مرجعیت قیمت‌گذاری زعفران حق ایران است

ایران اکونومیست- "چرا با توجه به تولید بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان در ایران، همچنان اسپانیا تعیین کننده قیمت زعفران در جهان است؟ " این مهمترین سوالی است که در خصوص بازار زعفران ایران مطرح است چراکه ایران با اینکه بزرگترین تولیدکننده زعفران در جهان است، جایگاه مناسبی در تجارت جهانی زعفران ندارد. علاوه بر این محصول زعفران در کشور با نوسانات قیمتی مواجه بوده و همواره در اختیار دلالان و برخی از صادرکنندگان بوده است به طوری که این واسطه‌ها در زمان افت قیمت محصول، سودهای کلانی به جیب می‌زنند.
در اوایل خرداد ۹۷ پس از گذشت ۱۰ سال از راه اندازی قراردادهای آتی سکه، معاملات آتی زعفران به منظور شفافیت قیمتی، پوشش ریسک نوسانات قیمت و همچنین کوتاه کردن دست دلالان از این بازار در بورس کالا راه اندازی شد. در رابطه با مزایای معاملات زعفران در بورس کالای ایران به گفت‌وگو با حمیدرضا برادران شرکا پرداخته‌ایم. وی که اقتصاددان و کارشناس ارشد اقتصادی و استاد بازنشسته دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی است، معاون رئیس جمهوری ایران در دولت هفتم بوده و عنوان ریاست و معاونت اقتصادی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، ریاست و دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و دبیر علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فلوریدا در ایالات متحده آمریکا را در کارنامه کاری خود دارد.
شرکا  درباره مزایای راه اندازی معاملات آتی زعفران اظهار کرد: راه اندازی این معاملات برای تولید و مصرف‌کننده به طور همزمان مزیت‌های زیادی دارد که اصلی‌ترین آن، پوشش ریسک‌های قیمتی است. هنگامی که یک تولیدکننده می‌تواند از امروز محصول را برای آینده با قیمتی مناسب به فروش برساند، علاوه بر اینکه انگیزه وی برای افزایش تولید دو چندان می‌شود، از افت قیمت زعفران در زمان برداشت محصول تحت تأثیر اقدامات دلال‌ها نیز در امان می‌ماند. البته مصرف‌کنندگان نیز که از قیمت زعفران در آینده اطمینان ندارند، می‌توانند از امروز به مقدار نیاز و با قیمتی مشخص خرید کنند و به این ترتیب آنها نیز از نوسان قیمت در آینده بیمه می‌شوند.
وی در خصوص میزان موفقیت بورس کالا طی گذشت یکسال از زمان راه اندازی معاملات زعفران، گفت: از زمان راه اندازی معاملات زعفران در بورس کالا مدت زمان زیادی نمی‌گذرد و نباید توقع داشت که این بازار بتواند در طول یکسال کل مشکلات قدیمی بازار زعفران را حل کند. اما در همین مدتی که از آغاز فعالیت این معاملات می‌گذرد، این بازار در واقعی سازی قیمت زعفران در ایران اثرات بسیار مثبتی داشته و با توجه به اینکه کشورهای هدف ما هم از طریق سایت انگلیسی بورس کالای ایران به آمار معاملات و قیمت‌های کشف شده دسترسی دارند، تأثیر مهمی در شفاف سازی قیمت‌ها در سطح جهانی هم داشته است.
این کارشناس اقتصادی با ابراز امیدواری نسبت به اینکه این روند صعودی در رونق معاملات زعفران در بورس کالا ادامه دار خواهد بود، افزود: امیدواریم این روند ادامه یابد و در آینده این بورس از محصول زعفران به همه محصولات کشاورزی که به ویژه از جنبه صادراتی برای کشور اهمیت دارند، فراگیر شود چراکه معامله از طریق بورس، در حوزه کیفیت محصول تحویلی اطمینان خاطری را برای خریدار خارجی ایجاد می‌کند و قطعاً در جهانی سازی محصولات کشاورزی ایران و در سال‌های آتی در حوزه برندسازی خیلی به کشور کمک خواهد کرد.
استقبال جوانان از قرارداد آتی زعفران
شرکا درباره میزان استقبال فعالان بازار زعفران از معاملات آتی بورس کالا، اظهار کرد: در بازار آتی در حالی زعفران به عنوان دومین کالا پذیرش شده و معامله می‌شود که شور و شوق خوبی هم در این بازار از سوی معامله‌گران و سرمایه‌گذاران قابل مشاهده است؛ به طوری که خیلی از جوانان به خصوص در مشهد علاقه‌مندی خود را برای ورود به این بازار نشان داده‌اند. به گفته این اقتصاددان، معاملات قراردادهای آتی زعفران شرایطی را فراهم می‌کند تا جلوی نوسانات شدید قیمتی را بگیرد و در بازارسازی و بازاریابی این کالا در آینده مؤثر باشد.
