یحیی آل‌اسحاق اقتصاددان و وزیر اسبق بازرگانی در پاسخ به این سؤال که علاج تحریم مذاکره با غرب است یا قوی شدن اقتصاد، ابتدا به تعریف کوتاهی از تحریم پرداخت و اظهار داشت: تحریم عدم دسترسی به نیازهای کشور است که از سوی آمریکا و بدخواهان ایجاد شده است و این کشورها به‌خصوص آمریکا مانع دسترسی به نیازهایمان شده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه "برای کاهش اثرات تحریم در اقتصاد کشورمان باید بی‌نیاز از نیازها باشیم"، گفت: باید شرایط را به‌گونه‌ای مدیریت کرد که از طریق تکیه بر تولید داخلی نیازمان را تولید کنیم و یا نوع نیازمان را تغییر دهیم؛ به‌عبارت دقیق‌تر در برخی واحدهای تولیدی به موادی نیاز داریم که باید از خارج وارد شود ولی به‌دلیل تحریم‌ها با مشکل همراه شدیم در اینجا باید نوع نیاز را تغییر دهیم و با استفاده از مواد اولیه‌ای که در داخل کشور تولید می‌شوند، نیازمان را تأمین کنیم.
* از منابعی استفاده کنیم که تحت سلطه آمریکا نیست/ «تهدید مقابل تهدید» راهی برای مقابله با تحریم‌ها
این کارشناس اقتصادی همچنین تأکید کرد: در شرایط تحریم باید از منابعی استفاده کنیم که آمریکا به آنها سلطه ندارد و نمی‌تواند با اعمال قدرت، در دسترسی ایران به آن منابع محدودیت ایجاد کند؛ آمریکا برای اینکه در اعمال تحریم‌ها موفق باشد باید قدرت اعمال محدودیت در تمام حوزه‌ها و کشورها را داشته باشد ولی الآن می‌توانیم برخی از منابع مورد نیازمان را از کشورهایی که آمریکا سلطه‌ای بر آنها ندارد، تأمین کنیم؛ به‌عنوان می‌توانیم برخی از منابع مورد نیاز را از کشور چین که تحت سلطه آمریکا نیست، تأمین کنیم.
آل‌اسحاق در ادامه به بیان راهکارهای دیگری برای علاج تحریم پرداخت و گفت: زمانی که آمریکا ما را تهدید می‌کند باید با استفاده از امکانات‌مان ما نیز مقابل تهدیدهای آمریکا، تهدیدی داشته باشیم.
* روحیۀ واداده نمی‌تواند مقابل تحریم‌ها ایستادگی کند
وزیر اسبق بازرگانی داشتن روحیه فعال را نکته‌ای مهم در جریان مقابله با تحریم‌ها دانست و تأکید کرد: بهترین دفاع در برخی موارد، حمله عقلایی است؛ روحیه واداده و منفعل نمی‌تواند مقابل تحریم‌ها ایستادگی کند درحالی که باید مقابل برخی از حمله‌ها حمله عقلایی داشت.
وی ادامه داد: برای رسیدن به اهداف اول باید توکل بر خدا و اعتقاد بر حمایت‌های الهی داشته باشیم کما اینکه در بحران‌های 40 سال اخیر نیز همواره دست خدا دیده شده است و الآن هم باید برای عبور از بحران، عزم و اراده و باور انقلابی داشته باشیم، در همین راستا ضروری است که اعتماد مردم و مدیریت کشور بیشتر از قبل شود. در سال‌های جنگ تحمیلی اعتماد مردم به مسئولان کشور کمک کرد تا از بحران‌های جنگ عبور کنیم بنابراین باید اتحاد بین همه آحاد و سرمایه‌های اجتماعی به‌عنوان اولویت کشور باشد.
