و مخاطبان مطرح می شود این است که اصولاً تعریف «اعتیاد» چیست و در چه صورت فردی را می‌توان مصرف کننده دائمی مواد مخدر و دارای «اختلال سوء مصرف» دانست؟
مصرف مواد مختلف به گونه ای است که برای خود فرد یا دیگران دارای خطر باشد، مانند مصرف بیش از حد، یا مصرف در حین رانندگی و یا داشتن حالت گیجی و نشئگی در خلال انجام کارهای روزانه.
دکتر محمدرضا قدیر زاده افزود: ویراست پنجم «راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی» که منبع اصلی این موضوع به حساب می‌آید. طبق این منبع ۱۰ معیار برای شناسایی افراد دارای اختلال سوء مصرف مواد مطرح کرده که حجت را تمام می کند و می‌توان به عنوان «معیارهای رسمی و علمی اعتیاد» از آنها یاد کرد.
وی ادامه داد: مصرف خطرناک، به معنای مصرف مواد مختلف به گونه ای است که برای خود فرد یا دیگران دارای خطر باشد، مانند مصرف بیش از حد، یا مصرف در حین رانندگی و یا داشتن حالت گیجی و نئشگی در خلال انجام کارهای روزانه.
قدیر زاده گفت: بروز مشکلات در روابط فرد با دیگران، اگر روابط مصرف کننده با دیگران و یا اجتماع به طور کلی تحت تأثیر مصرف قرار گیرد و مشکلاتی در این زمینه پدید بیاید، یکی دیگر از معیارهای اختلال سوء مصرف را شاهد هستیم.
وی خاطر نشان کرد: غفلت از نقش‌ها و وظایف اصلی، اگر فردی به دلیل مصرف نتواند وظایف خود در خانه، محل کار، مدرسه یا محل تحصیل را به خوبی انجام دهد احتمال بروز اختلال سوء مصرف افزایش می‌یابد.
درمانگر و پژوهشگر حوزه اعتیاد تصریح کرد: بروز نشانه‌های ترک و محرومیت، اگر فرد در صورت قطع مصرف دچار علایم ترک و محرومیت مواد می‌شود (درد مفاصل و …)، احتمالاً فرد دارای اختلال سوء مصرف شده است.
وی افزود: مقاومت بدنی، بدن افرادی که دچار اختلال سوء مصرف شده اند، رفته رفته نسبت به دُز مصرف قبلی مقاوم می‌شود و برای داشتن تجربه قبلی ناچار به بالا بردن دُز مصرف خود می‌شوند.
قدیر زاداه ادامه داد: مصرف بیشتر و طولانی‌تر، افراد پس از مدتی مصرف، تعداد دفعاتی که مواد مصرف می کنند را افزایش می‌دهند و هربار مدت بیشتری را به مصرف مواد می گذرانند.
وی گفت: تلاش‌های مکرر ناموفق برای ترک مصرف، معمولاً مصرف کنندگان چندین تجربه تلاش برای ترک مصرف را در کارنامه دارند و این امر نشان از «اختلال سوء مصرف» دارد.
درمانگر و پژوهشگر حوزه اعتیاد افزود: بروز مشکلات جسمی و روانی مربوط به مصرف، شکل‌گیری بیماری‌های روحی و روانی و نیز جسمی از جمله سرطان ریه و کبد نشانه «اختلال سوء مصرف» است.
معمولاً مصرف کنندگان چندین تجربه تلاش برای ترک مصرف را در کارنامه دارند و این امر نشان از «اختلال سوء مصرف» دارد.
وی تاکید کرد: کنار گذاشتن علایق و تفریحات سالم به دلیل مصرف، اگر فرد فعالیت‌هایی که در گذشته از آنها لذت می‌برد را کنار بگذارد احتمال بروز «اختلال سوء مصرف» بالا می رود و بروز میل هوس، اگر فرد مدام دچار میل هوس مصرف شود ممکن است دچار «اختلال سوء مصرف» شده باشد.
درمانگر و پژوهشگر حوزه اعتیاد اعلام کرد: طبق ویراست پنجم «راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی» اگر فردی دست‌کم ۳ یا ۴ مورد از معیارهای ۱۰ گانه ذکر شده را برای مدت ۱۲ ماه از خود نشان دهد دارای «اختلال سوء مصرف کم» و اگر ۴ تا ۵ مورد از این معیارها در فرد دیده شود دارای «اختلال سوء مصرف متوسط» خواهد بود و اما اگر بیش از ۶ معیار یاد شده برای مدت یک سال در فردی دیده شود، وی دچار اختلال سوء مصرف شدید خواهد بود.
وی خاطر نشان کرد:این امر به چگونگی فنی شناسایی معتادان براساس معیارهای ۱۰ گانه علمی و رسمی این حوزه می پردازد و اهمیت آن در این است که به مخاطبان کمک می کند تا بتوانند برداشت واضح‌تر و مستندتری از «اختلال سوء مصرف مواد» و افراد دارای این اختلال داشته باشند. این موضوع همچنین به افراد کمک می کنند تا مفاهیمی نظیر «وابستگی» را از «اعتیاد» تفکیک و تمییز دهد.
مرگ بیش از ۵۳۰۰ نفر بر اثر اعتیاد در سال گذشته
بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی سازمان پزشکی قانونی، در سال گذشته ۵ هزار و ۳۴۲ نفر بر اثر سوءمصرف مواد و داروهای مخدر و محرک در کشور جان خود را از دست دادند و از این تعداد ۴ر هزار و ۵۶۱ نفر مرد و ۷۸۱ نفر زن بودند.
