دو سال از شروع پاندمی کرونا در دنیا و همه‌گیری آن در ایران می‌گذرد، در این مدت ایرانیان نیز ۶ پیک سخت را پشت سر گذاشته‌اند، در این مدت بیش از ۷ میلیون نفر بیمار مبتلا به کرونا شناسایی شد و بیش از ۱۳۸ هزار و ۷۰۰ نفر بر اثر کرونا جان خود را از دست دادند.
کاهش موارد ابتلا به کرونا به وضوع نشانه عبور از قله این پیک است و روند کاهش موارد ابتلا و مرگ نیز شروع شده است، تعداد موارد ابتلای روزانه به سمت دو رقمی شدن پیش می‌رود، تعداد شهرهای قرمز رو به کاهش است و حدود ۸۰ درصد ایرانیان واکسن زده‌اند بنابراین تا حدی شرایط برای سفرهای نوروزی مهیاست.
ستاد ملی کرونا اعلام کرده که سفر از شهرهای قرمز به قرمز ممنوع است و همه خودروهای مسافران از نظر اینکه سرنشینان آن سه دز واکسن کرونا را زده باشند، کنترل می‌شود. با این حال بر اساس اعلام وزارت بهداشت، تعداد شهرهای با خطر بالا و رنگ قرمز رو به کاهش و دو رقمی شده است و در حالی که حدود دو هفته پیش، هیچ شهری در ایران رنگ آبی نداشت، اکنون ۹ شهر در وضعیت آبی و کم خطر هستند.
اکثر ایرانیان در دو سال گذشته به علت خطر بالای ابتلا و مرگ کرونا و نبود واکسن به تعطیلات نوروز نرفتند، در نوروز سال ۱۳۹۹ که همه‌گیری کرونا تازه به ایران آمده بود، جاده‌ها بسته و به طور کلی سفر نوروزی ممنوع شد اما در نوروز ۱۴۰۰ بعد از عبور از سه پیک کرونا، عده زیادی از مردم خسته و افسرده ترجیح دادند به سفر بروند. مسئولان دولت سفر نوروزی را محدود نکردند اما توصیه می‌کردند تا جایی که می‌توانند به سفر نروند، توصیه‌هایی که به علت نوع عملکردشان در مدیریت کرونا چندان گوش شنوایی نداشت.
سفرهای نوروز ۱۴۰۰
دکتر سعید نمکی وزیر بهداشت وقت، ۱۹ اسفند ۱۳۹۹ پس از عبور از پیک سوم کرونا که از خوزستان شروع شده بود، در مراسم افتتاح گام چهارم طرح شهید سلیمانی گفت: به هیچوجه موافق سفر در تعطیلات نوروز نیستیم، التماس می‌کنیم، مردم حتی اگر راهها باز باشد هم به مسافرت نروند، اگر خوزستان جدیدی شکل بگیرد، نمی توانم تاب‌آوری نظام سلامت را تضمین کنم. هر آمد و شدی باعث بیماری کووید۱۹ و مرگ می‌شود، مردم حتما رعایت می‌کنند، ویروس را در گوشه‌ای از کشور به گوشه دیگر نبرند. باید جایگزینی ویروس جهش یافته را با ویروس قبلی طولانی‌تر کنیم. التماس کردیم، تماس نباشد. وزیر بهداشت همیشه باید خواهش و تمنا کند؛ دست ببوسد، پا ببوسد، تا کار انجام شود؛ در جاهای دیگر دنیا وقتی وزیر بهداشت موضوعی را نوشت، انجام می‌شود.
توصیه‌های وزارت بهداشت زمانی انجام می‌شد که از نظر وضعیت رنگ بندی شهرها، اوضاع چندان خطرناک به نظر نمی‌رسید. بر اساس اعلام وزارت بهداشت در ۲۵ اسفند ۱۳۹۹، در مجموع ۱۳ شهرستان در وضعیت قرمز، ۳۱ شهرستان در وضعیت نارنجی، ۲۵۲ شهرستان زرد و ۱۵۴ شهرستان در وضعیت آبی، بودند اما وزارت بهداشت ۲۷ اسفند ۱۳۹۹ از واقعیتی عجیب گزارش داد: دو نوع رنگ‌بندی کرونایی را یکی بر اساس وضعیت کنونی و دیگر خطرپذیری ویروس جهش یافته معرفی کردیم. دوستان رنگ‌بندی شادتر را که قرمز و نارنجی کمتری داشت، پذیرفتند و ما هم برای تک صدایی قبول کردیم. چون قرار بر تبعیت از فرمایشات ستاد و اعلام تک صدایی است. این رنگ‌بندی را اعلام کردند. گر چه طبق فرمایش مقام معظم رهبری اعلام حد و حدود اعمال محدودیت با وزارت بهداشت است ولی اعلام آن با دیگران بود.