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق در ادامه به ایجاد آرامش در جامعه به‌منظور بالا بردن توان مقاومت و تاب‌آوری اشاره کرد و گفت: باید رفع نیازهای اساسی جامعه به‌ویژه طبقه متوسط به پایین در اولویت باشد. نیازهای اساسی این طبقه نیز در 5 حوزه تقسیم شده است که باید برای ایجاد مقاومت و تاب‌آوری مقابل تحریم‌ها تقویت شود.
* افزایش تاب‌آوری مردم مقابل تحریم با تقویت 5 حوزه/ نیازهای مردم تأمین شود
آل‌اسحاق در تشریح نیازهای اساسی طبقه متوسط جامعه که برای افزایش تاب‌آوری باید تقویت شوند، تصریح کرد: معیشت، اجاره منزل، پوشاک، بهداشت و آموزش مردم جزو نیازهای اساسی این طبقه است که 75 درصد از هزینه‌های این خانوارها را تشکیل می‌دهد، به همین دلیل برای تاب‌آوری جامعه باید تأمین این 5 حوزه در اولویت باشد.
وی با ابراز اینکه "برای تأمین کالاهای اساسی و دارو به 8ــ7 میلیارد دلار نیاز داریم"، افزود: در بخش مسکن نیز سالانه به یک‌میلیون مسکن نیاز داریم که می‌توانیم از طریق تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام مسکن با استفاده کمک از نهادهای حمایتی و دولتی بخشی از نیاز این گروه از جامعه به مسکن را تأمین کنیم.
این فعال اقتصادی در خصوص تأمین نیاز پوشاک طبقه متوسط جامعه به اهمیت تقویت صنعت نساجی در کشور اشاره و اضافه کرد: واحدهای نساجی در کشور عمدتاً بیکار هستند باید با فعال کردن این بخش نیاز پوشاک طبقه متوسط را تأمین کرد ضمن اینکه در حوزه بهداشت نیز قبلاً زمینه‌سازی‌هایی انجام شده است؛ اگر این 5 حوزه در اولویت قرار گیرد و نیازهای طبقه متوسط جامعه تأمین شود این گروه برای مقابله با تحریم مقاوم می‌شوند.
وی اضافه کرد: البته باید به واحدهای کوچک تولیدی نیز توجه جدی صورت گیرد چرا که 94 درصد واحدهای تولیدی شامل واحدهای کوچک و متوسط می‌شوند که هم‌اکنون در تأمین مواد اولیه، بدهی به نظام بانکی، بیمه و مالیات مشکلاتی را دارند. اگر از این واحدها حمایت شود تاب‌آوری بخش تولیدی نیز افزایش می‌یابد، البته تا امروز صحبتهای زیادی برای حمایت از این بخش شده ولی اقدامی جدی صورت نگرفته است.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق با تأکید بر اینکه هرچقدر آرامش مردم بیشتر باشد توان مقاومت و تاب‌آوری مقابل تحریم‌ها بالا می‌رود، گفت: بنابراین باید برای مقابله با تحریم به تقویت بخش متوسط جامعه و واحدهای کوچک و متوسط توجه جدی داشته باشیم.
* مدیران باید ریسک‌پذیر باشند/ راه‌های جدید را امتحان کنید
آل‌اسحاق به استفاده از تجربیات 40 سال گذشته برای عبور از تحریم‌ها اشاره و تصریح کرد: در گذشته بحران‌های سخت‌تری داشتیم که توانستیم از آنها عبور کنیم. در زمانی که بنده وزیر بودم برای تأمین 10هزار قلم کالا فقط سه میلیارد دلار ارز داشتیم آن هم یا یوزانس 6ماهه در حالی که فقط خسارت جنگ هزار میلیارد دلار بود.
وی ادامه داد: بهره‌گیری از راه‌های غیرنرمال با افزایش روحیه ریسک‌پذیری از دیگر محورهایی است که در شرایط تحریمی باید در دستور کار باشد چرا که همیشه یا همواره راه‌های عادی جواب نمی‌دهد و باید از راه‌های غیرمعمول و پرریسک استفاده کرد؛ مدیران باید ریسک کنند و جرئت تصمیم‌گیری داشته باشند هرچند ممکن است تصمیمشان اشتباه باشد ولی باید تبعات این تصمیمات از سوی نظام تصمیم‌گیری پذیرفته شود.