آمار تلفات سوءمصرف مواد در سال ۱۴۰۰ با رشد ۱۵.۲ درصدی نسبت به سال قبل از آن مواجه بود و اعتیاد در این سال ۵ هزار و ۳۴۲ نفر را به کام مرگ کشاند.
بر اساس این گزارش در سال گذشته استان های تهران با هزار و ۳۳۷، فارس با ۴۴۷ و اصفهان با ۴۳۳ فوتی بیشترین و استان های خراسان جنوبی با ۲۵، ایلام با ۲۷ و خراسان شمالی با ۲۹ فوتی کمترین آمار تلفات اعتیاد را داشتند.
بیشترین مرگ ناشی از اعتیاد بر اساس نرخ جمعیت هر استان
اما آمار تلفات اعتیاد بر اساس جمعیت هر استان، رتبه بندی استان ها را در ثبت بیشترین تلفات متفاوت می کند، در سال ۱۴۰۰ استان های کرمانشاه، لرستان، تهران و مرکزی بیشترین و استان های آذربایجان غربی، هرمزگان و کردستان کمترین آمار تلفات را بر اساس جمعیت استان داشته اند.
بیشترین موارد فوت بر اثر مواد مصرفی
در سال گذشته بیشترین موارد تلفات اعتیاد مربوط به داروهای مخدر با ۲ هزار و ۴۱۷ فوتی بوده است که از این تعداد ۲ هزار و ۱۰۱ نفر بر اثر مصرف متادون، ۲۲۴ نفر ترامادول و ۹۲ نفر نیز سایر داروهای مخدر جان باخته اند.
در این مدت هزار و ۷۴ نفر نیز بر اثر مصرف مواد مخدر، ۲۸۲ نفر مواد محرک و هزار و ۵۶۹ نفر بر اثر مصرف همزمان چند دسته مواد و دارو جان خود را از دست داده اند.
هشدار تلفات بادی پکر و بادی سافرها
پزشکی قانونی تاکید کرده است؛ اما یکی از دلایل مرگ در حوزه مواد مخدر بلع مواد با هدف جابه جایی است که متاسفانه در بسیاری موارد باز شدن بسته های بلعیده شده موجب مرگ افراد می شود، چندی پیش نیز خبری مبنی بر مرگ یک زن در قطار کرمان - مشهد منتشر شد که پس از انتقال به پزشکی قانونی مشهد علت مرگ او بلع مواد مخدر و باز شدن محتویات آن در معده زن عنوان شد، در این حادثه یک کیلوگرم تریاک در ۳۴ بسته از معده زن کشف شد.
دکتر علی ضیایی کارشناس حوزه تشریح با هشدار در خصوص مرگ بادی پکر و بادی سافر گفت: بادی پکرها افرادی هستند که حجم بالایی از مواد مخدر را برای جابه جایی و معمولا عبور از مرز می بلعند و و پس از دفع آنها را توزیع می کنند.
وی ادامه داد: اما بادی سافر فرد معتادی است که مواد مصرفی خود را برای مخفی کردن در پلاستیک های کوچک بسته بندی کرده و آن را می بلعد تا بتواند آن را دوباره مورد استفاده قرار دهد که در خیلی موارد مشاهده می شود این بسته ها در معده فرد نشتی داده و خطراتی را برای افراد ایجاد می کند.
این کارشناس حوزه تشریح با اشاره به اینکه معمولا در سال دو یا سه جسد از بادی پکرها به سالن تشریح کهریزک ارجاع می شود، تصریح کرد: در موضوع بادی پکرها از آنجا که حجم بسته های بلعیده شده بسیار زیاد است، افراد در صورت نشت مواد در معده یا روده هایشان به سرعت و حتی پیش از رسیدن به مرکز درمانی جانشان را از دست می دهند.
ضیایی به نمونه ارجاعی از بادی پکرها به سالن تشریح کهریزک اشاره کرد و گفت: در یکی از پرونده های ارجاعی فردی در فرودگاه دچار مسمومیت و پیش از رسیدن به بیمارستان فوت کرده بود، پس از ارجاع به سالن تشریح ۴۲ بسته مواد در روده های این شخص وجود داشت که به دلیل نشتی و حجم و غلظت بالا، فرد دچار نارسایی تنفسی و مرگ شده بود.
وی با بیان اینکه اغلب بادی پکرها برای سود مالی به این کار تن می دهند، اظهار داشت: در موارد بلع مواد علاوه بر نشتی مواد در معده، گاهی انسداد روده ها نیز پیش خواهد آمد که پس از انتقال به مرکز درمانی علت آن مشخص می شود.
این کارشناس حوزه تشریح در خصوص برخی دلایل مرگ معتادان در زندان ها نیز تصریح کرد: گیرنده های درد در افراد معتاد به دلیل مصرف بالای مواد مخدر، فعال نیست و از آنجا که بیشتر معتادان دچار زخم معده و زخم های مزمن گوارشی هستند، بدون آنکه متوجه درد باشند بر اثر زخم های گوارشی و ریختن اسید معده در حفره شکمی جانشان را از دست می دهند.
ضیایی گفت: زخم های مزمن گوارشی معمولا با استرس هایی که به فرد وارد می شود عمیق تر شده و موجب سوراخ شدن و ریختن محتویات معده به حفره شکمی می شود که کشندگی بسیار بالایی دارد.