نوروز ۱۴۰۱ در حالی از راه می‌رسد که از حدود بهمن ماه ویروس جهش یافته کرونا با نام امیکرون کل کشور را قرمز کرد و بسیاری از واکسن زده‌ها و نزده‌ها مبتلا شدند. اما تعداد تلفات روزانه از ۲۵۰نفر فراتر رفت، کودکان بیشتری مبتلا شدند، ویروسی با قدرت سرایت بالا که خیلی سریع اوج گرفت و به سرعت نیز مسیر نزولی را طی می‌کند تا ایرانیان، نوروز را در شرایطی کم خطرتر به سفر بروند، هر چند بی‌توجهی به اصول بهداشتی و تصور اینکه همه‌گیری کرونا تمام شده، خطرناک است در آن روزها، تفاوت بین اظهارات مسئولان وزارت بهداشت که از خطرات دید و بازدیدها و کرونا سخن می‌گفتند و تصمیماتی که گرفته می‌شد، مردم را سردرگم کرده بود، همان زمان با وجود آزادی سفرهای نوروزی، دکتر علیرضا رئیسی معاون بهداشت وزارت بهداشت و سخنگوی ستاد ملی کرونا ۲۶ اسفند ۹۹ گفت: دید و بازدیدها در نوروز عامل تهدید کننده و گسترش دهنده ویروس کرونا به خصوص از نوع جهش یافته خواهد بود و همه هموطنان ضمن توجه ویژه به این موضوع برای حفظ جان خود و خانواده به خصوص کودکان و سالمندان از میهمانی‌ها و دید و بازدیدها در نوروز به طور خودداری کنند.
او استفاده از فضای مجازی را بهترین روش جایگزین دید و بازدیدها اعلام کرد و گفت: با رعایت این موضوع خواهیم توانست در مناسبت‌های بعدی و اعیاد سالهای آینده عزیزان خویش را در کنار خود داشته باشیم.
سفرهای نوروز ۱۴۰۰ برگزار شد و در حالی که میزان واکسیناسیون بسیار اندک بود، پیک‌های بعدی کرونا از راه رسید و روزهایی تلخ با مرگ‌های بالای ۷۰۰ نفر رقم خورد، اما نوروز ۱۴۰۱ در شرایطی متفاوت از راه رسیده است. بیش از ۶۳ میلیون نفر دز اول واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند، ۵۶ میلیون دز دوم و ۲۴ میلیون نفر دز سوم واکسن را هم زده‌اند، واکسیناسیون حتی به سنین زیر ۱۲ سال هم گسترش یافته است و تقریبا هیچ فردی در کشور وجود ندارد که بخواهد واکسن کرونا بزند و این واکسن در دسترس او نباشد و اگر حدود ۲۰ میلیون نفر واکسن نزده‌اند یا کودک هستند یا کسانی که خودشان به دلایل شخصی برای تزریق واکسن مراجعه نکرده‌اند.
نوروز ۱۴۰۱ در حالی از راه می‌رسد که از حدود بهمن ماه ۱۴۰۰ ویروس جهش یافته کرونا با نام امیکرون کل کشور را قرمز کرد و بسیاری از واکسن زده‌ها و نزده‌ها مبتلا شدند، هر چند خفیف. اما تعداد کشته‌های روزانه از ۲۵۰نفر فراتر رفت، کودکان بیشتری مبتلا شدند، ویروسی با قدرت سرایت بالا که خیلی سریع اوج گرفت و به سرعت نیز مسیر نزولی را طی می‌کند تا ایرانیان، در ایام نوروز در شرایطی کم خطرتر به سفر بروند، هر چند بی‌توجهی به اصول بهداشتی و تصور اینکه همه‌گیری کرونا تمام شده، خطرناک است.
