باج‌گیری پروژه‌های ناکارآمد محلی از منافع ملی

به گزارش ایران اکونومیست؛ بخشی‌نگری یکی از آفاتی است که همواره بودجه را تهدید کرده است، چه از سمت حوزه‌های مختلف و چه از سمت استان‌های مختلف با نگرش محلی. در سال جاری نیز شاهد استعفای نمایندگان اصفهان بودیم که گفته شد علت آن تخصیص ندادن ردیف بودجه برای تأمین آب استان بوده است.

همچنین هنگامی که رئیس جمهور در حال دفاع از بودجه سال 1398 بود، تعدادی از نمایندگان خوزستان با تجمع مقابل مانیتور مجلس شورای اسلامی در کنار محل سخنرانی رییس جمهور ایستادند و تا انتهای نطق شاهد تنش‌هایی بین نمایندگان در این مورد بودیم.

درخواست‌هایی از این دست در برهه‌های مختلف این زنگ خطر را به صدا در می‌آورد که ممکن است بخشی‌نگری برخی از نمایندگان باعث خارج شدن کلیت بودجه سال آینده از تعادل شود. این مورد هنگامی بیشتر جلب توجه می‌کند که بدانیم در اواخر سال آتی انتخابات مجلس شورای اسلامی را در پیش رو داریم که می‌تواند امتیازگیری عده‌ای از نمایندگان را با انگیزه‌های انتخاباتی تشدید کند.

*تأثیر انتخابات مجلس بر بودجه 1398

ایرناپلاس درباره آسیبی که رویکردهای محلی می‌تواند به بودجه وارد کند با یوسف کاووسی، کارشناس مسائل اقتصادی گفت‌وگو کرده است. کاووسی می‌گوید: متأسفانه مسئله خیلی مهمی که همه ساله در رابطه با بودجه درگیر آن هستیم و حتی در برنامه‌های پنج ساله توسعه نیز با آن روبرو می‌شویم، بخشی‌نگری‌ است. مخصوصاً در زمان‌هایی که به انتخابات نزدیک می‌شویم، این مسئله پررنگ‌تر می‌شود. انتخابات سال آینده مجلس شورای اسلامی نیز در این رابطه بی‌تأثیر نیست.

وی می‌گوید: این مسئله در استان‌ها بیشتر از تهران نموده پیدا می‌کند. نمایندگان شهرهای کوچک برای جذب آرا وعده‌های مختلفی می‌دهند. این افراد برای اینکه رأی بیاورند و به مجلس وارد شوند، خیلی هزینه می‌کنند. این هزینه‌ها از جاهایی انجام می‌شود که منابع ثروت و قدرت هستند. این‌ نمایندگان به سمت آن‌ها تمایل پیدا می‌کنند و به‌نوعی وامدار و بدهکارشان می‌شوند.

*نهی رهبری از وامداری نمایندگان به اهالی ثروت

کاووسی تصریح می‌کند: مقام معظم رهبری بارها در سخنرانی‌های خود خصوصاً در مواردی که نمایندگان مجلس نزد ایشان می‌روند، به این مسئله اشاره می‌کنند که نمایندگان نباید وامدار اهالی ثروت باشند. بعضاً این افراد وعده‌هایی به صاحبان ثروت و قدرت در منطقه می‌دهند و می‌گویند که سعی می‌کنیم این موارد را جبران کنیم. در واقع این رویکرد منفعت رساندن به بخش خاصی از جامعه یک استان یا شهر خاص است.

*عوام‌گرایی با بیان وعده‌های غیرقابل اجرا

وی در ادامه می‌افزاید: بخش دیگر مردم عادی هستند، این مردم عادی برای اینکه بخواهند رأی دهند، باید موضوعی برای آن‌ها جذاب باشد. مواردی همچون ساخت راه، فرودگاه، بیمارستان یا ارائه خدماتی که در حقیقت ممکن است در شهر یا استان همجوار باشد، اما در آن منطقه ارائه نشده نباشد. این موارد باعث می‌شود نمایندگان در زمان انتخابات وعده‌هایی بدهند که از نظر علمی دارای اشکال است، از نظر اقتصادی قابلیت اجرایی شدن ندارد و افزون بر این، از نظر سیاسی برای دولت مشکل ایجاد می‌کند.

کاووسی درباره مصادیق چنین وعده‌هایی اظهار می‌کند: مواردی همچون احداث سد و بیمارستان از این دست است. این در حالی است که نماینده مجلس در مقام اجرا نیست و نباید در این زمینه قول بدهد. برای نمونه سد گتوند با هزار مصیبت در سال‌های گذشته ساخته شد و اکنون مشخص شده تا چه حد آثار زیان‌باری دارد و با اینکه یک بار بهره‌برداری شد، اما آن را متوقف کردند. این نشان می‌دهد که هنوز بررسی کارشناسی درباره آن سد انجام نشده است.

این کارشناس مسائل اقتصادی می‌افزاید: در سال‌های گذشته به‌طور ویژه بحث ساخت فرودگاه مطرح شد. حتی در مورد قم که نزدیک تهران است و فرودگاه امام خمینی(ره) با این شهر فاصله زیادی ندارد، برخی نمایندگان در دوره قبل مطرح ‌کردند که برای قم فرودگاه اختصاصی تأسیس شود.

