به گزارش ایران اکونومیست؛ هر چند که از ابتدای امسال با ملتهب شدن فضای اقتصادی ناشی از افزایش قیمت ارز، پیش بینی می شد که با ریزش نیروی انسانی و افزایش بیکاری در برخی از کسب وکارها به ویژه بنگاه های اقتصادی وابسته به بخش خصوصی مواجه شویم اما گزارش رسمی مرکز آمار نشان می دهد که نرخ بیکار در پاییز امسال برابر با مدت مشابه در سال گذشته بوده است.
البته در حالی نرخ بیکاری عمومی در کشور حدود 12درصد اعلام شده و در دو پاییز امسال و سال گذشته این عدد 11.7درصد بوده است که در کمتر از 7 سال دیگر یعنی در افق سند چشم انداز 1404، نرخ بیکاری در کشورمان باید تک رقمی شود و به باور سختیگرانه عده ای هم دولت باید طبق اسناد بالادستی در این موعد مقرر اشتغال کامل ایجاد کرده باشد.
اینکه اعداد و ارقام برنامه های مصوب اقتصادی تحت تاثیر تغییر شرایط سیاسی و بین الملل و اعمال تحریم های آمریکایی محقق نشود، موضوع جدیدی نیست و هیچ یک از برنامه های توسعه ای کشورمان به صورت کامل به اجرا نرسیده اما موضوع کار و اشتغال به صورت مستقیم با معیشت مردم گره خورده است و محقق نشدن برنامه ها در این حوزه یا دور شدن از شرایط حداقلی، هزینه های اقتصادی و اجتماعی زیادی را برای دولت در برخواهد داشت.
نکته بسیار مهم در گزارش های رسمی از وضعیت اشتغال این است که امسال باز هم بر بیکاری فارغ التحصیلان و نیروی انسانی متخصص کشور اضافه شده است به طوری که فارغ التحصیلان آموزش عالی تا پایان پاییز امسال، یک میلیون و 286 هزار و 85 نفر از جمعیت بیکار کشور را به خود اختصاص می‌دهند در حالیکه جمعیت این افراد در پاییز سال گذشته یک میلیون و 150 هزار و 969 نفر بود؛ بنابراین به رغم اینکه نرخ بیکاری جمعیت فارغ التحصیل کشور در پاییز امسال بدون تغییر نسبت به پاییز سال گذشته 18.3درصد اعلام شد، اما آمارها نشان می‌دهند در یکسال گذشته 135 هزار و 116 نفر به جمعیت بیکار فارغ التحصیل اضافه شده است.
برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند که ریشه افزایش بیکاری فارغ التحصیلان در نظام آموزشی کشور است که نتوانسته است دانش آموزان و دانشجویان را در مسیر درست منتهی به بازار کار هدایت کند و در حالی که بسیاری از رشته ها به حد اشباع رسیده باز هم شاهد افزایش دانشگاه و تدریس این رشته ها در دانشگاه های جدید هستیم. در میان عده ای هم بر این باور هستند که بازار کار کشورمان تمایل به جذب نیروی انسانی در بخش خدمات را دارد به همین دلیل، نیروی کار متخصص نمی تواند کار در شان مدرک تحصیلی خود را بیابد.
**ریشه یابی دلایل افزایش بیکاری نیروی انسانی تحصیلکرده
«حمید حاج اسماعیلی» کارشناس بازار کار در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا درباره علت افزایش میزان آمار بیکاری تحصیلکرده ها، گفت: درباره علت بیکاری فارغ التحصیلان در مقاطع عالیه اختلاف نظرهایی وجود داشته و بیش از دو دهه قبل هم با این مشکل مواجه بودیم. با شروع توسعه دانشگاه ها در کشور به ویژه دانشگاه آزاد همین موضوعات مطرح بود که نظام آموزشی متناسب با بازار کار شکل نگرفته و نیروی کار تربیت نمی کند.
وی افزود: در سه دهه اخیر اصلاحات زیادی در حوزه دانشگاه ها صورت گرفته است، هم رشته های دانشگاهی توسعه پیدا کرده و هم برخی از رشته ها تغییراتی داشته اند البته دانشگاه ها به متناسب به انتقاداتی که مطرح بود توانستند تا حدودی ماهیت عملیاتی پیدا کنند. در همین راستا هم دانشگاه های علمی کاربردی با هدف تربیت نیرو براساس تقاضای نهادهای و ارگان های مختلف تاسیس شدند اما باز هم مشکل بیکاری نیروی فارغ التحصیل برطرف نشد.
این کارشناس بازار کار با بیان اینکه این روند نشان می دهد که برخلاف انتقادات، مشکل این نیست که نیروی کار متخصص وجود ندارد یا اینکه تحصیلات نیروی کار با نیاز بازار مطابقت ندارد،گفت: مهم ترین عامل افزایش آمار بیکاری فارغ التحصیلان این است که بازار کار ایران متناسب با شرایط و نیاز آنها توسعه پیدا نکرده است و نتوانسته ایم بازار کار کشور را متناسب با جمعیت و تقاضا توسعه دهیم.