«دکتر مسعود یونسیان» اپیدمیولوژیست به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: پیک امیکرون همان طور که سریع بالارفته بود، سریع به قله رسید. از نظر تعداد موارد ابتلا روند، نزولی و رو به کاهش است. البته تعداد موارد مرگ هنوز دو رقمی نشده اما روند کاهشی آن شروع شده است و امیدواریم طی روزهای آینده این اتفاق بیفتد. به طور طبیعی نمی‌توانیم تا ابد مردم را از همه فعالیت‌های زندگی‌شان محروم کنیم. هم مردم نیاز دارند به مسافرت بروند و هم کسانی که معیشت‌شان به مسافرت مردم وابسته است. همه این نکات باید مد نظر مسئولان، مدیران و سیاست‌گذاران باشد.
وی می‌افزاید: با وجودی که مردم حق دارند در شرایط نزولی کرونا به مسافرت بروند اما از طرف دیگر نباید همه چیز را فراموش کنیم و فکر کنیم کرونا تمام شده است. گر چه احتمال اینکه به زودی یک پیک جدید کرونا داشته باشیم زیاد نیست اما احتمال آن صفر نیست و اگر بی‌توجهی کنیم، کام همه تلخ می‌شود. از نظر من مهمترین معضل مسافرت‌ها، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی مثل هواپیما، قطار و اتوبوس است، سفر با خودروهای شخصی خطر کمتری دارد و باید محدودیت‌های جدی برای استفاده مردم از وسایل حمل و نقل عمومی اعمال شود.
دکتر یونسیان ادامه می‌دهد: اگر محدودیت تردد وسایل حمل و نقل عمومی جدی گرفته شود و بعد از آن محدودیت استفاده از اماکن عمومی با توجه به کنترل کارت‌های واکسن با جدیت اعمال شود و دولت هم نظارت‌های جدی در این موارد داشته باشد. می‌توان سفرهای نوروز را مدیریت کرد. مردم هم باید اصول بهداشتی و فاصله فیزیکی را تا جای ممکن رعایت کنند و اگر به دید و با زدید می‌روند، روبوسی نکنند، در حداقل زمان ممکن در مهمانی حضور داشته باشند. تجمع زیادی نداشته باشند، تهویه هوا را رعایت کنند و اگر می‌توانند در فضای باز همدیگر را ملاقات کنند یا در منزل پنجره‌ها را باز نگه دارند، امیدواریم اتفاق بدی برای کسی نیافتد چون هنوز در شرایط شکننده‌ای هستیم. اگر مدیریت افرادی که واکسن نزده‌اند یا اخیرا تست مثبت داشته‌اند به خوبی صورت بگیرد و محدودیت‌هایی برای این افراد اعمال شود، به نظر می‌رسد مشکل جدی در ایام نوروز نخواهیم داشت.
عبور از قله پیک ششم
دکتر «عباس متولیان» اپیدمیولوژیست به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: از قله پیک ششم کرونا با سویه امیکرون عبور کرده‌ایم. تعداد موارد ابتلا کاهش یافته و در روزهای آینده تعداد مرگ‌ها نیز به مرور کم می‌شود. اوج موارد ابتلا از هفته دوم بهمن شروع و اوج موارد مرگ در پیک امیکرون نیز از ابتدای اسفند شروع شد. به نظر می‌رسد موارد فوتی کرونا به زودی به زیر ۱۰۰ نفر می‌رسد و به مرور کم می‌شود. در مورد عید نوروز نیز با توجه به روند کاهشی موارد ابتلا و مرگ امیکرون بعید است با مشکل جدی مواجه باشیم.
او می‌گوید: دور از انتظار است که پیک جدیدی را در نوروز داشته باشیم زیرا در ماههای گذشته که هنوز واکسیناسیون به میزان قابل قبولی انجام نشده بود هر ۴ یا ۵ ماه با یک پیک جدید مواجه می‌شدیم و اکنون که جمعیت قابل توجهی در کشور واکسن زده‌اند، بعید است زودتر از این فاصله پیک جدیدی داشته باشیم.