*ساخت فرودگاه، مد روز بود

وی یادآوری می‌کند: در یاسوج نیز این مسئله مطرح بود. در حالی که آنجا یک منطقه کوهستانی است، سال‌ها نمایندگان دنبال تأسیس فرودگاه برای یاسوج بودند. کارشناسان این حوزه به‌علت مسائل اقلیمی با این موضوع مخالفت می‌کردند، اما در نهایت این کار انجام شد. تا کنون چند هواپیما در آن منطقه سقوط کرده‌اند. به‌ همین علت هواپیماهایی با ظرفیت کم و حتی از نوع ملخی خریداری کردند تا این مناطق را پوشش دهد. به عبارتی مد شده بود که در سال‌های اخیر تمام مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ فارغ از نیازها و ظرفیت خود، فرودگاه داشته باشند.

کاووسی می‌گوید: درباره بیمارستان‌ها نیز همین‌طور است. حتی برخی شهرها که بیمارستان‌های مناسبی داشتند، به دنبال این بودند که بیمارستان‌های بزرگتری داشته باشند. هم رقابت‌های محلی و هم رقابت‌های استانی باعث چنین مسائلی می‌شود.

*ماجرای نماینده سراوان، نمونه‌‌اولویت داشتن منافع شخصی نمایندگان

وی تأکید می‌کند: از سوی دیگر منافع شخصی نیز مطرح است، مانند اتفاق اخیر که در رابطه با نماینده سراوان افتاد. وعده‌هایی در زمان انتخابات مطرح می‌شود که این افراد در صورت انتخاب شدن، ناچارند در دوره نمایندگی خود آن‌ها را پیگیری کنند. این پیگیری‌ها منجر به اتفاقاتی می‌شود از جمله همین مسئله که بازتابی منفی در جامعه داشت.

کاووسی اقدامات اخیر نمایندگان اصفهان را نیز در همین راستا ارزیابی کرده و می‌گوید: در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی، از سوی نمایندگان یزد در مجلس وعده داده شد که آب شیرین به‌صورت لوله‌کشی از اصفهان به یزد منتقل شود. زمانی که آقای صادق خلخالی نماینده قم بود، پیگیری می‌کرد که یک سد در ساوه احداث شود و آب شیرین به قم انتقال پیدا کند.

وی معتقد است: قضیه اصفهان نیز به‌نوعی همان مسئله است. نمایندگانی که در دوره قبلی انتخابات قول داده بودند جلوی انتقال آب از اصفهان به یزد را بگیرند، اکنون سال آخر نمایندگی خود را تجربه می‌کنند و آن کار نیز انجام نشده است. در نتیجه از روش‌های مختلفی مانند سؤال، طرح در مجلس، استیضاح، آبستراکسیون، استعفای صوری و... استفاده می‌کنند. با چنین اقداماتی مسائل صنفی و سیاسی خلط می‌شود.

*دردسر کاهش بودجه استان‌ها برای دولت

کاووسی با بیان اینکه به‌علت محدودیت‌هایی که بودجه سال 1398 دارد، چنین مسائلی نمی‌تواند در آن مطرح شود، اظهار می‌کند: سهم استان‌ها در این بودجه به یک‌سوم سال گذشته کاهش یافته است. این یعنی تمام تقاضاهایی که در راستای موارد یاد شده بود، تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. هر وعده‌ای که پیش از این از سوی نمایندگان مطرح شده بود، عملاً برای سال 1398 محقق نمی‌شود. در این سال بحث انتخابات مجلس نیز مطرح است. وعده‌های مطرح شده و میزان عملیاتی شدن آن‌ها در این سال از سوی رسانه‌ها یادآوری می‌شود.

وی در این رابطه اضافه می‌کند: این کار در انتخاب شدن یا نشدن نمایندگان فعلی اثری مستقیم دارد و به همین علت این افراد، دولت را تحت فشار زیادی قرار می‌دهند. نمونه‌اش اتفاقی بود که هنگام نطق رئیس جمهور پیش از ارائه لایجه بودجه رخ داد و خیلی نادر بود. شأن و ادب نمایندگی که بارها توسط مقام معظم رهبری نیز مورد اشاره قرار گرفته، چنین رفتاری را ایجاب نمی‌کند. این افراد حتی چنین موضوعی را نیز مد نظر قرار نمی‌دهند.

این کارشناس مسائل اقتصادی درباره پیش‌بینی خود از برخورد مجلس با لایحه بودجه ارائه شده از سوی دولت می‌گوید: وقتی بودجه هر استان به یک‌سوم کاهش یابد، به این معناست که در حالت منطقی هر سه طرحی که قرار بوده در یک استان اجرایی شود، به یک طرح کاهش می‌یابد. البته این در شرایطی است که پول آن تأمین شود. برداشت من این است که تعدادی از نمایندگان مجلس با رویکرد محلی به دولت فشار می‌آوردند.