حاج اسماعیلی افزود: از سوی دیگر اکثر کسانی در دانشگاه تحصیل می کنند، علاقه مند هستند که در بخش های دولتی استخدام شوند تا شغلی در شان تحصیلات خود داشته باشند این در حالی است که جذب نیروی کار در بخش های دولتی بسیار محدود است و از سوی دیگر بخش خصوصی هم هنوز ساز و کار لارم برای جذب فارغ التحصیلان و نیروی متخصص را پیدا نکرده است.
وی تاکید کرد: علاوه بر وجود ضعف ساختاری، نتواستیم اقتصاد کشور در بخش خصوصی را فعال کنیم و هنوز هم در حوزه تصدی و انحصار دولتی در اقتصاد باقی مانده است. تا زمانی که دچار این ضعف ها هستیم، نمی توان انتظار داشت که فارغ التحصلان به سرعت بتوانند وارد بازار کار شوند.
این کارشناس بازار کار با اشاره آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار درباره میزان بیکاری تحصیلکرده ها گفت: اختلاف نظرهایی درباره مبنای تهیه این آمار وجود دارد و معتقدم که این آمار در واقعیت بیشتر از رقمی است که اعلام می شود. اما با این حال هم نرخ بیکاری فارغ التحصیلان دو الی سه برابر بیشتر از نرخ بیکاری عمومی در کشور است به طوری که نرخ بیکاری چیزی حدود 12 درصد است اما نرخ بیکاری تحصیلکرده هااز 40 درصد هم عبور کرده است.
وی با تاکید بر اینکه بخش خصوصی برای جذب این نیروی متخصص باید تقویت شود، ادامه داد: دولت نمی تواند سالانه بیش از 30هزار نیروی کار را جذب کند و با محدودیت در جذب نیرو مواجه است، بنابراین باید مشکلات بخش خصوصی به صوت ریشه ای حل شود و البته عملکرد بخش خصوصی هم باید مبتنی بر فعالیت هایی باشد که بتواند نیروی کار متخصص را جذب کند.
حاج اسماعیلی گفت: در حال حاضر اغلب فعالیت های بخش خصوصی بیشتر در بخش خدمات است و به همین دلیل نرخ اشتغال در بخش خدمات بیش از سایر بخش ها است و متاسفانه در بخش صنعت و کشاورزی ظرفیت اشتغال به شدت پایین است و این نشان می هد که با مشکلات ساختاری در بازار کار مواجه هستیم.
این کارشناس بازار کار با تاکید بر اینکه بیشترین محصلان در نظام آموزش عالی در مقطع کارشناسی هستند و مقطع کارشناسی بیشترین فارغ التحصیل را دارد، گفت: بنابراین بیشتر فارغ التحصیلان که هنوز وارد بازار کار نشده اند دارای مدرک کارشناسی هستند و در این مقطع بیشترین آمار بیکاری را داریم.
** ارزش هایی که با ارزش گذاری مشاغل از بین رفتند
وابستگی به مشاغل پرطمطراق و افزایش تمایل در این رشته ها از زمانی شدت گرفت که پیشوند هایی مانند مهندس و دکتر در کشور به ارزش تبدیل شد و افراد برای تحصیل در این رشته ها به دانشگاه های مختلف فارغ از اینکه چه سطحی از سواد در آن ارایه و عرضه می شود، هجوم بردند،فارغ از اینکه دانش آموزان شناختی از علایق خود داشته باشند برای ثبت نام در این رشته ها صف بستند.
همین که در مقطعی از تحصیل به پیشوند مهندس رسیدند قید ادامه تحصیل را زند و این بار برای ورود به بازار کار صف بستند حالا هم طبق گزارش های رسمی فارغ التحصیلان مقطع لیسانس بیشترین سهم را از جمعیت بیکار کشور دارند و شاغلان دارای مدرک دیپلم و پیش دانشگاهی هم بیشترین جمعیت شاغل کشور را به خود اختصاص داده اند.
به همین دلیل است که بازار برخی از مشاغل نیروی جدید را پس می زند و در برخی از مشاغل هم مانند انواع تکنسین های فنی با کمبود نیروی کار مواجه هستیم. البته گویا این روزها این ماراتن در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری هم در حال برگزاری است و به گفته کارشناسان اگر اقدامات پیشگیرانه انجام نشود باید منتظر بحران بیکاری در بین افراد با مدرک دکترا هم باشیم.
همین عامل که جوانان تحصیلکرده به اجبار و نبود شغل مناسب وارد مشاغلی می شوند که اساسا نیازی به دوره های تحصیلی گران هم ندارد، باعث سرخوردگی اجتماعی می شود و خسارت های غیر قابل جبرانی را به بار می آورد.