وی می افزاید: البته با توجه به واکسیناسیون عمومی اکثریت مردم، انتظار می‌رفت، پیک جدید کرونا دیرتر اتفاق بیفتد اما سویه امیکرون به علت سرایت پذیری بالا؛ وضعیت متفاوتی ایجاد کرد و حتی عده زیادی از افرادی که واکسن زده بودند نیز مبتلا شدند. به نظر می‌رسد واکسن خیلی در پیشگیری از ابتلا به کرونا موثر نبود اما در کاهش بروز موارد بیماری شدید و در کاهش موارد مرگ موثر بود.
عده‌ای که تاکنون واکسن نزده‌اند، برای اینکه به مسافرت بروند، ترغیب شده‌اند که واکسن بزنند. داده‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد، مراجعات مردم برای واکسن زدن بیشتر شده است تا بتوانند به مسافرت بروند و این خبر خوبی است
متولیان می‌گوید: از این به بعد انتظار داریم به سمت کاهش موارد ابتلا به کرونا پیش برویم اما در مورد اینکه سویه جدیدی به وجود بیاید و پیک جدیدی در آینده داشته باشیم نمی‌توان به طور دقیق اظهارنظر کرد اما حتی اگر سویه جدید و پیک جدیدی هم باشد خیلی بعید است که زودتر از ۴ یا ۵ ماه آینده باشد بنابراین می‌توانیم انتظار داشته باشیم که در نوروز وضعیت نسبتا پایدار و آرامی خواهیم داشت.
او می افزاید: امیدواریم که سویه جدیدی نباشد، پوشش واکسیناسیون نیز افزایش یافته و انتظار داریم آینده بهتری داشته باشیم و به سمت خاموشی همه‌گیری کرونا برویم. با وجود این، نباید خیلی هم خوشبین باشیم. به هر حال تا زمانی که ویروس کرونا وجود دارد و عده‌ای هم واکسن نزده‌اند هر زمان احتمال یک جهش جدید ویروس کرونا وجود دارد و می‌تواند در افرادی که واکسن نزده‌اند یا ایمنی کمتری دارند، خطرناک باشد. اما امیدواریم تا تابستان سال آینده از پاندمی کرونا عبور کنیم.
افزایش واکسیناسیون برای سفر
متخصص اپیدمیولوژی در مورد اقدامات بهداشتی و مدیریت کرونا در نوروز می‌گوید: محدودیت‌ها و مقرراتی برای نوروز اعلام شده، از جمله اینکه سرنشین خودروهایی که به مسافرت می‌روند باید از نظر زدن واکسن کنترل شوند و همه باید هر سه دز واکسن را زده باشند. اینکه چقدر کنترل همه خودروها امکانپذیر است، باید توسط دستگاههایی که مسئولیت این کار را دارند اعلام شود، شاید نیروهایی که می‌خواهند چنین طرحی را اجرا کنند، امکان این اقدام را داشته باشند و بتوانند، اما تجربه‌های قبلی نشان می‌دهد، معمولا این حد از کنترل و نظارت امکانپذیر نیست و به طور کامل انجام نمی‌شود.
دکتر متولیان می گوید: در دنیا برای مدیریت همه‌گیری کرونا، محدودیت‌هایی را اعمال می‌کنند اما با توجه به شرایط و وضعیت اپیدمی و انتظار جامعه برای تردد و مسافرت‌ها، تصمیمات را تغییر می‌دهند و نوعی انعطاف پذیری در این زمینه وجود دارد، بالاخره این تصمیم گرفته شده که کارت واکسن مسافران نوروزی را کنترل کنند. جدا از اینکه چقدر امکان کنترل و نظارت وجود دارد اما همین تصمیم باعث می‌شود عده‌ای از افرادی که تاکنون واکسن نزده‌اند. برای اینکه به مسافرت بروند، برای واکسن زدن ترغیب شوند. داده‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد با اعلام این خبر، مراجعات مردم برای واکسن زدن و تزریق دز سوم بیشتر شده است و این خبر خوبی است و اگر چنین برنامه‌ای نبود، بسیاری از این افراد برای تزریق واکسن مراجعه نمی‌کردند.