این استاد اقتصاد با بیان اینکه هنوز بسیاری از کشاورزان از مزایای راه اندازی معاملات آتی زعفران اطلاع کافی ندارند، گفت: تا جایی که اطلاع دارم کشاورزان علی رغم اینکه شاید هنوز از مزایای این بازار مطلع نباشند، از این روندی که در پی شفافیت قیمتی در بازار زعفران به کمک بورس ایجاد شده، خوشحال هستند و ما در طول یکسال اخیر به کمک بورس کالا توانستیم قیمت محصول را به قیمت واقعی آن نزدیک کنیم
وی ادامه داد: گرچه در این رابطه راهی طولانی در پیش رو داریم اما امیدواریم با همکاری همه دست اندرکاران بازار زعفران اعم از تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و صادرکنندگان بتوانیم به نقش کامل و واقعی بورس کالا در سطح بین‌المللی نیز دست یابیم.
شرکا تاکید کرد: طبیعی است که با در اختیار داشتن سهم حدود ۹۰ درصدی از حجم تولید زعفران در جهانی، باید مرجع قیمتی این محصول را نیز در اختیار داشته باشیم. چون تمام دنیا قبول دارند که ایران تولیدکننده عمده و اول زعفران جهان است و بر اساس منطق، حق ماست که بتوانیم به کمک بورس کالا مرجع قیمتی دنیا باشیم.
به گفته شرکا در صورت حمایت مسؤولان و رونق معاملات داخلی و صادراتی زعفران در بورس کالای ایران به همراه شناساندن مزایای مختلف زعفران به بازارهای مصرف دنیا، می‌توان سهم عمده تجارت جهانی را که امروز نصیب کشورهایی همچون اسپانیا می‌شود را در اختیار گرفت.
وی در خصوص اینکه چرا تاکنون ایران نتوانسته مرجعیت قیمت‌های جهانی را در اختیار خود بگیرد، تصریح کرد: اگر تاکنون به این مهم دست نیافته‌ایم، متأسفانه کم کاری از جانب خودمان بوده است. در این راستا، در کنار انجام مطالعات بازار، بازارسنجی، بازارسازی، R&D و تبلیغات، حضور در مجامع و نمایشگاه‌های بین‌المللی، بورس کالا نیز می‌تواند با ایجاد شفافیت قیمتی مرجعیت قیمتی را به دست بگیرد. در این صورت ارزش افزوده بالایی برای کشور و فعالان حوزه زعفران ایجاد خواهد شد و فرصت‌های شغلی جدیدی را به وجود خواهد آورد و ایران را به جایگاه واقعی خود در بازار این محصول می‌رساند.
راه‌اندازی فدراسیون زعفران
این کارشناس ارشد مسائل اقتصادی تاکید کرد: البته بنده معتقدم یکی از بخش‌هایی که می‌توانیم اقدامات توسعه‌ای زیادی در آن انجام دهیم، در حوزه تولید محصولات کشاورزی و صادرات آن است که می‌توان از بستر بورس برای توسعه آنها بهره برد؛ چراکه ایران در حوزه محصولات کشاورزی قابلیت رقابتی زیادی را با دیگر کشورها در اختیار دارد. در این رابطه، بنده معتقدم ما مثل بسیاری از کشورهای موفق دنیا نیازمند راه‌اندازی فدراسیونی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان زعفران هستیم تا به کمک آنها اقدامات توسعه‌ای بیشتری را به کمک بخش خصوصی انجام دهیم. البته به این معنا نیست که نمی‌خواهیم از دولت کمک بگیریم؛ بلکه ممکن است همین فدراسیون‌ها در روند اموری که به آنها واگذار می‌شود، بتوانند از تسهیل‌گری و نقش حمایتی دولت بهره بگیرند چراکه گاهی بخش خصوصی نیازمند دریافت تسهیلات و یا تصویب قوانین جدید در مجلس بوده و در این موارد، پیشرفت امور و انجام اقدامات توسعه‌ای به نقش و حمایت دولت وابسته است.
شرکا با تاکید مجدد بر اینکه عرضه زعفران در بورس و راه‌اندازی تشکل‌ها هم به نفع بخش خصوصی و هم به نفع دولت است، گفت: دولت با ارتباطی که با این تشکل برقرار می‌کند، می‌تواند نقطه نظرات فدراسیون تولیدکنندگان و صادرکنندگان را دریافت کند. بر همین اساس، تصور می‌کنم با توجه به اینکه زعفران یکی از محصولات استراتژیک و ملی ایران محسوب می‌شود، ایجاب می‌کند که چنین تشکلی را داشته باشیم و بتوانیم قدم‌های بزرگی را در زمینه بهبود وضعیت زراعی محصول، به کارگیری سیستم‌های جدید کاشت، داشت و برداشت و ازدیاد برداشت در واحد سطح در فدراسیون تولیدکنندگان برداریم.
به گفته وی، در فدراسیون صادرکنندگان نیز می‌توانیم در حوزه R&D و برندسازی زعفران ایرانی در دنیا اقدام کرده و در ارتباط با کشورهای مقصد، به صادرکنندگان بیشتر کمک کنیم.
این اقتصاددان اظهار کرد: با توجه به اینکه حدود ۹۰ درصد از کل تولید زعفران در جهان در اختیار ایران است، به کمک بورس کالا و این فدراسیون‌ها، می‌توانیم به همین نسبت از صادرات زعفران دنیا و عایدات ناشی از آن را نیز به کشورمان اختصاص دهیم. ضمن اینکه می‌توان به سمت تولید محصولات جانبی زعفران حرکت کرد تا در دنیا علاوه بر خواص و کاربردهای خوراکی زعفران، حوزه دارویی آن نیز هم به مردم کشورمان و هم به مردم دیگر کشورها شناسانده شود.