آل‌اسحاق با تأکید بر اینکه در زمان مدیریت بحران باید مدیران ریسک‌پذیر و باجرئت در رأس باشند، تصریح کرد: در شرایط تحریم و تهدیدهای خارجی قبول ریسک هزینه مدیریت در فضای نامتعادل که همراه با تهدید خارجی است از طریق جرئت دادن منطقی به مدیران و تفکیک از مدیران واداده باید اولویت باشد؛ در شرایط ویژه باید مدیرانی داشته باشیم که علاوه بر علم و دانش و تجربه و تعهد به انقلاب باید جرئت تصمیم‌گیری داشته باشند.
* برخورد جدی با نفوذی‌ها/ زالو‌هایی که سودشان «آشفتگی» بازارهاست
وزیر اسبق بازرگانی در ضرورت برخورد با عوامل نفوذی و فرصت‌طلب تأکید کرد و گفت: همواره برخی مهره‌های داخلی دشمنان با فرصت‌طلبی از بحران‌ها سعی می‌کنند به تشدید بحران دامن بزنند؛ به‌عنوان نمونه در حوزه ارز عده‌ای در حال سوءاستفاده از شرایط آشفته بازار هستند و سودشان هم اتفاقاً از همین آشفتگی بازار به دست می‌آورند در حالی که باید با آنها برخورد جدی صورت گیرد.
آل‌اسحاق تصریح کرد: عده‌ای مثل زالو افتاده‌اند و از شرایط نامتعادل سوءاستفاده می‌کنند و حفظ این شرایط برایشان سودمند است درحالی که اگر توزیع و تولید ساماندهی شود اینها سود نمی‌برند، بنابراین باید به‌صورت جدی و قاطع با ذی‌نفعان سودجو و فرصت‌طلب برخورد شود.
وی در ادامه راجع به تغییر فضای مدیریتی اظهار کرد: فضای مدیریتی باید ترکیبی از پیشکسوتان باتجربه و نیروهای جوان باشد، چرا که باید از تجربیات و ارتباطات افرادی که در بحران‌های قبلی حضور داشتند کنار علم و دانش نیروی جوان استفاده کرد.
* عبور از بحران‌های ارزی با هماهنگی 3 دستگاه/ نقدینگی باید به تولید برود
این کارشناس اقتصادی همچنین به ایجاد هماهنگی و وحدت نظر و عمل مدیریت صحیح بین راهبردهای سیاستهای مالی پولی و ارزی و راهبردها و سیاستهای بازرگانی داخلی و خارجی تأکید و اضافه کرد: به‌عنوان نمونه در بحران ارزی و همزمان با کاهش ارزش پول ملی یکی از دلایل مسائل امنیتی است اما در حوزه اقتصادی نوسان نرخ ارز تابع عرضه و تقاضا است؛ تقاضا از سیاست خارجی کشور در حوزه بازرگانی وجود دارد.
آل‌اسحاق افزود: اگر همخوانی بین وزارت صنعت، بانک مرکزی و وزارت خارجه در حوزه تجارت خارجی و صادرات و واردات به‌صورت عملی و نظری و مدیریتی وجود داشته باشد بسیاری از مشکلات در این حوزه تمام می‌شود.