متخصص اپیدمیولوژی ادامه می‌دهد: خیلی بعید است که نظارت همه خودروها در سطح گسترده و کلان کشور و کنترل کارت واکسن همه سرنشینان آنها اجرا شود. ولی همین که عده‌ای از مردم به خاطر مسافرت بروند واکسن بزنند و کارت واکسن بگیرند، یک موفقیت مهم است. مردم دو سال است که در نوروز مسافرت نرفته‌اند بنابراین پیش‌بینی این است که امسال میزان مسافرت‌های نوروزی خیلی زیاد باشد. بنابراین داوطلب زیادی برای سفر رفتن وجود دارد، افرادی که می‌خواهند به مسافرت بروند تمایل ندارند که در حین مسافرت دچار مشکل شوند و کسی جلوی آنها را بگیرند. استفاده از این فرصت برای افزایش میزان واکسیناسیون یک سیاست منطقی و درست است.
دکتر متولیان می‌گوید: واکسن کرونا در پیشگیری از ابتلا در سویه امیکرون کمتر موثر بود و بیشتر در کاهش موارد مرگ اثرگذار بود. با وجود ضعف‌های آماری ولی با قطعیت می‌دانیم که اکثر افرادی که در پیک امیکرون به علت کرونا فوت کردند، افرادی بودند که واکسن نزده‌اند. در هر صورت آمارهای جهانی نشان می‌دهد که قبل از امیکرون، واکسن کرونا حداقل ۷۰ درصد در پیشگیری از ابتلا به کرونا موثر بوده است و در کاهش موارد مرگ، میزان اثربخشی واکسن بیش از این است .حتی اگر در پیک امیکرون این میزان کمتر شده باشد اما در هر صورت ابزاری برای کاهش موارد ابتلا و مرگ کرونا در اختیار است، چرا عده‌ای از این ابزار استفاده نمی‌کنند و نمی روند واکسن بزنند، چه منطقی دارند.
کارشناسان می‌گویند واکسن کرونا حداقل ۷۰درصد در پیشگیری از ابتلا به کرونا موثر بوده است و در کاهش موارد مرگ، میزان اثربخشی واکسن بیش از این استمتخصص اپیدمیولوژی می‌گوید: در مجموع به نظر می‌رسد وضعیت همه‌گیری کرونا رو به بهبود است، چند جهش جدیدی هم که مطرح شده روی امیکرون بوده و فعلا جهش جدید و خطرناکی در دنیا که فراگیر و سویه غالب شده باشد، نداریم. امیدواریم شرایط به سمت خاموشی پاندمی کرونا برود، البته هنوز زود است که پایان کرونا اعلام شود و اگر کشوری در این شرایط محدودیت‌ها را بردارد کار عاقلانه‌ای نکرده است، در گذشته نیز برخی کشورها مثل انگلیس، محدودیت‌ها را برای مدتی برداشتند اما همین تصمیم باعث شده عده‌ای از افراد واکسن نزده مبتلا شوند و البته همین کار باعث شد، ایمنی نسبی بالاتری در جامعه میان واکسن نزده‌ها به وجود بیاید. این تصمیم انگلیس در تابستان گذشته باعث شد در پاییز وضعیت بهتری داشته باشد.
د«سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری دراین زمینه روز گذشته (۲۸ اسفند) با تاکید بر اینکه نباید کرونا در جامعه عادی‌انگاری شود، تصریح کرد: اگر در رعایت اصول بهداشتی کوتاهی شود ممکن است بار دیگر شاهد شیوع این ویروس منحوس باشیم.
رئیسی روز شنبه در آخرین جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا در سال ۱۴۰۰ با تاکید بر نقش سیاست‌گذاری کارشناسانه دولت و همکاری مردم در کاهش ابتلا، بستری‌ها و فوتی‌ها، افزود: از مردم، متخصصان و کادر درمان به خاطر همکاری و همراهی در مقابله با کرونا تشکر می‌کنم و ضرورت دارد این تلاش و مراقبت در ایام تعطیلات نوروز نیز با رعایت دقیق شیوه نامه های بهداشتی ادامه یابد.
رئیس جمهور با تاکید بر اینکه نباید کرونا به هیچ وجه در جامعه عادی‌انگاری شود، تصریح کرد: اگر در رعایت اصول بهداشتی کوتاهی شود ممکن است بار دیگر شاهد شیوع این ویروس منحوس باشیم.
رئیسی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع سفرهای داخلی و خارجی و ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی در آن اشاره کرد و گفت: برای ورود مسافر به کشور دریافت دو دُز واکسن و تست اطمینان‌بخش کرونا ضروری است.
