به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایران اکونومیست، بهره مالکانه یا رویالتی (Royalty) مبلغی است که به منظور بهره برداری از امتیاز منابع دارای ارزش اقتصادی (برای نمونه حق استخراج از معدن) یا برای بهره گرفتن از امتیاز حقوق مالکیت معنوی و حق تکثیر (کپی رایت)، حق امتیاز، نشانه تجاری یا دانش فنی و فناوری به دولت یا مالک پرداخت می‌شود.
قرارداد بهره مالکانه، نمونه‌ای از انواع قراردادهای سرمایه گذاری است. از این قرارداد، به عنوان قرارداد حق امتیاز نام برده می‌شود. این نوع روش سرمایه گذاری بیشتر برای حالتی قابل استفاده است که دارایی مورد سرمایه گذاری در یک بازه زمانی کوتاه به فروش برسد.
این قرارداد انواع مختلفی از دارایی‌ها را پوشش می‌دهد، برخی از رایج‌ترین انواع رویالتی که درحال حاضر در کشور اجرا و پرداخت می شود، در زمینه‌هایی همچون حق امتیاز کتاب، حق امتیاز اجرا، حق امتیاز ثبت اختراع و حق امتیاز معدنی است.
حال با توجه به توسعه فناوری و نوآوری در کشور به گفته ایرج اله دادی معاون توسعه فناوری پارک علم و فناوری دانشگاه تهران جای خالی این قانون در بخش روابط اقتصادی استاد و دانشجو و نیز شرکت های دانش بنیان و فناور با دانشگاه ها و پارک های علم و فناوری دیده می شود.
معاون توسعه فناوری پارک علم و فناوری دانشگاه تهران دراین زمینه به خبرنگار ایران اکونومیست گفت: یکی ازچالش های موجود چه در موضوع اساتید - دانشجویان و چه در موضوع شرکت های مستقر در پارک، بحث حق امتیاز یا رویالتی است.
اله دادی با یادآوری اینکه دانشگاه تهران یکی از جامع ترین دانشگاه های کشور است، خاطرنشان کرد: آیین نامه رویالتی یا حق امتیاز در دانشگاه تهران به عنوان قوانین درون دانشگاهی تدوین و در حال اجرا است اما در کشور قانون حق امتیازبرای دانشگاه ها یا پارک های علم و فناوری نداریم و دیده نشده است.
وی ادامه داد: سابقه آیین نامه بهره مالکانه یا حق امتیاز در دانشگاه تهران که مربوط به ویژه اساتید و دانشجویان است به سال ۹۱ برمی‌گردد و این آیین نامه در سال ۹۶ تکمیل شد.
معاون توسعه فناوری پارک علم و فناوری دانشگاه تهران همچنین گفت: در این آیین نامه که مربوط به روابط استاد و دانشجویی است، گفته شده که بر اساس میزان حمایت و امکاناتی که دانشگاه برای تحقق یک طرح تحقیقاتی در اختیار اساتید و دانشجویان قرار می دهد، دانشگاه باید سهم داشته باشد این سهم می تواند گاهی اوقات تا ۵۰ درصد از امتیاز مادی باشد.
اله دادی ادامه داد: به طور مثال در اجرای یک پروژه ای دانشگاه، آزمایشگاه و سایر حمایت های مالی را در اختیار دانشجو یا استاد قرارمی دهد و فقط استاد دانش خود در این پروژه به کار گرفته است بنابراین در این بخش گفته شده که ۵۰ درصد آورده یا حق امتیاز مادی به دانشگاه تعلق دارد، البته عملیاتی کردن این امر بسیار سخت است چرا که یک قانون درون دانشگاهی است و قانون بیرون دانشگاهی نیست.
وی یادآور شد: مثلا دانشجو یا استادی از امکانات دانشگاه استفاده کردند ولی محصول را در خارج از دانشگاه تولید کنند، عملا دانشگاه با توجه به این قانون درون دانشگاهی موردی عایدش نمی شود و این خود یک چالش بزرگ برای دانشگاه ها و پارک هایی فناوری است.
این مسوول در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران همچنین اظهار امیدواری کرد که اگر قانون رویالتی یا حق امتیاز را در کشور داشته باشیم و اجرا شود، به این ترتیب اگر شرکتی در پارک فناوری قرار داشته باشد و مورد حمایت واقع شود و محصولی را تولید کند، قاعدتاً حتی یک درصد هم شده باید پارک علم و فناوری در مالکیت مادی محصول سهم داشته باشد.
اله دادی با یادآوری اینکه مالکیت معنوی محصول برای خود شرکت است، افزود: در خصوص حق امتیاز در پارک‌های علم و فناوری باید بر اساس میزان حمایتی که از سوی پارک از شرکت ها صورت می گیرد، انجام شود، به طور مثال، در حال حاضر یک شرکت فعال در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران، قرارداد تامین کنتور هوشمند آب را به ارزش ۱۶۰ میلیارد تومان برای یکی از استان های کشور منعقد کرده است، در این خصوص با توجه به بالا بودن مبلغ قرارداد، تضمین قرارداد را دانشگاه تهران تقبل کرده است.
وی با بیان اینکه این شرکت برای قرارداد مذکور ۲۰ میلیارد تومان ضمانت نامه می خواهد به هر حال یا دانشگاه تهران بستر ضمانت فراهم می کند یا اینکه خود بخشی از سرمایه لازم برای ضمانت به این شرکت ارایه می‌دهد، گفت: این وظیفه سنگینی است که دانشگاه بر عهده می گیرد، در این قسمت ما نمی توانیم بگوییم دانشگاه حق ندارد حتی یک درصد آورده شرکت را برای خود اختصاص دهد.
معاون توسعه فناوری دانشگاه تهران یادآور شد: یکی از محاسن پارک علم و فناوری دانشگاه تهران داشتن صندوق پژوهش و فناوری با اعتبار ۲۵ میلیارد تومان است، این صندوق یک پشتوانه برای شرکت ها است.
اله دادی گفت: اگر بر اساس میزان حمایتی که پارک های علم و فناوری از شرکت‌های فناوری و دانش بنیان خود دارد، امتیاز داده شود در پیشرفت فناوری کشور بسیار موثر خواهد بود، باید رویالتی یا حق امتیاز در کشور، چه در بحث استاد و دانشجویی وچه در حوزه شرکت‌های فناور و دانش بنیان درپارک های علم و فناوری قانون شود.
وی یادآور شد: در حال حاضر این امتیاز را در مالکیت فکری و ثبت اختراع درکشورداریم و کاملا مشخص است، این قانون از سوی قوه قضاییه ارایه شده باید در خصوص استاد و دانشجوو شرکت های دانش بنیان نیز لحاظ و آیین نامه و دستورالعمل های آن تعریف و تدوین و شیوه نامه های آن تعیین شود.
معاون توسعه فناوری پارک علم و فناوری دانشگاه تهران همچنین اظهار داشت: تعریف و تصویب قانون حق امتیاز می‌تواند به توسعه فناوری کشور کمک کند، تدوین این قانون باید با کمک معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت علوم تحقیقات و فناوری و قوه قضاییه صورت گیرد.