وی همچنین هدایت نقدینگی جامعه، تسهیلات نظام بانکی و بازار سرمایه به‌سمت تولید و تأمین نقدینگی واحدهای تولیدی کوچک و متوسط مدنظر قرار داد و متذکر شد: حجم نقدینگی با تولید ناخالص داخلی هماهنگ نیست، درحالی که تولید ناخالص داخلی 17 درصد کاهش داشته رشد نقدینگی بیش از 30 درصد بوده است که عدم هماهنگی بین این دو شاخص باعث ایجاد تورم می‌شود.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق تأکید کرد: نقدینگی هم‌اکنون دوهزار و 700 میلیارد تومان است که تا پایان سال به سه‌هزار میلیارد تومان خواهد رسید. اما اگر هدایت نقدینگی جامعه نظام بانکی و بورس به‌سمت تولید و تسهیل نقدینگی واحدهای تولیدی به‌ویژه کوچک و متوسط برود اثرات مطلوب آن را در رشد اقتصادی خواهیم دید.
* اقتصاد مقاومتی راه نجات اقتصاد است/ برخی مدیران باور ندارند
وی به اصلاح عملی فضای کسب‌وکار در اسرع وقت تأکید کرد و گفت: باید بوروکراسی و نامه‌نگاری‌های اضافی حذف شود و شفاف‌سازی صورت گیرد ضمن اینکه قواعد غیرضرور و مزاحم به‌صورت جدی و سریع حذف گردند.
وزیر اسبق بازرگانی عمل به 24 بند اقتصاد مقاومتی را به‌عنوان راه نجات اقتصاد کشور دانست و ادامه داد: تقریباً تمام مسئولان و اقتصاددانان قبول کرده‌اند که راه نجات اقتصاد کشور از این 24 بند می‌گذرد ولی عده‌ای که علم دارند به آن باور ندارند و مانع از عمل‌گرایی اقتصاد مقاومتی شده‌اند درحالی که باید به‌صورت جهادی مدیران نسبت به عمل به بندهای اقتصاد مقاومتی عمل کنند.
* استفاده از ظرفیت‌های منطقه‌ای/ توان تعامل 300میلیاردی با 15 کشور همسایه داریم
آل‌اسحاق درباره استفاده از ظرفیت‌های موجود بین کشورهای منطقه به‌عنوان راه علاجی برای تحریم‌ها خاطرنشان کرد: هم‌اکنون ما بین همسایگان 15 کشور داریم که با یکدیگر 1200 میلیارد دلار صادرات و واردات دارند از این میزان می‌توانیم حدود 300 میلیارد دلار مراودات مالی داشته باشیم ولی هم‌اکنون حجم صادرات و وارداتمان با این کشورها بیشتر از 26ــ25 میلیارد دلار نیست درحالی که می‌توانیم با مذاکره و تعاملات مستقیم از 300 میلیارد دلار مراودات مالی استفاده کنیم چرا که هم هاب منطقه هستیم و هم دروازه طلایی برای صادرات و واردات 15 کشور، بنابراین باید از این ظرفیت به‌عنوان راهی برای مقابله با تحریم‌ها استفاده کرد.
* اقتصاد نباید حزبی و قبیله‌ای اداره شود/ از ظرفیت 10ماهه پایان دولت استفاده کنید
وی به خارج کردن اقتصاد از فضای سیاسی حزبی و قبیله‌ای و تدوین و اجرای تدابیر اقتصادی براساس شاخصهای اقتصادی تأکید کرد و افزود: هم‌اکنون اقتصاد ما سیاست‌زده است درحالی که اقتصاد شاخصهای خودش را دارد و نباید فضای اقتصادی را با سیاست قاطی کرد؛ اگر بخواهیم با نگاه سیاسی به موضوعات نگاه کنیم باید در 10 ماه باقیمانده از عمر دولت فعلی فقط شاهد دعوا بین مجلس و نهادهای دیگر باشیم درحالی که در ده ماه باقیمانده باید تعامل با دولت برای حل مشکلات به حداکثر برسد.
این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: هم‌اکنون می‌توانیم با دولت در سایه از فرصت 10ماهه برای حل مشکلات استفاده کنیم تا وقتی دولت جدید مسئولیت را به‌عهده گرفت سریع نسبت به حل مشکلات اقدام کند و نباید به حاشیه‌سازی و اختلاف نظرهای سیاسی دامن زد.
تسنیم
